Quy hoạch thủy lợi gắn với phòng, chống thiên tai và an ninh nguồn nước

Tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Hoàng Hiệp đánh giá, năm 2020, hạn mặn kéo dài trên phạm vi cả nước và mưa lũ khắc nghiệt, nhưng Tổng cục vừa tham mưu cho Bộ vừa chỉ đạo trực tiếp trong hệ thống và hoàn thành tốt các nhiệm vụ đề ra. Những năm tiếp theo khắc nghiệt trên không có chiều hướng suy giảm nên đây sẽ là áp lực với ngành. 

Ngoài những nhiệm vụ được xác định trong năm 2021, Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp giao Tổng cục đánh giá lại các hồ chứa thủy lợi hiện nay về dung tích, khẳng định lại chức năng, nhiệm vụ; hệ thống công trình thủy lợi với nhiệm vụ thực hiện đa mục tiêu, những hệ thống nào đã giao địa phương thì địa phương phải hoàn toàn chịu trách nhiệm; đồng thời, đánh giá tổng thể hoạt động cấp nước nông thôn cũng như hệ thống các công ty khai thác công trình thủy lợi.

Tổng cục Thủy lợi cần tập trung lập quy hoạch thủy lợi gắn với phòng, chống thiên tai và an ninh nguồn nước; nghiên cứu, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, điều hành để đem lại hiệu quả cao hơn, nhất là trong bối cảnh Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. 

Ông Nguyễn Văn Tỉnh, Tổng cục trưởng Tổng cục Thủy lợi cho biết, năm 2020, ngành thủy lợi đã đạt được 3 kết quả nổi bật. Đó là an ninh nguồn nước phục vụ sản xuất, sinh hoạt và quản lý an toàn hồ đập; chỉ đạo vận hành công trình thủy lợi phục vụ hiệu quả sản xuất dân sinh; vận hành hồ chứa nước an toàn, hiệu quả.

Từ cuối năm 2019, khu vực Đồng bằng sông Cửu Long xâm nhập mặn xảy ra cao nhất trong lịch sử với thời gian xuất hiện sớm, kéo dài, cường độ cao ở mức nghiêm trọng hơn mùa khô năm 2015 và 2016. Để ứng phó với tình trạng này, Tổng cục Thủy lợi chủ động phối hợp với các đơn vị trực thuộc theo dõi tình hình nguồn nước, dự báo sớm diễn biến xâm nhập mặn, kịp thời tham mưu cho Bộ, Chính phủ chỉ đạo các ngành, địa phương thực hiện đồng bộ các giải pháp. Nhờ vậy, tổng thiệt hại đối với lúa không lớn và được ghi nhận là vụ sản xuất được mùa, được giá.

Với khu vực Trung du và Đồng bằng Bắc Bộ, để bảo đảm nước phục vụ gieo cấy vụ Đông Xuân 2019 - 2020 trong bối cảnh dung tích trữ các hồ chứa thủy điện chỉ ở mức bằng 50% cùng kỳ nhiều năm, ngành thủy lợi đã chỉ đạo, điều hành các đợt lấy nước linh hoạt, tận dụng tốt điều kiện thuận lợi có mưa nên đã rút ngắn thời gian lấy nước theo kế hoạch 6 ngày. Do vậy, tổng lượng nước điều tiết xả 3 đợt đạt 2,68 tỷ m3, thấp hơn 1,74 tỷ m3 so với năm 2019. Đây là kỳ lấy nước có tổng lượng nước xả thấp nhất trong 10 năm gần đây.

Bên cạnh đó, nhờ đẩy nhanh tiến độ đầu tư, sớm đưa các công trình vào sử dụng, đến hết năm 2020, diện tích đảm bảo nước gieo cấy lúa đạt 7,1 triệu ha so với diện tích gieo trồng 7,425 triệu ha.

Trước tình hình mưa, lũ lớn gây ngập lụt trên phạm vi rộng ở miền Trung, uy hiếp nghiêm trọng đến an toàn đập, hồ chứa nước, Tổng cục Thủy lợi cũng chủ động xây dựng các kịch bản, cử đoàn công tác trực tiếp vào hiện trường hỗ trợ các địa phương vận hành hồ chứa bảo đảm an toàn công trình và giảm lũ cho vùng hạ du như: hồ Cửa Đạt, Tả Trạch, Ngàn Trươi, Kẻ Gỗ… góp phần giảm ngập úng cho vùng hạ du. Cùng với đó, các hồ chứa đang thi công và các hồ chứa hư hỏng xuống cấp vẫn đảm bảo an toàn.

Theo ông Lương Văn Anh, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thủy lợi, thiên tai, mưa lũ, hạn mặn... đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến nguồn nước cung cấp cho các hệ thống thủy lợi cũng như khả năng phục vụ của các công trình thủy lợi. Ô nhiễm, suy giảm chất lượng nước trong các hệ thống công trình thủy lợi ngày càng trở nên nghiêm trọng.

Mặc dù Chính phủ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã quan tâm bố trí nguồn kinh phí để sửa chữa, nâng cấp công trình thủy lợi, công trình cấp nước sạch, hồ chứa nước, nhưng các công trình đang dần bị xuống cấp do xây dựng từ lâu, thậm chí một số công trình được xây dựng từ nhiều thập kỷ trước, thường xuyên chịu tác động của thiên tai; thiếu kinh phí bảo trì thường xuyên dẫn đến nhiều công trình hồ đập có nguy cơ mất an toàn, gây ra nhiều khó khăn trong việc đảm bảo an toàn cho vùng hạ du.

Ông Nguyễn Văn Tỉnh cho biết, năm 2021, Tổng cục Thủy lợi tập trung xây dựng, hoàn thiện chiến lược, quy hoạch, kế hoạch chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu; phòng, chống và giảm nhẹ thiên tai, ngập lũ, hạn hán, xâm nhập mặn, thiếu nước ngọt ở các địa bàn trọng yếu, nhất là khu vực miền núi phía Bắc, miền Trung, Tây Nguyên và Đồng bằng sông Cửu Long.

Bên cạnh đó, Tổng cục tham mưu triển khai các dự án đầu tư giai đoạn 2021 - 2025 cho các vùng khó khăn về nguồn nước, vùng bị ảnh hưởng xâm nhập mặn tại các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long và các tỉnh miền núi, nâng cao tỷ lệ cấp nước sạch và được sử dụng nước từ công trình cấp nước tập trung khu vực nông thôn.

Tổng cục chỉ đạo, điều hành, vận hành khai thác công trình thủy lợi đảm bảo an toàn hồ chứa, cấp nước phục vụ cho sản xuất nông nghiệp và các ngành kinh tế khác; hoàn thiện phương án giá sản phẩm, dịch vụ công ích thủy lợi và thực hiện chính sách hỗ trợ tiền sử dụng sản phẩm, dịch vụ công ích thủy lợi giai đoạn 2021 - 2025.