Tháng trước, IS đã sử dụng một máy bay không người lái cỡ nhỏ tấn công các lực lượng Iraq đang tham gia chiến dịch giải phóng Mosul, khiến 2 chiến binh người Kurd thiệt mạng khi những chất nổ được ngụy trang như là bình ắc quy (pin) phát nổ. Mặc dù những nỗ lực khác nhằm triển khai “Thiết bị nổ bay tự chế” (flying IED) ít có sự thành công, chỉ huy quân đội Mỹ ở Iraq, Trung tướng Stephen Townsend thừa nhận rằng khả năng này đại diện cho một “vấn đề cực kỳ hóc búa”.
Những chiến binh người Kurd trong cuộc giao tranh giành lại Mosul từ tay IS. Ảnh: Reuters |
Trong khi đó, các lực lượng Mỹ và Iraq đang giải phóng những khu làng xung quanh Mosul đã phát hiện ra những gì mà một sĩ quan quân đội Mỹ miêu tả là “những hệ thống hầm ngầm khá rộng”, dài gần 10km. Một chỉ huy của lực lượng đặc nhiệm Iraq cho biết “Có khả năng chúng tôi đang tham chiến trong hai cuộc chiến ở 2 thành phố. Đó là cuộc chiến trên đường phố và một cuộc chiến dưới lòng đất nơi mà chúng (những phiến quân) đang lẩn trốn”. Những mạng lưới hầm ngầm nối giữa các khu làng với nhau này được mắc điện, có các kho chứa thực phẩm và đạn dược, đủ cao và rộng để cung ứng và những tay súng có thể cơ động đến chiến tuyến bằng xe máy.
IS không phải là nhóm Hồi giáo cực đoan đầu tiên sử dụng những chiến thuật bất đối xứng này. Năm 2006, phong trào Hezbollah đã điều khiển ít nhất 3 máy bay không người lái Mirshad bay vào lãnh thổ Israel, mỗi máy bay mang gần 10kg chất nổ gói lẫn với những viên bi sắt để tăng tính sát thương, và trong chiến dịch Protective Edge năm 2014, lực lượng Hamas đã tiến hành một số nỗ lực nhằm xâm nhập không phận Israel bằng các phương tiện bay không người lái (UAV) nhưng không thành công.
Tuy nhiên, Hamas đã thành công lớn với những đường hầm so với các hoạt động trên không. Tháng 6/2006, một đơn vị hỗn hợp Hamas/Jaish al-Islam đã xâm nhập từ Dải Gaza qua một đường hầm vào trong lãnh thổ Israel, sát hại 2 binh sĩ Israel và bắt cóc một số người khác. Năm 2014, Hamas đã xây dựng được 32 đường hầm tấn công - 15 trong số này ăn sâu vào trong lãnh thổ Israel – để thực hiện 6 chiến dịch xâm nhập bằng đường hầm khiến 11 binh sĩ Israel thiệt mạng. Ngoài ra, các lực lượng Taliban cũng đã khai thác những mạng lưới karez – hệ thống tưới tiêu dưới lòng đất truyền thống - ở tỉnh Kandahar và Helmand của Afghanistan. Năm 2011, Các lực lượng Liên minh châu Phi ở Mogadishu đã phát hiện ra hệ thống những đường hầm rộng mà những phần tử nổi dậy Hồi giáo sử dụng.
Trên thực tế, IS đã tìm cách sử dụng những khả năng này trước cuộc chiến tại Mosul. IS đã sử dụng UAV để giám sát và quay những đoạn phim tuyên truyền ít nhất từ tháng 12/2014, và các lực lượng liên minh lần đầu tiên đã phá hủy một máy bay không người lái do IS điều khiển hồi tháng 3/2015. Thỉnh thoảng, trước đó trong năm nay, IS đã bắt đầu cài chất nổ vào UAV. Các lực lượng liên quân cũng đã phát hiện ra những hệ thống đường hầm rộng ở những thành phố khác mà IS triển khai, cụ thể ở Ramadi, Sinjar và Fallujah tại Iraq; Manjib tại Syria và Sirte tại Libya.
Dù việc IS sử dụng UAV và hầm ngầm không phải là một cuộc cách mạng, nhưng nó cũng là vấn đề đáng kể vì chúng cho thấy cách mà những kẻ thù phi truyền thống có thể áp dụng những giải pháp công nghệ thấp để đối phó với những lợi thế công nghệ mà các lực lượng quân sự truyền thống sử dụng. Ví dụ, dựa vào ưu thế công nghệ trên chiến trường – trong đó có những vũ khí định hướng chính xác vốn cho phép các lực lượng Mỹ và Israel tấn công các mục tiêu ở địa hình thành phố đông dân cư – sự phát triển về mặt logic tiếp theo cho các lực lượng đối lập là di chuyển xuống lòng đất, trong những hầm ngầm, giúp họ có thể chống lại ưu thế trên không của đối phương.
Một binh sĩ Iraq triển khai máy bay không người lái nhằm tìm kiếm vị trí của phiến quân IS ở Mosul ngày 13/11. Ảnh: AFP |
Hơn nữa, những hầm ngầm cũng cho phép các lực lượng phi truyền thống tránh được sự giám sát trên không để thực hiện các chiến dịch tấn công. Hiện IS trong cuộc chiến xung quanh Mosul đã sử dụng những đường hầm nhằm đe dọa bước tiến của các lực lượng, như một Đại tá thuộc quân đội Iraq phàn nàn rằng “Giờ đây, rất khó để coi một khu vực là được giải phóng, bởi vì mặc dù chúng tôi kiểm soát trên mặt đất, IS sẽ xuất hiện dưới đất, như những con chuột”.
Cuối cùng, những đường hầm khiến việc khoanh vùng một khu vực xung đột trở nên khó khăn. JIEDDO, một cơ quan thuộc Lầu Năm Góc chuyên về IED, đã kết luận mới đây rằng “Việc sử dụng những hầm ngầm cho IED và các mục đích khác sẽ tiếp tục cung cấp những lợi thế chiến lược nguy cơ thấp cho các tổ chức cực đoan Hồi giáo”.
UAV cũng cung cấp lợi thế chiến thuật tương tự cho các nhóm khủng bố. Máy bay không người lái - bao gồm cả mô hình thương mại giá rẻ khoảng 100 USD - sẽ cho phép các lực lượng có ít công nghệ tinh vi đối phó với ưu thế từ trên không của Mỹ. UAV thương mại giá rẻ đã được sử dụng bởi tất cả các bên trong cuộc xung đột ở Syria. Tháng 10/2015, sáu chiếc máy bay không người lái, được điều khiển từ xa, chứa đầy chất nổ xuất phát từ các khu vực do người Shiite kiểm soát khiến nhiều phiến quân thương vong gần thành phố phía Tây Maarat al-Numan trong một cuộc tấn công liều chết. Tháng 11 này, Jund al-Aqsa, một chi nhánh của Al Qaeda đã điều khiển UAV tấn công một doanh trại quân đội Syria. Khi những chiến thuật bất đối xứng và công nghệ thương mại lan tỏa khắp khu vực, chúng sẽ định hình những cuộc chiến tranh ở Trung Đông trong tương lai gần.
Ngoài ra, việc dễ dàng phổ biến UAV có công nghệ tinh vi có nghĩa chúng sẽ xuất hiện nhiều hơn trong kho vũ khí của các nước Trung Đông. Truyền thông Iran đã cho thấy cảnh những máy bay không người lái do nước này tự chế tạo tấn công các mục tiêu ở Syria, và Lực lượng Vệ binh Cách mạng Iran (IRGC) đã tuyên bố sử dụng các máy bay do thám ở Syria và Iraq. Tháng trước, truyền thống Iran cũng đưa tin Tehran đã chế tạo một máy bay không người lái tấn công tầm xa mới – dựa trên máy bay RQ-170 của Mỹ - có khả năng tấn công 4 mục tiêu với "độ chính xác cao”. Cuối cùng, bất chấp những nỗ lực của Mỹ nhằm thiết lập sự kiểm soát chặt chẽ đối với sự phát triển toàn cầu của máy bay do thám, Trung Quốc đã xuất khẩu UAV vũ trang sang Iraq, Saudi Arabia, Ai Cập, và Các tiểu vương quốc Arab thống nhất.
Do đó, bất kỳ cuộc xung đột trong tương lai trong khu vực chắc chắn sẽ bao gồm các hoạt động quy mô lớn của máy bay không người lái.