Các em nhỏ chờ được phát bữa ăn cứu trợ tại Gaza. Ảnh: THX/TTXVN
Năm 2024 được đánh giá là một trong những năm quan trọng nhất của thời hiện đại đối với khu vực Trung Đông, với những biến động sâu sắc về chính trị, nhân đạo và an ninh. Theo nhận định của Giáo sư Theo Muhittin Ataman, Khoa Quan hệ Quốc tế tại Đại học Khoa học Xã hội Ankara kiêm Tổng biên tập trang tin "Insight Turkey", ba sự kiện nổi bật đã định hình bức tranh khu vực trong năm qua.
Sự kiện đầu tiên và quan trọng nhất là cuộc xung đột kéo dài tại Dải Gaza. Trong năm 2024, Israel đã tiến hành các chiến dịch quân sự quy mô lớn, dẫn đến cái chết của nhiều nhân vật quan trọng của Hamas, trong đó có Ismail Haniyeh và Yahya Sinwar.
Diễn biến quan trọng thứ hai là xung đột Israel - Iran, với việc Israel tấn công mạnh mẽ vào "trục kháng chiến" do Iran dẫn đầu. Trong các cuộc tấn công này, thủ lĩnh Hezbollah Hassan Nasrallah cùng toàn bộ ban lãnh đạo cấp cao của phong trào này đã thiệt mạng. Ngoài ra, nhiều thường dân vô tội, bao gồm cả nhân viên gìn giữ hòa bình và quan chức Liên hợp quốc tại Liban cũng bị ảnh hưởng. Mặc dù Iran đã chứng tỏ được năng lực gây thiệt hại cho Israel, nhưng cả hai bên đều tỏ ra thận trọng để tránh leo thang căng thẳng.
Sự kiện thứ ba là cuộc nổi dậy của phe đối lập đã lật đổ chính quyền tại Syria. Các nhóm đối lập Syria, với sự hậu thuẫn của Thổ Nhĩ Kỳ, đã giành quyền kiểm soát chỉ trong vòng hai tuần. Tổng thống Bashar Al-Assad và gia đình đã phải chạy sang Nga tị nạn. Sự sụp đổ của chính quyền Assad đánh dấu kết thúc một trong những liên minh lâu đời nhất ở Trung Đông giữa Syria và Iran. Thổ Nhĩ Kỳ là quốc gia đầu tiên mở lại đại sứ quán tại Syria và khuyến khích các nước khác làm điều tương tự. Nhiều quốc gia, bao gồm cả Mỹ, đã bắt đầu đối thoại chính trị với chính quyền mới của Syria.
Nhìn về năm 2025, các chuyên gia dự báo tình hình bất ổn sẽ còn tiếp diễn. Các tổ chức quốc tế như Liên hợp quốc, Tòa án Công lý Quốc tế và Tòa án Hình sự Quốc tế vẫn chưa thể có biện pháp hiệu quả để ngăn chặn xung đột.
Giáo sư Ataman nhận định rằng với việc Tổng thống đắc cử Donald Trump chuẩn bị trở lại Nhà Trắng, chính sách của Mỹ tại Trung Đông có thể sẽ thay đổi. Mặc dù ông Trump được xem là người ủng hộ mạnh mẽ Israel, nhưng ông có thể sẽ điều chỉnh chính sách do tổn thất chiến tranh ngày càng tăng cao.
Tại Syria, chính quyền mới sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức trong quá trình tái thiết đất nước và giành lại kiểm soát các vùng lãnh thổ đang bị chiếm đóng, bao gồm các khu vực do Israel xâm nhập và vùng Đông Bắc Syria do lực lượng người Kurd (PKK/YPG) kiểm soát. Thổ Nhĩ Kỳ, quốc gia đã gia tăng ảnh hưởng chính trị trong khu vực năm 2024, cam kết tiếp tục ủng hộ chính quyền mới Syria và đóng vai trò trung gian giữa Damascus với cộng đồng quốc tế.
Tóm lại, năm 2024 đã chứng kiến nhiều biến động lớn tại Trung Đông, từ thương vong dân sự lớn ở Gaza đến sự thay đổi chính quyền ở Syria. Những diễn biến này không chỉ ảnh hưởng đến tình hình khu vực mà còn có tác động trên toàn cầu, với dự báo cho năm 2025 cho thấy rằng bất ổn vẫn sẽ tiếp diễn và khó đoán định, đặc biệt trong bối cảnh ông Trump trở lại Nhà Trắng.