Gruzia sẽ là Ukraine tiếp theo?-Kỳ cuối

Nằm tại nơi giao nhau chiến lược giữa Đông và Tây, Gruzia đã trở thành một “chiến trường” xung đột lớn trong nhiều năm. Là một quốc gia có lịch sử lâu đời, Washington coi Gruzia như là một “cầu nối” để tiếp cận nguồn năng lượng ở Trung Á và như là nơi để mở rộng ảnh hưởng của mình tới không gian hậu Xô-viết. Trong khi đó, Moskva coi đây như một thành tố quan trọng trong cấu trúc an ninh truyền thống của mình, được củng cố thông qua quá trình lịch sử lầu dài.

Kỳ cuối: Mâu thuẫn nội bộ và sự mở rộng của NATO

Gruzia cũng có những vấn đề nội bộ của mình. Trong đảng cầm quyền Liên minh Giấc mơ Gruzia, có sự chia rẽ giữa hai phe thực dụng (như Thủ tướng Chính phủ Garibashvili) và diều hâu (như Chủ tịch Hạ viện Davit Usupashvili) trong việc làm thế nào để tiếp tục theo đuổi mối quan hệ với Moskva. Ngay cả trong nhóm thực dụng, bất đồng cũng đã nảy sinh giữa Thủ tướng Garibashvili và Tổng thống Margvelashvili.


Việc phân định quyền lực giữa Tổng thống và Thủ tướng trong hệ thống chính trị của Gruzia vẫn là một chủ đề gây tranh cãi và là trung tâm của sự hiềm khích đang diễn ra giữa ông Margvelashvili và Garibashvili. Cho đến gần đây, cả hai ông Margvelashvili và Garibashvili đều có kế hoạch muốn tham dự Hội nghị thượng đỉnh về khí hậu của Liên Hợp Quốc, điều này có thể khiến cho Gruzia là quốc gia duy nhất có đại diện bởi hai nguyên thủ quốc gia. Cuối cùng, ông Margvelashvili đã hủy bỏ sự tham gia của mình tại sự kiện này.

Trong khi đó, ông Saakashvili hiện đang sống lưu vong ở Brooklyn, New York nhưng lại là người bị truy nã ở Gruzia với cáo buộc ban đầu liên quan đến vụ sát hại cựu Thủ tướng Zurab Zhvania và hiện nay là mục tiêu của một cuộc điều tra về việc lạm dụng quyền lực trong nhiệm kỳ tổng thống của mình. Tổng công tố của Tbilisi đã ban hành một lệnh bắt giữ và tài sản của ông này bị tịch thu trong khi tài khoản ngân hàng của Saakashvili ở Gruzia bị đóng băng.

Đáp lại, ông Saakashvili đã chế nhạo những lời buộc tội trên và hứa sẽ "trở về Gruzia" không phải như một tên tội phạm mà sẽ như một “anh hùng”, đe dọa sẽ mang phong trào Maidan tới Tbilisi. Chính phủ Gruzia đã coi những tuyên bố này là một mối quan ngại thực sự. Trong tháng 4 vừa qua, Bộ Nội vụ của Tbilisi tuyên bố rằng ông Saakashvili và UNM đã lên kế hoạch "gây bất ổn" ở Gruzia với mục đích "lật đổ". Bộ trưởng Nội vụ Aleksandr Tchikaidze cũng cho biết các thành viên UNM đã mua nhiều lốp xe nhằm tạo các rào chắn bằng lửa kiểu như phong trào Maidan ở Kiev.

Đáng chú ý, vào ngày 10/9, Bộ Nội vụ Gruzia đã đặt ra những quan ngại trên lần nữa. Thủ tướng Gruzia Garibashvili nói rằng "không ai dám khuấy động bất ổn ở nước này trong khi ông đang ở trong chính phủ và nếu bất kỳ ai có mong muốn hoặc nỗ lực như vậy, họ sẽ bị nghiêm trị”. Nguy cơ bất ổn lan tràn khiến cho các quan chức Gruzia lo ngại đặc biệt, khi những ký ức về cuộc nội chiến ở nước này trong những năm 1990 vẫn còn in đậm trong tâm trí của nhiều người.

Mặc dù sự ủng hộ đối với ông Saakashvili ở Gruzia là thấp và mặc dù chính quyền của ông này trước đây chắc chắn đã có nhiều sự vi phạm, nhưng các cáo buộc hình sự của Tbilisi vẫn gây ra một loạt những lời chỉ trích từ phương Tây. Các nghị sĩ Mỹ ở cả hai đảng Dân chủ và Cộng hòa đã bày tỏ "sự thất vọng cùng cực" và "quan ngại” đối với các cáo buộc chống lại ông Saakashvili, trong khi các quan chức EU và thành viên của chính quyền Obama cáo buộc Tbilisi là thi hành "công lý có chọn lọc" và "làm chệch hướng con đường của châu Âu".


Gruzia đã bất ngờ phản ứng với những lời cáo buộc trên của “những đối tác” phương Tây. Thủ tướng Gruzia Garibashvili nhận xét rằng phản ứng của phương Tây là không có gì đáng ngạc nhiên khi họ đại diện cho các thành viên của một "loại câu lạc bộ những người bạn của Saakashvili và đáng tiếc, họ đã không nhận thức được những điều khủng khiếp xảy ra ở Gruzia trong nhiều năm".

Sự lo ngại của Nga

Bên cạnh đó, Moskva cũng đã bày tỏ quan ngại về những diễn biến khác gần đây ở Gruzia. Việc Gruzia ký kết Hiệp định Liên minh với EU vào tháng 6 đã dẫn đến đình chỉ Hiệp định Thương mại Tự do Nga-Gruzia, vốn đã được áp dụng từ năm 1994. Thương mại song phương giữa Nga và Gruzia tăng 35% trong vài tháng đầu năm 2014, chủ yếu là nhằm để khôi phục lại quan hệ thương mại dưới thời của ông Ivanishvili. Nhưng hiệp định liên minh với EU đã đe dọa mối quan hệ thương mại năng động mới này giữa hai nước.

Việc hướng về EU và khả năng gia nhập liên minh này thậm chí còn gây rủi ro nghiêm trọng hơn đối với nền kinh tế Gruzia. Khi EU đang phải vật lộn để phục hồi nền kinh tế sau cuộc khủng hoảng tiền tệ nghiêm trọng, họ khó có thể giữ lời hứa trong việc chuyển đổi căn bản nền kinh tế cho Gruzia. Đối với một đất nước như Gruzia, với GDP bình quân đầu người khoảng 6.000 USD/năm, tình trạng nghèo đói và thất nghiệp ở nông thôn tiếp tục diễn ra, thì việc trở thành thành viên trong Liên minh châu Âu sẽ không mang lại bất kỳ thay đổi đáng kể nào và có thể, trong dài hạn, khiến cho dân chúng chống lại giới tinh hoa chính trị.

Một mối quan tâm lớn hơn đối với Moskva là Gruzia tiếp tục theo đuổi những tham vọng của mình trong khối NATO. Ở giai đoạn cao trào của cuộc khủng hoảng Ukraine, phe diều hâu của Gruzia hy vọng rằng NATO sẽ cấp cho Tbilisi một Kế hoạch Hành động Thành viên (MAP) tại hội nghị thượng đỉnh NATO ở xứ Wales trong tháng 9/2014. Mặc dù dấu hiệu cho thấy Washington có thể hỗ trợ một động thái như vậy, nhưng Thủ tướng Đức Angela Merkel đã ngay lập tức phản đối trước khi nó được thảo luận một cách nghiêm túc. Thay vào đó, NATO sẽ thiết lập một cơ sở huấn luyện của khối này ở Gruzia và "thỉnh thoảng" tổ chức diễn tập quân sự tại đây.

Tuy nhiên, Moskva vẫn không thực sự hài lòng về quyết định trên và Tổng thống Putin đã có biện pháp phòng ngừa. Trong thời gian chuẩn bị cho hội nghị thượng đỉnh NATO, Nga bắt đầu tạo dựng một liên minh phòng thủ quân sự với Abkhazia và Nam Ossetia. Nhưng sau hội nghị thượng đỉnh của NATO, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Chuck Hagel đã đến thăm Tbilisi và cam kết viện trợ quân sự cho Gruzia. Việc quân sự hóa ngày càng tăng ở khu vực Caucasus (Kavkaz) là một diễn biến đáng lo ngại và có thể có tác động tiêu cực đối với an ninh của khu vực Trung Đông và châu Âu.

 Giải pháp

Vậy những giải pháp cần phải được thực hiện ở đây là gì? Gruzia và Nga cần phải bắt đầu ngồi vào bàn đàm phán. Mặc dù không có quan hệ ngoại giao chính thức, các nhà lãnh đạo của cả hai nước cần phải gặp nhau. Lời mời của ông Putin đối với Margvelashvili vẫn còn để ngỏ. Một cuộc họp như vậy có thể mở ra những mối quan hệ nồng ấm hơn, trong đó bao gồm một giải pháp tiềm năng về vấn đề còn tồn tại lâu dài của Abkhazia và Nam Ossetia.

Trong khi đó, phương Tây nên nhận ra rằng những nỗ lực để mở rộng NATO và EU không thực sự có ích cho hòa bình và thay vào đó nên khuyến khích tất cả các bên liên quan để giải quyết những khác biệt một cách hòa bình, một cách thân thiện và thực chất. Nga, Gruzia, Abkhazia và Nam Ossetia có thể hợp tác với phương Tây như các đối tác hướng tới một sự hội nhập kinh tế và chính trị rộng lớn hơn. Triển vọng về một châu Âu thống nhất sẽ không có những bức tường, kéo dài từ Lisbon đến Vladivostok. Điều này cũng có thể dẫn đến việc hình thành một cấu trúc an ninh chung nhằm giải quyết các vấn đề toàn cầu, chẳng hạn như không phổ biến vũ khí hạt nhân, vấn đề cạn kiệt nguồn nước, nạn đói trên thế giới, các dịch bệnh và các mối đe dọa chung như tổ chức khủng bố Hồi giáo cực đoan (IS).

Thay thế cho sự lựa chọn trên có thể là việc NATO tiếp tục mở rộng vào khu vực không gian hậu Xô-viết. Phải thừa nhận rằng Moskva sẽ cảm thấy bị đe dọa khi thấy các căn cứ quân sự của NATO hiện diện gần các khu vực Sochi, Grozny, Vladikavkaz và Makhachkala của Nga. Cơn ác mộng cuối cùng sẽ là sự xuất hiện của các sư đoàn quân được tăng cường và quân sự hóa với sự hiện diện của vũ khí hạt nhân. Ngay lập tức, sẽ có một tuyến đường phân chia kiểu Chiến tranh Lạnh mới chạy trực tiếp xuyên qua vùng Caucasus. Nếu phương Tây vẫn khăng khăng mở rộng vào khu vực này, Gruzia rất có thể sẽ biến thành Ukraine tiếp theo.


Công Thuận