Toàn cảnh về các mức thuế quan mới của Mỹ

Theo kênh CNN ngày 1/8, mức thuế đối với phần lớn hàng hóa mà Mỹ nhập khẩu sẽ tăng, kể cả với một số nước đã đàm phán được các thỏa thuận thương mại song phương. Mức thuế cao này nối tiếp quá trình đảo ngược xu hướng toàn cầu hóa kéo dài hàng thập kỷ. Đây là xu hướng từng giúp nền kinh tế dịch vụ đồ sộ của Mỹ trở thành hình mẫu toàn cầu, nhưng đồng thời góp phần làm suy yếu dần ngành sản xuất.

Chỉ vài giờ trước thời hạn chót về thương mại mà chính quyền Mỹ tự đặt ra vào ngày 1/8, Nhà Trắng đã công bố các chi tiết quan trọng về chính sách thương mại mới vào tối 31/7, cùng với đó là kế hoạch thuế quan mới.

Các mức thuế mới như thế nào?

Nhà Trắng thông báo rằng mức thuế cơ bản áp lên hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ sẽ giữ ở mức 10%, tương đương mức đã áp dụng từ ngày 2/4.

Tuy nhiên, mức 10% này chỉ áp dụng với những quốc gia mà Mỹ có thặng dư thương mại, tức là Mỹ xuất khẩu sang các nước này nhiều hơn lượng nhập khẩu. Theo một quan chức cấp cao trong chính quyền Mỹ, điều này áp dụng với hầu hết các quốc gia.

Mức thuế 15% sẽ là mức sàn mới dành cho những nước mà Mỹ đang thâm hụt thương mại. Khoảng 40 quốc gia sẽ phải chịu mức thuế 15% này. Với nhiều nước trong số đó, mức thuế này thấp hơn mức thuế đối ứng mà Mỹ công bố ngày 2/4, nhưng lại cao hơn đối với một số ít quốc gia.

Ngoài ra, hơn một chục nền kinh tế chịu mức thuế cao hơn 15% sau khi đã ký khung thỏa thuận thương mại với Mỹ hoặc sau khi ông Trump gửi thư trực tiếp cho lãnh đạo các nền kinh tế này để thông báo mức thuế cao hơn. Quan chức cấp cao trên nói rằng những nền kinh tế này nằm trong nhóm có mức thâm hụt thương mại lớn nhất với Mỹ.

Những nền kinh tế nào bị áp thuế cao hơn 15%?

Nhà Trắng xác định 26 nền kinh tế có hàng hóa bị Mỹ áp mức thuế trên 15%. Một quan chức cấp cao tuyên bố các nền kinh tế này có mức thâm hụt thương mại quá lớn với Mỹ (xem danh sách dưới).

Ngoài ra, Mexico và Canada vẫn phải chịu mức thuế cao đối với các mặt hàng không nằm trong diện miễn trừ theo hiệp định thương mại Mỹ - Mexico - Canada. Mexico đã đồng ý kéo dài thêm 90 ngày mức thuế hiện tại là 25%. Còn hàng hóa của Canada không được miễn trừ sẽ chịu mức thuế 35% kể từ 0 giờ 1 phút sáng 1/8 theo giờ miền Đông, tăng từ mức 25% trước đó.

Bao giờ thuế có hiệu lực?

Chế độ thuế mới sẽ không có hiệu lực vào ngày 1/8 như dự kiến.

Thay vào đó, mức thuế mới sẽ được áp dụng vào ngày 7/8 nhằm tạo điều kiện để Cơ quan Hải quan và Bảo vệ biên giới Mỹ có đủ thời gian điều chỉnh để thu các khoản thuế mới.

Riêng với Canada, mức thuế mới vẫn sẽ có hiệu lực từ 1/8.

Các nước nào không bị áp mức thuế cao hơn nữa?

Ba đối tác thương mại lớn không bị thay đổi mức thuế vào ngày 1/8 là Anh, Trung Quốc và Mexico. Ông Trump đã ký một khung thỏa thuận thương mại với Anh và Trung Quốc. Tuy nhiên, thỏa thuận với Trung Quốc sẽ hết hiệu lực chưa đầy hai tuần nữa, đồng nghĩa mức thuế có thể tăng sớm.

Với Mexico, ông Trump từng cảnh báo nâng mức thuế lên 30% lúc 0 giờ 1 phút sáng 1/8. Nhưng sau cuộc điện đàm với Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum ngày 31/7, ông đã gia hạn thêm 90 ngày mức thuế hiện hành.

Trong tháng qua, ông Trump cũng công bố một số thỏa thuận thương mại khác. Chưa rõ các thỏa thuận này có được hoàn tất không, nhưng có vẻ những quốc gia đó đã tránh được việc bị áp mức thuế cao hơn.

Ví dụ, hàng hóa từ Liên minh châu Âu ban đầu sẽ bị áp thuế 30%, nhưng thỏa thuận đạt được cuối tuần qua chỉ áp mức thuế 15% cho hầu hết hàng hóa, tương đương mức thuế áp với hàng hóa từ Hàn Quốc và Nhật Bản.

Dù vậy, mức này vẫn cao hơn mức 10% đã được áp từ tháng 4 đến nay.

Những mức thuế này có hợp pháp không?

Đây là vấn đề đang được tranh luận gay gắt. Ông Trump viện dẫn Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) để áp thuế với từng quốc gia.

Vào tháng 5, Tòa án Thương mại Quốc tế cho rằng ông Trump đã vượt quá quyền hạn pháp lý khi làm như vậy. Các phiên tranh tụng cho đơn kháng cáo của chính quyền đã bắt đầu ngày 31/7 và một hội đồng thẩm phán tỏ ra hoài nghi rằng ông Trump có quyền áp thuế dựa vào luật khẩn cấp trên.

Một điểm gây tranh cãi là việc sử dụng IEEPA để áp thuế là chưa từng có tiền lệ, trong khi luật này hoàn toàn không đề cập đến thuế quan.

Một số thẩm phán cũng đặt nghi vấn về lý do ông Trump tuyên bố tình trạng khẩn cấp kinh tế. Ông từng tuyên bố rằng thâm hụt thương mại là mối đe dọa nghiêm trọng và bất thường đối với nền kinh tế quốc gia, đòi hỏi phải có biện pháp điều chỉnh như áp thuế.

Tuy nhiên, thẩm phán Raymond Chen chất vấn: “Liệu thâm hụt thương mại có thể là mối đe dọa nghiêm trọng và bất thường được không, khi chúng ta đã có thâm hụt suốt nhiều thập kỷ?”

Có thể phải mất vài tuần hoặc vài tháng để tòa phúc thẩm đưa ra phán quyết. Sau đó, vụ việc có thể tiếp tục bị đưa lên Tòa án Tối cao. Dù kết quả cuối cùng thế nào, ông Trump vẫn có nhiều công cụ để tiếp tục triển khai các mức thuế mới và duy trì phần lớn số thuế đang áp dụng.

Ông Trump có gia hạn thêm thời hạn thuế quan?

Về mặt kỹ thuật, ông đã gia hạn. Mức thuế mới vốn sẽ có hiệu lực vào ngày 1/8 nhưng nay được lùi lại tới ngày 7/8.

Tổng thống chưa có dấu hiệu nào cho thấy sẽ tiếp tục trì hoãn thêm.

Tuy nhiên, ông từng tuyên bố điều tương tự trong các lần áp thuế trước đây rồi lại gia hạn sau đó. Nói cách khác, mọi thứ kể cả các mức thuế vừa ban hành đều có thể thay đổi chỉ bằng một bài đăng trên mạng xã hội Truth Social.

Những điều này đã từng xảy ra chưa?

Các thay đổi về thuế lần này gợi nhớ đến sự kiện ông Trump gọi là “Ngày Giải phóng” hồi tháng 4, khi ông cũng tăng thuế nhập khẩu trên diện rộng. Động thái đó khiến các thị trường tài chính chao đảo và làm dấy lên lo ngại về suy thoái toàn cầu.

Cuối cùng, ông Trump đã hoãn mức thuế đối ứng chỉ vài giờ sau khi có hiệu lực và chọn ngày 1/8 làm thời hạn mới cho các thỏa thuận thương mại. Nếu không đạt được thỏa thuận trước ngày đó, các nước sẽ bị áp mức thuế cao hơn. Tổng thống đã thông báo cho một số nước về mức thuế mà họ sẽ phải đối mặt nếu không đạt được thỏa thuận mới, nhưng lại không thông báo gì với những quốc gia khác.

Thuế quan có gây ra lạm phát?

Cho đến nay, lạm phát vẫn tương đối ổn định sau các đợt áp thuế trước đây của ông Trump, nhưng tình hình có thể thay đổi khi mức thuế mới cao hơn có hiệu lực. Một số công ty, trong đó có Procter and Gamble và Walmart, đã thông báo rằng họ đang bắt đầu tăng giá do tác động từ thuế.