Vĩnh Long trước thách thức kép triều cường và sạt lở bờ sông lan rộng

"Oằn mình" chống chọi

Xã An Hiệp, tỉnh Vĩnh Long được hình thành từ việc hợp nhất các xã An Hiệp, An Ngãi Tây và Tân Hưng. Là một xã vùng trũng thấp ven sông Hàm Luông, An Hiệp chịu áp lực rất lớn từ thiên tai, luôn đối mặt với nguy cơ ngập lụt, sạt lở, triều cường dâng cao, ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất nông nghiệp và đời sống của người dân.

Theo thông tin mới nhất từ UBND xã An Hiệp, thời gian gần đây diễn biến triều cường trên địa bàn xã An Hiệp, tỉnh Vĩnh Long được ghi nhận mức nước đỉnh triều cao hơn so với cùng kỳ năm trước (cao hơn khoảng 20cm); trong đó, đáng chú ý nhất là mức nước đỉnh triều tăng đã gây ngập cục bộ một số khu vực ấp An Bình của xã An Hiệp.

Trước tình hình diễn biến triều cường như trên, Ủy ban nhân dân xã An Hiệp đã yêu cầu các ấp thông báo đến người dân; trong đó, đáng chú ý là ấp An Bình và khu vực ven sông Hàm Luông cần chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa như gia cố bờ bao, kê cao đồ đạc và vật dụng; đồng thời chỉ đạo cơ quan chuyên môn thường xuyên, phối hợp với các ấp theo dõi, kiểm tra hệ thống đê sông Hàm Luông, chuẩn bị sẵn sàn các điều kiện tại chỗ để ứng phó khi có sự cố.

Sạt lở xâm thực vào đất liền khu vực ven sông Hàm Luông và cù lao ấp An Bình diễn biến phức tạp, một số khu vực có xuất hiện tình trạng bồi lắng. Cụ thể như khu vực ven sông Hàm Luông tình trạng sạt lở gây ảnh hưởng đến 62 hộ dân thuộc ấp Giồng Lân, Giồng Trôm, Giồng Sao, Giồng Ao, Giồng Nhựt. Khu vực bồi lắng thuộc 1 phần ấp Xẻo Sâu, 1 phần ấp Giồng Trôm,; trong đó có khu vực bãi rác xã An Hiệp thuộc ấp Giồng Ao.

Qua theo dõi của UBND xã An Hiệp, nhận thấy các điểm sạt lở ngày càng lấn sâu vào đất liền tiềm ẩn nguy cơ rất lớn ảnh hưởng trực tiếp đến các công trình dân sinh như nhà cửa, vuông tôm, tài sản khác của người dân. Đặc biệt ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc vận hành bãi rác xã An Hiệp.

Tại khu vực Cù lao An Bình, ghi nhận đoạn sạt lở từ bến đò An Bình đến mõm trên Cù lao An Bình đã lở sâu vào đất liền từ 20 m đến 50 m. Nhiều mõm đất, ao tôm của người dân đã bị sạt lở xuống lòng sông. Các trụ mốc giới hạn do Công ty Hải Đăng cắm tại khu vực mõm trên Cù lao An Bình đã bị sạt lở 2 trụ (trụ 53, 54), còn lại 3 trụ (51, 52, 55). Ở khu vực mõm dưới Cù lao An Bình ghi nhận tình trạng bồi lắng.

Về nguyên nhân gây ra tình trạng sạt lở, ông Phạm Minh Trí, Phó Chủ tịch UBND xã An Hiệp, cho biết, khu vực ven sông Hàm Luông, tình hình sạt lở đã xảy ra nhiều năm qua, thời gian sạt lở nghiêm trọng nhất từ tháng 4 đến tháng 9 hàng năm. Do lưu lượng dòng chảy lớn nên thường xuyên gây nên tình trạng sạt lở. Đồng thời kết hợp với gió mùa Tây Nam thổi trực tiếp tạo ra mặt sóng cũng là nguyên nhân gây nên tình trạng sạt lở. Sự hình thành 2 khu vực bồi lắng trên tuyến sông Hàm Luông làm gia tăng vận tốc dòng chảy, hướng trực tiếp vào bờ gây sạt lở.

Mặc khác, tình trạng khai thác cát trái phép diễn ra đã nhiều năm, nhất là khu vực gần mõm trên Cù lao An Bình cũng là một trong những nguyên nhân gây sạt lở.

Ông Trí cũng cho biết thêm về tình trạng sạt lở ven sông Hàm Luông và tại bãi rác An Hiệp có nguy cơ tiếp tục diễn biến phức tạp, do đó cần thiết phải đầu tư xây dựng bờ kè chống sạt lở. Tuy nhiên, do công trình đòi hỏi chi phí lớn, nguồn ngân sách của địa phương không thể cân đối để đầu tư xây dựng. UBND xã An Hiệp kiến nghị các sở, ngành tỉnh Vĩnh Long có phương án hỗ trợ xây dựng bờ kè chống sạt lở các khu vực nêu trên đồng thời có chính sách hỗ trợ các hộ dân bị mất đất sản xuất ở ấp An Bình.

Giải pháp ứng phó

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Vĩnh Long, kỳ triều cường mới đây đã gây ngập nhiều khu vực trên địa bàn tỉnh, ảnh hưởng đến nhiều diện tích đất sản xuất, vườn cây ăn trái, đời sống, sinh hoạt của người dân.

Về nông nghiệp, diện tích lúa bị ngập là 252 ha, diện tích vườn cây ăn trái bị ngập là 2.461 ha, diện tích hoa màu bị ngập là hơn 217 ha, thiệt hại khoảng 2,5 ha ao nuôi cá các loại, tràn ra các ao vườn, sông rạch. Về công trình thủy lợi, bờ bao bị tràn 23.500m, bờ bao bị sạt lở 22 vị trí. Hiện các xã vẫn chưa tính được đầy đủ tổng giá trị các thiệt hại nói trên.

Mặc khác, tính từ đầu năm 2025 đến nay, toàn tỉnh Vĩnh Long đã xảy ra 135 điểm sạt lở bờ sông, bờ biển, tổng chiều dài khoảng 7.611m, ảnh hưởng đến 521 hộ dân. Tình trạng sạt lở đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất và đời sống của người dân, đặc biệt tại các khu vực tập trung đông dân cư thuộc các tuyến sông chính, kênh lớn.

Theo ông Lê Quang Răng, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Vĩnh Long, nguyên nhân triều cường dâng cao chính là do kết hợp lũ đầu nguồn cộng hưởng với thủy triều cao và mưa lớn, mực nước đỉnh triều trên sông chính và các kênh nội đồng đạt  đỉnh ở mức cao trên báo động III từ 10 đến 46cm.

Cụ thể tại trạm Mỹ Thuận và  Chợ Lách, triều cường vượt mực nước lịch sử năm 2022 lần lượt là 9 cm và 7 cm, các trạm quan trắc tại các kênh nội đồng đều vượt mức lịch sử. Bên cạnh đó, nhiều tuyến đê, cống điều tiết được thiết kế trước đây có cao trình thấp, qua nhiều năm sử dụng, các tuyến đê bị hạ thấp cao trình do hiện tượng bào mòn tự nhiên, các cống điều tiết bị rò rỉ, hư hỏng chưa được sửa  chữa kịp thời, không còn đảm bảo khả năng ngăn lũ, triều cường. 

Để người dân giảm gánh nặng phải "oằn mình" chống chọi triều cường và ngập lụt lịch sử, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Vĩnh Long đã đưa ra một số giải pháp ứng phó trước mắt cũng như lâu dài.

Theo đó, giải pháp trước mắt là UBND các xã, phường trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long cần chủ động cập nhật, chia sẻ thông tin cảnh báo kịp thời, đẩy mạnh tuyên truyền để người dân chủ động  thực hiện các giải pháp ứng phó. Các xã, phường thực hiện tốt phương châm “4 tại chỗ”, “3 sẵn sàng”, chủ động thực hiện  các giải pháp gia cố tạm để chống tràn, khắc phục sạt lở tạm thời để đảm bảo ổn  định sản xuất và dân sinh, giảm thiếu thiệt hại do thiên tai. Địa phương chủ động bố trí trực ban để kịp thời hỗ trợ người dân trong  trường hợp cần thiết.

Các đơn vị quản lý khai thác công trình, hệ thống công trình thủy lợi tổ chức vận hành các công trình để điều tiết ngăn, tiêu thoát lũ, bơm tiêu chống ngập úng. Đặc biệt là hệ thống các cống thuộc vùng Nam Măng Thít (cống Vũng Liêm, Cái  Tôm, Nàng Âm), cống Cái Hóp, Gò Ân, Đường Trôm; trong đó, việc vận hành  cống Vũng Liêm phải đảm bảo mở xuyên suốt để chống ngập úng, đồng thời mở cống Cái Hóp để tải lượng nước từ các xã Hiếu Thành, Hiếu Nhơn, Quới An do  cống Vũng Liêm điều tiết tải về.

Sở Nông nghiệp và Môi trường chỉ đạo bộ phận chuyên môn phối hợp  chặt chẽ với địa phương kiểm tra thực tế các vị trí đê bao xung yếu, xuống cấp,  sạt lở để chủ động gia cố tạm thời, nhằm bảo vệ an toàn tính mạng, tài sản của  nhà nước và nhân dân.

Về giải pháp lâu dài, các chủ đầu tư cần rà soát, đánh giá lại cao trình thiết kế đối với các tuyến  đê bao, bờ bao, các công trình điều tiết đang và sẽ triển khai thi công trên địa bàn tỉnh đảm bảo phù hợp với thời kỳ quy hoạch và an toàn phòng, chống lũ trong  tương lai; đẩy nhanh tiến độ thi công xây dựng đối với các dự án, công trình thủy lợi theo đúng kế hoạch đã được phê duyệt nhằm sớm đưa vào khai thác, sử dụng, phát huy hiệu quả ngăn lũ, triều cường.

Địa phương cần rà soát, đánh giá tại toàn bộ các công trình thủy lợi, các tuyến đê bao, bờ bao đã xuống cấp trên địa bàn theo phân cấp quản lý, đưa vào kế hoạch duy tu, sửa chữa hàng năm, giai đoạn đối với những công trình do cấp xã  quản lý, từng bước hoàn thiện hệ thống thủy lợi nội đồng; đề xuất tỉnh bố trí kinh phí từ nhiều nguồn vốn khác nhau (đầu tư công, sự nghiệp, dự phòng ngân sách, nguồn tài trợ và các nguồn huy động hợp pháp khác) để chủ động thực hiện. Đối với những công trình do cấp tỉnh quản lý, tổng hợp danh mục, đề nghị về Sở Nông nghiệp và Môi trường để phối hợp khảo sát, đánh giá, thống nhất phương án, báo cáo UBND tỉnh xem xét, hỗ trợ kinh phí thực hiện theo lộ trình giai đoạn, từng năm tùy vào tính chất cấp bách của công trình.

Sở Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với các sở, ngành tỉnh, các địa phương tổ chức khảo sát, khoanh vùng cây trồng trọng điểm cần tăng cường bảo vệ cây ăn trái, cây trồng có giá trị kinh tế cao. Đồng thời, rà soát các khu vực dân cư đang sinh sống ven sông, rạch, đặc biệt những khu vực đang có diễn biến sạt lở và có nguy cơ sạt lở; phối hợp với ngành chuyên môn chủ động sơ tán, di dời dân ra khỏi vùng nguy hiểm để đảm bảo an toàn cho người và tài sản khi cần thiết. Các địa phương tiếp tục tổ chức khảo sát, đánh giá, dự báo, cắm biển cảnh báo khu vực có nguy cơ sạt lở, đang có diễn biến sạt lở.