Mất hết lãnh thổ, IS xoay sang chiến lược này để làm giàu, chờ cơ tái xuất

Mặc dù khủng bố Nhà nước Hồi giáo đã mất gần 98% lãnh thổ mà chúng từng kiểm soát, nhóm này đang sẵn sàng tái xuất tại những khu vực người Hồi dòng Sunni của Iraq và Syria. Lý do là trước thế trận hiện tại, IS buộc phải phát triển những kỹ năng tăng doanh thu mới. "Nhà nước Hồi giáo" từng chủ yếu dựa vào những vùng lãnh thổ mà chúng kiểm soát, bao gồm các thành phố, đô thị, để tích lũy hàng tỷ đô la thông qua hoạt động tống tiền, thu thuế, cướp bóc và bán dầu ăn cắp. Nhưng nhóm khủng bố này đã cho thấy chúng có khả năng kiếm tiền ngay cả khi không còn kiểm soát các trung tâm dân số lớn.

Nhóm khủng bố giàu nhất lịch sử

Trở lại thời kỳ năm 2015, khi đang kiểm soát nhiều vùng lãnh thổ lớn, IS đã tích luỹ gần 6 tỷ đô la, khiến chúng trở thành nhóm khủng bố giàu có nhất trong lịch sử.

Làm thế nào một nhóm chiến binh có thể tích lũy tương đương với tổng sản phẩm quốc nội của một quốc gia? Khi còn nắm giữ lãnh thổ, IS chủ yếu làm giàu từ ba nguồn chính: dầu mỏ, khí đốt, tổng cộng khoảng 500 triệu USD trong năm 2015, chủ yếu thông qua các thương vụ nội địa; thu thuế và tống tiền, kiếm khoảng 360 triệu đô la vào năm 2015; và cướp bóc ở Mosul năm 2014, trong đó bọn chúng đã cướp đi khoảng 500 triệu USD từ các hầm ngân hàng.

Hiện tại, IS đã mất hầu hết lãnh thổ chiếm đóng. Từ chỗ kiểm soát những vùng lãnh thổ tương đương với quy mô của nước Anh, chiến binh IS giờ đang phải cố gắng sống sót khi bị bao vây trong các hang ổ cuối cùng ở thung lũng sông Euphrates.

Liên minh toàn cầu chống IS đã tiêu diệt được "nhà nước" khủng bố ở Trung Đông và dập tắt ước mơ của tên trùm Abu Bakr al-Baghdadi về một vương quốc Hồi giáo trong khu vực. Khi không còn lãnh thổ, và do đó bị giảm đáng kể nguồn thu từ thuế, hoạt động tống tiền và bán dầu, ngân sách của IS giảm rất mạnh.

Tuy nhiên, theo tạp chí Foreign Policy, hiện tại IS không còn dựa vào các lãnh thổ để duy trì tồn tại kinh tế. Các thủ lĩnh sống sót của chúng có thể đã tuồn tới 400 triệu đô la ra khỏi Iraq và Syria. Mạng lưới của chúng sẽ tìm cách rửa số tiền khổng lồ này thông qua các công ty tay trong tại khu vực. Một lượng tiền mặt có thể được chuyển thành vàng và dự trữ để bán trong tương lai.

Trong lúc đó, khi kiếm được ít tiền hơn, chi phí của IS cũng đang giảm xuống mức tối thiểu so với những gì chúng từng chi chỉ hơn một năm trước đây. Không phải duy trì một “chính phủ” chịu trách nhiệm trả lương viên chức và cung cấp các dịch vụ công cộng, như y tế, rác thải và nước thải. Với một ngân sách hoạt động giảm mạnh như vậy, số tiền mặt mà IS tích lũy sẽ cho phép chúng duy trì tồn tại như một phong trào khủng bố bí mật với khả năng hoạt động chiến tranh du kích kéo dài khắp Iraq và Syria.

Tống tiền hoạt động tái thiết

IS cũng đã phát triển khả năng huy động tiền bạc thông qua một loạt các hoạt động tội phạm mới, không chỉ giới hạn ở việc tống tiền, bắt cóc đòi tiền chuộc, cướp và trộm cắp, buôn lậu ma túy và buôn bán cổ vật. Những hoạt động này không đòi hỏi phải nắm giữ lãnh thổ, trong khi lại dễ hoành hành vì cả Iraq và Syria đều chưa có dịch vụ an ninh và lực lượng cảnh sát đủ mạnh để tiến hành các hoạt động ngăn chặn tội phạm hiệu quả.

Ngoài ra, có một cách khác mà IS có thể sử dụng để tiếp tục kiếm tiền mà không cần kiểm soát vùng lãnh thổ là tống tiền hoạt động tái thiết ở Mosul và các thành phố bị tàn phá khác. Các nhánh IS hiện đang hoàn thiện "nghệ thuật" tống tiền các công ty xây dựng và những tổ chức tham gia tái thiết các thành phố, thị trấn và làng mạc sau nhiều năm xung đột ác liệt ở Iraq.

Hoạt động tống tiền này rất có thể sẽ còn tiếp diễn trong vài năm tới khi cộng đồng quốc tế tìm cách giúp Iraq và Syria hồi phục sau một thập kỷ nội chiến.

Cố thủ trong các hang ổ

Trong khi đó, IS vẫn không ngừng tìm cách cố thủ tại những vùng lãnh thổ ở Syria. Xung quanh khu vực tỉnh Deir Ezzor,  bọn chúng còn đang tìm cách giành lại quyền kiểm soát các giếng dầu. Theo một báo cáo của Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc từ tháng 7, nhóm khủng bố này đã giành lại quyền kiểm soát các mỏ dầu ở phía đông bắc Syria và tiếp tục khai thác dầu để sử dụng cho vũ khí hoặc bán cho người dân địa phương.

Việc duy trì được khả năng kiếm tiền sẽ cho phép IS tái hợp và tổ chức lại, điều này đã bắt đầu xảy ra ở nhiều nơi khác nhau của Iraq và Syria. Tại tỉnh Kirkuk ở miền bắc Iraq, các chiến binh IS lập các trạm kiểm soát giả để phục kích lực lượng an ninh Iraq hoạt động trong khu vực. Ở các vùng khác của Iraq, bao gồm Diyala và Saladin, phần tử IS tích cực do thám để xác định cách thức hoạt động tốt nhất trước khi tổ chức lại thành các đội hình nhỏ. Và bất chấp những cuộc dội bom của Mỹ, các chiến dịch tấn công truy quét của lực lượng chính phủ Syria, các nhóm chiến binh IS hiện vẫn đang cố thủ ở Hajin, phía bắc Abu Kamal, và Dashisha, Syria.

Phương Tây có xu hướng xem xét cuộc chiến chống lại Nhà nước Hồi giáo trong các giai đoạn rời rạc, dưới thời các chính quyền khác nhau, với nhiều thay đổi trong chính sách. Nhưng với quân "thánh chiến", đó là một chiến dịch kéo dài và liên tục. "Nhà nước Hồi giáo" có thể lặp lại chiến lược tồn tại ngầm trước khi tái xuất, chiếm lại lãnh thổ để bước sang giai đoạn tiếp theo của dự án xây dựng "Vương quốc Hồi giáo". Đó sẽ là một viễn cảnh đáng sợ nếu nhìn vào những điều khủng khiếp mà IS đã gây ra.