Hệ thống phòng không Israel tại thành phố Haifa đánh chặn các tên lửa phóng từ Liban ngày 24/9/2024. Ảnh: THX/TTXVN
Ông James Stavridis - chuyên gia bình luận của hãng tin Bloomberg, đô đốc Hải quân Mỹ đã nghỉ hưu, cựu chỉ huy liên minh tối cao của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) – nhấn mạnh Trung Đông đang đứng trên bờ vực nguy hiểm.
Ông Richard Haass, cựu chủ tịch Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Mỹ nhận định khu vực cũng đồng tình với nhận định trên. Ông nói rằng Trung Đông đang trải qua “bước ngoặt”. Trong khi đó, ông Thomas L. Friedman nhà bình luận của tờ New York Times thì tỏ ra lo ngại hơn. Ông cho rằng: “Đây là thời điểm báo động đỏ”.
Ngay cả trước khi Israel triển khai chiến dịch chống Hezbollah và Iran tiến hành trả đũa bằng tên lửa đạn đạo quy mô lớn, ông Stavridis iên tục được hỏi về khả năng Trung Đông bước vào một cuộc chiến khu vực. Ông Stavridis trả lời ngắn gọn là không ai rõ, nhưng khả năng xảy ra cuộc xung đột rộng lớn chưa bao giờ lớn hơn trong nhiều thập kỷ.
Vậy cuộc chiến khu vực thực sự ở Trung Đông sẽ như thế nào? Nó có thể diễn ra cụ thể ra sao - trên không, trên biển hay trên bộ? Và Mỹ có chắc chắn bị lôi kéo vào cuộc xung đột này không?
Kể từ khi Hamas bất ngờ tấn công miền Nam Israel vào ngày 7/10/2023, khu vực này đã rơi vào vòng xoáy bạo lực và leo thang quân sự khó giải quyết giữa Israel và các lực lượng thân Iran và chính Tehran. Động thái tiếp theo trong cuộc chiến chết chóc này có thể sẽ là phản ứng mạnh mẽ của Israel đối với cuộc tấn công bằng tên lửa của Iran vào tuần này.
Mặc dù cuộc tấn công bằng tên lửa của Iran không gây thương vong hàng loạt, nhiều nhà lãnh đạo cấp cao của Israel vẫn cam kết - theo lời của Thủ tướng Benjamin Netanyahu - sẽ khiến Iran phải “trả giá”. Theo ông Stavridis, cuộc trả đũa của Irael có thể bao gồm các cuộc không kích tầm xa, trên khoảng 1.600km không phận tranh chấp, nhằm vào các yếu tố dễ bị tổn thương nhất của chương trình hạt nhân Iran, được phân bổ trên khắp quốc gia rộng lớn này.
Cựu đô đốc Hải quân Mỹ chỉ ra rằng để thực hiện cuộc tấn công đó, cần phải có kỹ năng phức tạp để nạp bom phá boongke GBU-57 trên máy bay F-15 Strike Eagle đã cải tiến và tiếp nhiên liệu trên không một cách khó khăn. Ông Stavridis dự đoán Israel sẽ phải tấn công nhiều địa điểm, 21 địa điểm đã được tiết lộ cho Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế, bao gồm Natanz, Fordow, Arak và Parchin. Và chắc chắn có những địa điểm không được tiết lộ. Một cuộc không kích như vậy sẽ cần đến hàng chục, thậm chí là hàng trăm máy bay. Một số cơ sở hạt nhân nằm sâu hàng trăm mét dưới lòng đất.
Hiện trường một cuộc không kích của Israel xuống Dải Gaza. Ảnh: IRNA/TTXVN
Không quân Israel cũng sẽ cần máy bay chiến đấu chuyên dụng - như F-35 và máy bay tác chiến điện tử. Chuyê gia Stavridis cho rằng Tel Aviv sẽ không được cấp giấy phép bay qua các quốc gia trong khu vực, nghĩa là Lực lượng Phòng vệ Israel có thể phải đối phó với sự can thiệp của bên thứ ba - từ Syria, Thổ Nhĩ Kỳ, Iraq hoặc Azerbaijan. Trong tình huống này, ông Stavridis nói hệ thống phòng không S-300 do Nga cung cấp cho Iran và các máy bay chiến đấu MiG-29 và F-14 thời Chiến tranh Lạnh của nước này không đáng gờm nhưng sẽ khiến cuộc tấn công trở nên phức tạp hơn.
Nếu Israel tiến hành các cuộc tấn công trên không, phản ứng của Iran sẽ rất lớn. Hezbollah chắc chắn sẽ được lệnh phóng càng nhiều tên lửa đất đối đất càng tốt. Theo chuyên gia bình luận của Bloomberg, khoảng 1/3 trong số 130.000 tên lửa của Hezbollah trước xung đột đã bị Israel bắn hoặc phá hủy trong những tuần gần đây. Nhưng nếu chỉ một nửa số tên lửa còn lại được bắn theo từng đợt về phía Tel Aviv, Haifa, các cơ sở quân sự, cơ quan tình báo Israel (Mossad) và các trung tâm chính trị ở Jerusalem, thì thiệt hại và thương vong của dân thường sẽ rất lớn - ngay cả khi Israel sở hữu các hệ thống phòng không đáng gờm.
Ngoài ra, cuộc tấn công của Israel vào Iran có thể khiến Hamas hành quyết những con tin còn lại mà phong trào này đã bắt giữ từ cuộc tấn công ngày 7/10/2023. Phong trào này cũng có thể thực hiện nhiều cuộc tấn công riêng lẻ bên trong Israel. Lực lượng Houthi ở Yemen cũng có thể tăng cường các cuộc tấn công bằng tên lửa tầm xa để trả đũa các cuộc tấn công của Tel Aviv.
Nhưng mối đe dọa lớn hơn cả chính là cuộc tấn công bằng tên lửa đạn đạo đáp trả của Iran vào Israel. Theo ông Stavridis, cuộc tấn công được thực hiện bằng phần lớn trong số 3.000 tên lửa đạn đạo trong kho vũ khí của Iran sẽ áp đảo hệ thống phòng không của Israel. Khi đó các bệnh viện của nước này sẽ bị quá tải vì số lượng thương vong lớn. Trong khi khả năng duy trì và nhắm mục tiêu của Iran còn là một ẩn số, các nhà phân tích cho rằng số lượng tên lửa có thể bù đắp cho các sự cố bắn không chính xác hoặc tên lửa bị lỗi.
Đồng thời, Iran có thể sẽ tiến hành các cuộc tấn công bằng thiết bị bay không người lái – do lực lượng dân quân Shiite Iran ở Syria hoặc miền tây Iraq dàn dựng - vào các cơ sở hạt nhân bí mật của Israel và lực lượng không quân của IDF. Những cuộc tấn công này có thể kết hợp với các cuộc tấn công mạng.
Hải quân Iran, mặc dù không phải là một lực lượng hùng mạnh, cũng thể tấn công các tàu vận tải của phương Tây và trên hết là tìm cách đóng cửa Eo biển Hormuz. Điều này đòi hỏi Tehran phải sử dụng mìn, tàu cao tốc nhỏ và tàu ngầm. Iran có sẵn những thiết bị đó và thường xuyên huấn luyện cho nhiệm vụ này. Và trong kịch bàn này, tình trạng gián đoạn dòng chảy dầu khí có thể tàn phá nền kinh tế toàn cầu.
Cơ sở lọc dầu của Iran trên đảo Khark. Ảnh: IRNA/TTXVN
Theo chuyên gia Stavridis, các cuộc tấn công trên bộ đáng kể không có khả năng xảy ra, ít nhất là trong giai đoạn đầu. Iran hiện có khoảng 1 triệu quân, khoảng 2/3 số binh sĩ này đang trong thời gian phục vụ. Nước này có dân số trẻ gần 90 triệu người có thể huy động thêm và Iran cũng có thể trông cậy vào một số đồng minh dân quân ở Syria và Liban. Họ có thể tiến hành một cuộc tấn công trên bộ vào Israel, có thể là thông qua miền Nam Iraq và Syria không? Ông Stavridis cho rằng điều này rất khó xảy ra, nhưng không phải là không thể.
Trong khi đó, Mỹ gần như chắc chắn sẽ bị kéo vào một cuộc chiến toàn diện giữa Israel và Iran. Israel sẽ muốn nhận được sự hỗ trợ chiến đấu đáng kể - như thông tin tình báo cấp cao nhất từ máy bay giám sát và vệ tinh, hỗ trợ chiến tranh mạng, đạn dược tiên tiến vàtiếp nhiên liệu trên không.
Và khi cuộc chiến rộng lớn xảy ra, các quốc gia Arab sẽ cố gắng duy trì sự trung lập. Khi đó, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ là một “lá bài hoang dã”, nhưng có lẽ sẽ không cho phép bất kỳ bên nào quá cảnh hoặc tiếp cận các căn cứ của nước này.
Tóm lại, cuộc chiến khu vực giữa Israel và Iran có thể làm rạn nứt nền kinh tế toàn cầu, cướp đi mạng sống của nhiều người, gây hỗn loạn ngoại giao và cuốn Washington vào một cuộc xung đột mà họ không muốn bước vào.