Xây dựng chuỗi giá trị cho trái dừa

Niềm vui kéo dài

Ông Trần Thành Hòa ở ấp Đoàn Văn Tố, xã Cù Lao Dung cho hay, lịch sử 15 năm trồng dừa của gia đình, chưa bao giờ bán dừa được mức giá 130.000 - 160.000 đồng/chục (12 quả) như năm nay.

Gia đình ông Trần Thành Hòa, ấp Đoàn Văn Tố, xã Cù Lao Dung hiện đang canh tác 2 ha chuyên canh cây dừa (chủ yếu là dừa dâu, dừa ta, dừa xiêm, dừa dứa); trong đó, có 1 ha đã 9 năm tuổi, còn lại hơn 4 năm tuổi. Theo ông Hòa, trước đây, gia đình ông chủ yếu trồng dừa để bán trái tươi phục vụ giải khát. Tuy nhiên, giá dừa tươi chỉ được 25.000 - 30.000 đồng/chục, cao nhất cũng chỉ 45.000 - 50.000 đồng/chục, lợi nhuận kinh tế khá thấp.

Nhưng từ khi giá dừa khô tăng cao, ông Hòa quyết định kéo dài thời gian để trái, từ 6 tháng (dừa tươi) lên 8 tháng (dừa khô) để nâng cao thu nhập. Đặc biệt, toàn bộ quy trình trồng được “nâng cấp” theo hướng hữu cơ để tăng chất lượng trái, tiến đến hợp tác với doanh nghiệp để xuất khẩu.

Vào thời điểm thu hoạch rộ (từ tháng 9 đến tháng 3 năm sau), 2 ha dừa của ông Hòa cho sản lượng khoảng 5,5 thiên/đợt (1 thiên tương đương 1.200 trái) và thu hoạch liên tục, cách nhau 30 - 50 ngày. Với giá dừa hiện tại, ông Hòa ước tính doanh thu của gia đình có thể thể đạt gần 200 triệu đồng/đợt, gấp 2 - 3 lần so với trước.

Khoảng 5 - 7 năm trước, hầu hết nông dân xã Cù Lao Dung trồng dừa chủ yếu bao ngạn (dừa được trồng bao quanh bờ mương trong vườn, bên trong bà con trồng xen cây ăn trái hoặc mía), diện tích không nhiều. Thế nhưng, từ đầu năm đến nay, giá dừa tăng dần, nhiều nông dân có diện tích đất canh tác lớn đã bắt đầu chuyển đổi lên líp trồng toàn bộ dừa.

Cũng như hầu hết nông dân trồng dừa ở đất Cù Lao Dung, anh Bùi Phước Mãi chia sẻ, gần năm nay gia đình anh rất phấn khởi khi dừa khô được thương lái thu mua ở mức giá cao gấp nhiều lần so với những năm qua. 10 công dừa (10.000 m2), mỗi tháng anh bán khoảng 300 - 400 trái, có khi rộ (nhiều) thì được vài nghìn trái. Với giá bán 150.000 đồng/chục, bình quân mỗi tháng, gia đình anh Mãi thu về khoảng 15 triệu đồng từ tiền bán dừa.

“Dừa bán được giá cao với thời gian kéo dài nên năm nay, người trồng dừa nào cũng phấn khởi”, anh Mãi cho biết.

Giá cao, nhu cầu dừa nguyên liệu cao nên hoạt động mua bán dừa cũng nhộn nhịp hơn. Xã An Thạnh và Cù Lao Dung là hai địa phương có diện tích trồng dừa lớn nhất, nhì thành phố Cần Thơ, mỗi ngày, xe tải chuyên thu mua dừa của thương lái từ Vĩnh Long tấp nập gom dừa dọc các tuyến đường.

Theo thương lái thu mua dừa tại xã An Thạnh giá dừa hiện cao hơn rất nhiều so với cùng kỳ năm trước. Giá cao do sản lượng dừa trong nông dân không còn nhiều. Thương lái từ Vĩnh Long qua xã An Thạnh để “gom hàng” của nhà vườn với giá 160.000 - 170.000 đồng/chục (12 trái), sau đó bán “qua tay” 2 - 3 vựa mối lái khác tại Vĩnh Long để bán sang Trung Quốc, Thái Lan, Campuchia.

Hiện toàn xã Cù Lao Dung có khoảng 1.450 ha trồng dừa, phân bố rải rác. Từ khi giá dừa bắt đầu tăng từ cuối năm ngoái, người dân đã mạnh dạn chuyển đổi diện tích sản xuất kém hiệu quả sang trồng dừa chuyên canh. Đặc biệt, cây dừa phù hợp với thổ nhưỡng bãi bồi, chịu được nước lợ, mặn, giúp năng suất và chất lượng trái ổn định.

Ông Hà Thái Phin, Trưởng phòng Kinh tế xã Cù Lao Dung cho biết, giá dừa hiện đang ở mức cao. Từ đầu năm đến giờ, dừa khô “hút hàng”. Nhờ chi phí chăm sóc, đầu tư không cao nên mỗi ha dừa, nông dân có thể thu lãi từ 30 - 40 triệu đồng mỗi đợt thu hoạch. Đời sống kinh tế của người dân rất phấn khởi. “Nếu giá ổn định như vậy, diện tích dừa ở xã Cù Lao Dung trong thời gian tới sẽ tăng, thu nhập của bà con sẽ cao”, ông Phin nhận định.

Xây dựng chuỗi liên kết

Thành phố Cần Thơ hiện có gần 12.500 ha dừa (chủ yếu các giống dừa ta, dừa xiêm, dừa dâu) được trồng phân tán ở các địa phương. Sản phẩm được thu hoạch hàng tháng, góp phần ổn định thu nhập, tạo việc làm cho lao động nông thôn.

Tuy nhiên, hiện trạng vườn dừa vẫn còn mang tính thổ cư manh mún, rất ít vùng trồng tập trung, chủ yếu trồng xen trong các vườn cây ăn trái. Vì vậy, khả năng đầu tư, điều kiện khí hậu, đất đai, tập quán canh tác ở các xã còn nhiều hạn chế. Do đó, năng suất dừa còn thấp, chỉ đạt 34 - 56 trái/cây/năm, tùy vào từng giống, sản lượng cả năm ước đạt 95.784 tấn.

Theo đánh giá của Hiệp hội Dừa Việt Nam, dừa ở Cần Thơ, nhất là khu vực Cù Lao Dung có giống dừa ta trái rất chất lượng (dừa khô, dừa nguyên liệu) trồng 4 năm cho trái nhưng chưa tạo được chuỗi giá trị dừa, chưa thu hút được nhà đầu tư dừa. Dừa ở Cần Thơ chủ yếu được các thương lái thu mua để cung cấp cho các nhà máy chế biến ở Vĩnh Long.

Ông Cao Bá Đăng Khoa, Tổng thư ký Hiệp hội Dừa Việt Nam nhận định, Cần Thơ có vùng nguyên liệu dừa tốt nhưng thiếu nhà đầu tư, dẫn đến người nông dân chịu nhiều thiệt thòi. Thiệt thòi lớn nhất là giá trị mỗi quả dừa giảm khoảng 300 - 400 đồng/trái so với dừa Vĩnh Long; logistics vận chuyển từ Cù Lao Dung, Ngã Bảy… về Vĩnh Long khó khăn và xa hơn nên thương lái ép giá dừa của nông dân xuống thấp hơn giá thị trường các nơi khác từ 15.000 - 20.000 đồng/chục (12 trái); công hái dừa (20.000 đồng/chục) cao hơn so với Vĩnh Long (17.000 đồng/chục).

Để hạn chế vấn đề xuất khẩu nguyên liệu thô và nâng cao kim ngạch xuất khẩu ngành dừa thành phố Cần Thơ, ông Cao Bá Đăng Khoa cho rằng, địa phương không khuyến khích nông dân trồng mới mà chuẩn hóa các vườn dừa cũ, hiện có; quy hoạch vùng trồng để phù hợp với tình hình xâm nhập mặn, bảo vệ cây dừa; chăm sóc dừa, sử dụng phương pháp bảo vệ thực vật để ngăn ngừa dịch bệnh tạo những trái dừa chất lượng để cung cấp trực tiếp vào các nhà máy sản xuất; xây dựng được thương hiệu, chỉ dẫn địa lý dừa Cần Thơ.

“Thời gian tới, Hiệp hội Dừa Việt Nam sẽ xây dựng bản đồ số cho cây dừa của từng khu vực, chỉ dẫn địa lý, phân rõ dừa uống nước và dừa nguyên liệu để nhà đầu tư định hướng đầu tư”, ông Khoa thông tin.

Để xây dựng được các mục tiêu đó, Hiệp hội Dừa Việt Nam đã xây dựng kế hoạch “Chuỗi cung ứng nguyên liệu dừa” với sự đồng hành của các chương trình hỗ trợ tín dụng cho người nông dân và đơn vị thu mua. Chương trình sẽ thí điểm hỗ trợ 2.700 hộ dân và 95 doanh nghiệp, hợp tác xã tại Đồng Tháp, Vĩnh Long và thành phố Cần Thơ, thực hiện từ tháng 9 - 12/2025. Tại Cần Thơ, Sở Nông nghiệp và Môi trường thành phố đã lựa chọn xã Cù Lao Dung và An Thạnh, với tổng diện tích trồng dừa gần 3.000 ha để tham gia thí điểm chính sách tín dụng.

Theo ông Hà Thái Phin, Trưởng phòng Kinh tế xã Cù Lao Dung, xã định hướng quy hoạch vùng dừa ở những nơi đã có nền tảng, liên kết với doanh nghiệp để đảm bảo tiêu thụ ổn định, hỗ trợ kỹ thuật và nâng cao chất lượng sản phẩm. Địa phương phối hợp với Công ty cổ phần Xuất nhập khẩu Bến Tre (Betrimex) xây dựng vùng nguyên liệu dừa hữu cơ khoảng 263 ha, gắn với 2 mã số vùng trồng phục vụ xuất khẩu.

Trước tình trạng, người nông dân mở rộng diện tích trồng dừa khi trong bối cảnh giá dừa tăng cao thời gian gần đây, theo ông Trần Vĩnh Nghi, Phó Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Cần Thơ, việc người dân mở rộng diện tích dừa không ảnh hưởng đến quy hoạch cơ cấu cây trồng của địa phương. Bởi lẽ, hiện nay diện tích dừa của Cần Thơ không nhiều.

Ở Cần Thơ mới chỉ có hai nhà máy chế biến dừa. Thời gian qua, thành phố Cần Thơ đã mời gọi thêm doanh nghiệp đến xây dựng vùng nguyên liệu tại địa phương để hình thành chuỗi liên kết cho trái dừa Cần Thơ. Tuy nhiên, do hạ tầng giao thông khó khăn, logistics chi phí cao nên chưa có nhà đầu tư.

“Kỳ vọng sau khi cầu Đại Ngãi 1, Đại Ngãi 2 chính thức đi vào vận hành, giao thông kết nối được thông suốt, sẽ có nhiều nhà đầu tư chế biến dừa đến Cần Thơ”, ông Nghi chia sẻ.