'Phá vỡ' quy hoạch, hồ tiêu đứng trước nguy cơ phải giải cứu

Tăng diện tích ồ ạt, không theo quy hoạch

Theo Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn – NN&PTNT),  năm 2015, hồ tiêu đạt tới mức 200.000 đồng/kg, gấp 4 lần so với giá thành.  Do vậy, năm 2010, nếu cả nước chỉ trồng 51.500 ha hồ tiêu, thì đến hết năm 2017 con số này đã lên tới trên 152.000 ha, tăng 196,3% so với năm 2010 và vượt quy hoạch năm 2020 trên 100.000 ha.

Ông Lê Văn Đức, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt cho biết, chưa có loại nông sản chính nào được mức lãi như vậy. Chính điều đó đã là làm cho một số nông dân mở rộng diện tích ngoài quy hoạch. Nông dân đa dạng diện tích bằng cách trồng xen hồ tiêu vào cà phê, có khoảng 15-20% diện hồ tiêu trồng xen.

Hiện nay, mặc dù giá hồ tiêu xuống thấp, chỉ còn 61.000 đến 62.000 đồng/kg nhưng đồng bào các dân tộc ở các tỉnh Tây Nguyên, chủ yếu là Đắk Lắk, Đắk Nông, Gia Lai… vẫn tiếp tục tự phát mở rộng diện tích cây hồ tiêu.

Chỉ riêng trong năm 2017, đồng bào các dân tộc ở các tỉnh Đắk Lắk, Đắk Nông, Gia Lai, Lâm Đồng đã trồng mới thêm trên 16.207 ha. Trong đó, Đắk Lắk là địa phương có diện tích tiêu trồng mới nhiều nhất với trên 5.500 ha.

Theo nhiều nông dân ở Tây Nguyên, mặc dù giá tiêu hạt đang xuống thấp, nhưng lợi nhuận từ trồng tiêu vẫn cao gấp nhiều lần so với một số loại cây công nghiệp dài ngày khác như cà phê, điều… nên đồng bào vẫn chuyển đổi một số diện tích cà phê và cây trồng kém hiệu quả khác sang trồng cây tiêu.

Gia đình anh Lý Văn Sửu, ở xã vùng sâu Ea H’leo, huyện Ea H’leo (Đắk Lắk) đã chuyển hơn 2 ha cà phê hết chu kỳ kinh doanh, năng suất kém sang trồng hồ tiêu. Theo anh Lý Văn Sáu, với giá cả hồ tiêu như hiện nay, cộng với công sức, vốn đầu tư cho cây tiêu thấp hơn nhiều lần so với cây cà phê nên anh kỳ vọng phát triển cây hồ tiêu sẽ mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn so với cây cà phê.

Còn anh Tấn Hoàng cũng ở xã vùng sâu Ea Toh, huyện Krông Năng (Đắk Lắk) chặt bỏ hơn 1 ha cà phê chuyển sang trồng cây tiêu cho rằng, 1 ha cà phê, mỗi niên vụ cho thu hoạch chưa đến 2 tấn cà phê nhân, với giá cả như hiện nay (36.000 đến 37.000 đồng/kg) chỉ thu hơn 72 đến 74 triệu đồng, sau khi trừ các khoản chi phí thì lãi chẳng được bao nhiêu.

Trong khi đó, “1 ha tiêu, sau 4 năm đưa vào kinh doanh doanh, với năng suất bình quân 3 tấn/ha, với giá như hiện nay thì sau khi trừ các khoản chi phí cũng còn lãi gần 100 triệu đồng”, anh Hoàng cho biết thêm.

Thực tế, hiện nay, nhiều địa phương vùng Tây Nguyên, các hộ dân đã tự chuyển hàng loạt diện tích các loại cây trồng cạn sang trồng cây hồ tiêu nhưng các cấp chính quyền địa phương vẫn không kiểm soát được.

Việc phát triển “nóng” cây hồ tiêu đã phá vỡ quy hoạch về cơ cấu cây trồng, bố trí trồng tiêu ở nhiều vùng đất không thích hợp, sử dụng nhiều giống tiêu không rõ nguồn gốc… khiến mỗi năm các tỉnh Tây Nguyên có hàng ngàn hécta tiêu bị sâu bệnh hại, dịch bệnh chết nhanh, chết chậm làm thiệt hại lớn cho bà con nông dân.

Theo Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam, do cung vượt cầu, giá tiêu trên thế giới nói chung và giá tiêu ở Việt Nam đã liên tục giảm mạnh trong thời gian qua. Hiện tại, giá tiêu ở Việt Nam chỉ còn hơn 60.000 đ/kg, gần sát với giá thành sản xuất bình quân chung của cả nước là hơn 49.000 đ/kg. Sự phát triển quá “nóng” của diện tích hồ tiêu khiến tình trạng dịch bệnh trên cây tiêu gia tăng, báo động dư lượng thuốc BVTV do thâm canh quá mức …

Hiện nay, các tỉnh Tây Nguyên có tổng diện tích tiêu hơn 85.249 ha; trong đó, Đắk Lắk là địa phương có diện tích tiêu nhiều nhất với trên 42.563 ha, kế đến là tỉnh Đắk Nông.

Giải pháp nào cho cây hồ tiêu?

Theo ông Lê Văn Đức, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT), trước hết cần quản lý diện tích hồ tiêu bằng cách tuyên truyền vận động người dân ngừng mở rộng, không tái canh với diện tích già cỗi hồ tiêu. Xác định cây trồng phù hợp, khuyến cáo nông dân chuyển cây trồng, thay thế diện tích trồng xen, giảm diện tích trồng xen.

Còn theo Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường, các địa phương cần tập trung giảm diện tích ở những nơi không phù hợp với cây tiêu, không trồng mới ở những diện tích tiêu bị chết.

Đồng thời, Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường nhấn mạnh, cần đẩy mạnh tuyên truyền, vận động để nông dân hiểu rõ sản lượng hồ tiêu thế giới đã vượt quá nhu cầu, tiêu là gia vị nên lượng sử dụng có hạn… không nên phát triển ồ ạt diện tích và sản lượng. Nếu không nhanh chóng tái cơ cấu, ngành hồ tiêu không chỉ có bị tụt hậu mà còn có phá vỡ ngành hàng, không có người mua, giảm uy tín sản phẩm.

Theo Cục Trồng trọt, tiêu Việt Nam chiếm khoảng 58% thị phần xuất khẩu trên thế giới. Mặc dù, là nước xuất khẩu hàng đầu nhưng chưa phải là nơi chế biến và thương mại hàng đầu thế giới. Do vậy, cần tiếp tục hỗ tợ xây dựng mô hình liên kết theo chuỗi, thí điểm như vậy ngành tiêu mới phát triển bền vững.

Ông Lê Văn Đức, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt cho rằng, Việt Nam nên duy trì ổn định diện tích trồng hồ tiêu khoảng 100.000 - 120.000 ha, diện tích cho sản phẩm 95.000 ha, năng suất bình quân 25 - 27 tạ/ha, sản lượng khoảng 237.000 – 256.000 tấn. Đến năm 2030, giữ ổn định diện tích trồng hồ tiêu 100.000 ha, diện tích cho sản phẩm 90.000 ha, năng suất bình quân 27 tạ/ha, sản lượng khoảng 243.000 tấn.