Bối cảnh địa chính trị châu Á đang có sự chuyển động. Ấn Độ tìm kiếm các đối tác mới như Nhật Bản và Hàn Quốc, trong bối cảnh Trung Quốc gia tăng sức mạnh cả về kinh tế lẫn quân sự.
Thủ tướng Ấn Độ Manmohan Singh (phải) tiếp Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe hôm 25/1. Ảnh: AFP/TTXVN |
Vài tuần sau khi Nhật hoàng Akihito và phu nhân Michiko thăm Ấn Độ - một trong những chuyến công du nước ngoài hiếm hoi của Hoàng gia Nhật, Thủ tướng Shinzo Abe đã tới New Dehli, thăm chính thức Ấn Độ 3 ngày (25-28/1). Chuyến đi này không những cho thấy vai trò trung tâm của New Dehli trong chính sách đối ngoại của Tokyo mà còn phản ánh bước chuyển động mới trong môi trường chiến lược tại châu Á.
Cùng với những tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông và Hoa Đông, Trung Quốc vẫn thường xuyên thách thức Ấn Độ trên các tuyến biên giới trên bộ và vùng biển ở Ấn Độ Dương. Ấn Độ đang đẩy mạnh thực thi chính sách đối ngoại theo hướng duy trì quyền lực nước lớn năng động tại châu Á, cùng với toan tính trở thành trung tâm chiến lược của khu vực. Với khẩu hiệu không liên kết, Ấn Độ từng tìm cách lẩn tránh tạo lập quan hệ thân thiết với các đồng minh của Mỹ tại Đông Á. Nhưng bối cảnh địa chính trị biến chuyển đã buộc New Delhi phải thừa nhận sự gắn kết giữa lợi ích tại khu vực với các nước như Nhật Bản và Hàn Quốc.
Chuyến thăm của ông Abe đã đưa đến kết quả bước đầu về triển vọng tươi sáng trong quan hệ Nhật-Ấn. Trong một động thái được xem là sự chỉ trích ngầm đối với các hành động gần đây của Trung Quốc trong tranh chấp chủ quyền, đặc biệt là thiết lập Vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) trên biển Hoa Đông, tuyên bố chung Nhật-Ấn nêu rõ: Hai bên nhận thức tầm quan trọng của việc tự do lưu không và an toàn hàng không dân dụng phù hợp với các nguyên tắc của luật pháp quốc tế cũng như các tiêu chuẩn đã được thừa nhận... tái khẳng định cam kết hướng tới tự do hàng hải, giao thương trên biển, giải quyết tranh chấp hòa bình trên cơ sở luật pháp quốc tế. Trong các cuộc tham vấn cấp cao, Thủ tướng Abe tuyên bố: Một Ấn Độ hùng cường luôn nằm trong lợi ích tốt đẹp nhất của Nhật Bản và ngược lại. Ý tưởng của Thủ tướng Abe về “một cực tự do và thịnh vượng” mới ở châu Á có sự nối kết của hai nền kinh tế lớn đã có tiềm năng để hiện thực hóa khi Thủ tướng Ấn Độ Manmohan Singh nhấn mạnh, Nhật Bản sẽ là “trái tim” trong chính sách hướng Đông của New Dehli.
Căng thẳng gia tăng giữa Nhật Bản và Trung Quốc đang làm rung chuyển các nền tảng chính trị châu Á. Hợp tác an ninh vì thế được xem là trụ cột trong quan hệ Nhật-Ấn. Bên cạnh cơ chế tham vấn chính sách, hai bên cũng đã tiến hành các cuộc tập trận chung thường niên. Nhật Bản chính thức mời Ấn Độ tham gia cuộc diễn tập Malabar diễn ra cuối năm nay, có cả sự hiện diện Mỹ. Lực lượng tuần duyên Nhật Bản, Ấn Độ vừa mở các cuộc tuần tra chung ở biển Arabia vào tháng 1 vừa qua. Đáng chú ý, Nhật Bản đã đưa ra đề nghị bán cho Ấn Độ máy bay US-2, loại thủy phi cơ lớn nhất thế giới hiện nay. Nếu được thông qua, đây sẽ là hợp đồng bán vũ khí lần đầu tiên của Nhật Bản sau Chiến tranh thế giới thứ Hai.
Các “phép thử” trong chính sách quân sự, ngoại giao của Trung Quốc tại khu vực gần đây đã đẩy Nhật Bản, Ấn Độ xích lại gần nhau. Chính sách hướng Đông cùng với một quan hệ thân thiết với Tokyo sẽ là một thành tựu ngoại giao hiếm có của Ấn Độ - một nước vẫn được cho là có các chính sách cứng nhắc và “nhút nhát” về chiến lược. Chuyển động trong quan hệ Nhật-Ấn vì thế sẽ trở thành một trong những bước ngoặt địa chính trị quan trọng nhất tại châu Á.
Hoài Thanh