Quan hệ Mỹ - Israel giữa bất đồng ngày càng tăng về hoạt động quân sự ở Rafah

Theo nhận định của Giáo sư Chuck Freilich và chuyên gia phân tích cấp cao Eldad Shavit thuộc Viện Nghiên cứu AN ninh Israel (INSS), sự kiên nhẫn của Mỹ với Israel đang ngày càng suy giảm. Chiến dịch đã được lên kế hoạch ở Rafah, tình hình nhân đạo ngày càng tồi tệ ở Dải Gaza và câu hỏi chưa được giải quyết về “Gaza sẽ thế nào hậu xung đột” đang khiến căng thẳng giữa Israel và Mỹ lên đến đỉnh điểm mới. 

Kế hoạch của Israel tiến hành một cuộc tấn công quân sự ở Rafah là trung tâm của sự bất đồng ngày càng tăng giữa Mỹ và Israel. Chính quyền của Tổng thống Mỹ Joe Biden đang gây áp lực buộc Israel phải tránh một hoạt động như vậy, đồng thời tuyên bố rằng Israel có thể đạt được các mục tiêu của mình thông qua các phương tiện khác. Điều này làm tăng thêm những khác biệt hiện có giữa hai nước, bao gồm cả việc Mỹ yêu cầu Israel thiết lập một chiến lược rõ ràng sau chiến tranh và giải quyết tình hình nhân đạo ở Gaza. 

Sau hơn một tháng không liên lạc, Thủ tướng Netanyahu và Tổng thống Biden mới đây đã có 2 cuộc điện đàm. Trong khi người phát ngôn Nhà Trắng tiếp tục bày tỏ sự ủng hộ của Mỹ đối với Israel trong việc tiêu diệt Hamas, thì nội dung của các cuộc điện đàm đã nêu bật những bất đồng chính giữa Mỹ và Israel liên quan đến việc tiến hành cuộc chiến ở Gaza.

Những khác biệt này là trọng tâm của các cuộc thảo luận toàn diện do chính quyền Mỹ khởi xướng, được tổ chức trong các chuyến thăm của những quan chức cấp cao Israel tới Washington, cũng như chuyến thăm đầu tiên của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Israel Gallant tới Mỹ kể từ khi chiến tranh ở Gaza nổ ra. Các chủ đề thảo luận chính gồm:

Thứ nhất là về kế hoạch chiến lược dài hạn. Chính quyền Mỹ đã nhắc lại với Israel tầm quan trọng của việc có một chiến lược toàn diện với các mục tiêu rõ ràng cho chiến dịch quân sự. Trong cuộc điện đàm mới đây với Thủ tướng Netanyahu, Tổng thống Biden bày tỏ nghi ngờ về việc liệu Israel có chiến lược như vậy hay không và nhấn mạnh sự cần thiết của một “chiến lược mạch lạc và bền vững” để đạt được “mục tiêu chung là đánh bại Hamas”.

Chính quyền Mỹ đã đưa ra quan điểm này trong bối cảnh có tuyên bố rằng Israel đang cố tình không xây dựng các kế hoạch thời hậu chiến. Trong khi đó, Nhà Trắng đã đưa ra tầm nhìn của mình cho thời kỳ hậu Hamas, bao gồm việc thúc đẩy hòa bình và an ninh lớn hơn, ổn định hơn cho Israel thông qua hội nhập khu vực sâu sắc hơn, bao gồm bình thường hóa quan hệ với Saudi Arabia và hiện thực hóa giải pháp hai nhà nước cho người Palestine. Ngoại trưởng Mỹ Blinken đã đến thăm Trung Đông trong những ngày gần đây để thảo luận về “cấu trúc khu vực”.

Thứ hai là về hoạt động quân sự ở Rafah. Mỹ quan ngại sâu sắc về một hoạt động quân sự tiềm tàng ở Rafah. Theo quan điểm của họ, trọng tâm của Israel nên là ổn định tình hình ở Gaza và củng cố những thành quả đạt được nhằm ngăn chặn Hamas giành lại quyền kiểm soát ở những khu vực đã được Israel "giải phóng". Thay vào đó, Israel đang xem xét một hoạt động quy mô lớn ở Rafah, điều mà Washington coi là một “sai lầm lớn” có khả năng dẫn đến một “thảm họa”.

Trong cuộc điện đàm với Thủ tướng Netanyahu, Tổng thống Biden đã bày tỏ “mối quan ngại sâu sắc” về một hoạt động ở Rafah nếu nó tương tự như những hoạt động được tiến hành ở thành phố Gaza và Khan Yunis. Mỹ khẳng định rằng Israel vẫn chưa đưa ra kế hoạch tái định cư an toàn hơn một triệu người tị nạn hiện đang trú ẩn ở Rafah.

Hơn nữa, Mỹ lưu ý rằng một hoạt động quân sự ở Rafah sẽ cản trở nghiêm trọng các nỗ lực nhân đạo từ Ai Cập đến Rafah, và nó thậm chí có thể làm căng thẳng mối quan hệ với Ai Cập, vốn đã bày tỏ lo ngại về một hoạt động như vậy. Washington bác bỏ tuyên bố của Israel rằng áp lực nhằm tránh một hoạt động quân sự ở Rafah sẽ làm suy yếu khả năng của Tel Aviv trong việc đánh bại Hamas, cho rằng điều này là "vô nghĩa" và tin rằng các mục tiêu trọng tâm ở Rafah có thể đạt được thông qua các biện pháp thay thế.

Trong chuyến thăm của các phái đoàn Israel tới Mỹ, Nhà Trắng có kế hoạch nêu ra những mối quan ngại của mình và đề xuất các chiến lược thay thế nhằm phá hủy các mục tiêu quan trọng của Hamas ở Rafah mà không cần dùng đến chiến dịch quân sự. Kế hoạch cũng sẽ tập trung vào việc ngăn chặn buôn lậu xuyên biên giới, đồng thời đảm bảo an ninh biên giới với Ai Cập.

Thứ ba là về hình nhân đạo ở Gaza. Chính quyền Mỹ quan ngại sâu sắc về cuộc khủng hoảng nhân đạo và tình trạng vô chính phủ lan rộng ở những khu vực mà Israel đã hoạt động nhưng vẫn chưa thể ổn định được tình hình. Theo chính quyền Biden, việc Mỹ và các nước khác thả hàng viện trợ nhân đạo bằng đường hàng không là phản ứng chưa đủ và họ đang thiết lập một bến tàu nổi để tạo điều kiện thuận lợi cho việc vận chuyển viện trợ.

Mỹ cho rằng Israel nên thực hiện các biện pháp bổ sung để hỗ trợ viện trợ nhân đạo cho Gaza và Lực lượng phòng vệ nước này (IDF) nên bảo vệ bến tàu đang được thiết lập cũng như giám sát các cơ chế kiểm soát ở Gaza để cải thiện việc phân phối và ngăn chặn Hamas chiếm giữ các chuyến hàng nhân đạo.

Chính quyền Mỹ gần đây đã cùng với những nước khác trong cộng đồng quốc tế bày tỏ quan ngại về cuộc khủng hoảng nạn đói ngày càng trầm trọng ở Gaza. Ngoại trưởng Blinken nhấn mạnh rằng “theo thước đo được tôn trọng nhất về những điều này, 100% dân số ở Gaza đang ở trong tình trạng mất an ninh lương thực cấp tính nghiêm trọng”. Ông nói thêm rằng trách nhiệm của Israel là ưu tiên phân phối viện trợ cho những người cần nhất.

Tại Quốc hội Mỹ, ngay cả các nghị sĩ thân Israel cũng ngày càng chỉ trích hành động của chính phủ Israel. Lãnh đạo đa số Thượng viện đảng Dân chủ Chuck Schumer đã đi xa hơn khi tuyên bố rằng Thủ tướng Netanyahu là một trở ngại cho hòa bình và đã kêu gọi bầu cử ở Israel.

Đáp lại, Thủ tướng Netanyahu chỉ trích những tuyên bố trên, gọi đó là sự can thiệp vào công việc nội bộ của Israel. Ông Netanyahu cũng chỉ trích việc chính quyền Mỹ phản đối hoạt động quân sự ở Rafah, cho rằng đó là cách duy nhất để đánh bại Hamas - một vấn đề mà ông cũng đã thảo luận với Tổng thống Biden qua điện thoại.