Xuất khẩu nông sản đối mặt nhiều khó khăn
Báo cáo tại cuộc họp, ông Nguyễn Anh Sơn, Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết, hoạt động xuất khẩu ngành hàng nông sản đã khắc phục khó khăn, đạt được kết quả tích cực.
Trong 4 tháng đầu năm 2024, kết quả xuất khẩu gạo của Việt Nam tăng 9,5% về lượng và tăng 33,6% về trị giá so với cùng kỳ năm trước; xuất khẩu rau quả tăng 38,1% về trị giá. Đối với ngành hàng rau quả, xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc chiếm 61,4% trong tổng kim ngạch xuất khẩu mặt hàng.
Liên bộ Công Thương và Nông nghiệp họp về tình hình sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu mặt hàng nông sản.
Bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động xuất khẩu gạo và rau quả của Việt Nam vẫn còn những hạn chế, yếu kém cần tập trung khắc phục.
Cụ thể, quy trình sản xuất, chế biến của các hộ sản xuất và doanh nghiệp chưa hoàn toàn tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về chất lượng, yêu cầu về truy xuất nguồn gốc, mã số vùng trồng; quy mô sản xuất còn nhỏ lẻ, phân tán, thiếu liên kết, chất lượng chưa ổn định, sản phẩm xuất khẩu còn ở dạng thô, thiếu chế biến sâu; một số doanh nghiệp chưa nắm vững các quy định, chính sách của thị trường nhập khẩu hay các yêu cầu kèm theo ưu đãi từ các FTA; một số doanh nghiệp chưa chú trọng xây dựng thương hiệu, quảng bá sản phẩm…
Hoạt động thương mại mặt hàng gạo và rau quả trong thời gian tới sẽ còn phải đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt trong bối cảnh tình hình thế giới tiếp tục đối mặt với nhiều khó khăn như tình trạng bất ổn an ninh chính trị leo thang tại một số quốc gia, khu vực; tỷ lệ lạm phát vẫn ở mức cao; nhiều nền kinh tế lớn tiếp tục thắt chặt chính sách tiền tệ… tạo áp lực lớn lên thị trường thương mại hàng hóa; yêu cầu về quy chuẩn, chất lượng sản phẩm ngày càng gia tăng…
Để đạt được mục tiêu phục hồi xuất khẩu, tăng khoảng 6% so với năm 2023, Cục Xuất nhập khẩu cho rằng, cần tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, hỗ trợ sản xuất; đẩy mạnh công tác thông tin thị trường, xúc tiến thương mại; tận dụng hiệu quả cơ hội từ các Hiệp định thương mại, đàm phán mở cửa thị trường, ứng phó với các hàng rào kỹ thuật, biện pháp phòng vệ thương mại…
Ở góc độ doanh nghiệp, ông Nguyễn Ngọc Nam, Chủ tịch Hiệp hội lương thực Việt Nam thông tin, ước đến ngày 30/5, tổng kim ngạch xuất khẩu thu hơn 2,3 tỷ USD, tăng 11% số lượng, tăng 34% giá trị.
Việt Nam cũng tập trung vào thị trường lớn như Philippines, Trung Quốc, Indonesia…Trong 5 tháng đầu năm, giá gạo trong nước tăng hơn so với cùng kỳ. Dự báo, xuất khẩu gạo của Việt Nam năm 2024 sẽ khởi sắc khi các thị trường lớn tăng khối lượng nhập khẩu.
Dù vậy, ông Nguyễn Ngọc Nam cũng nêu một số vấn đề tồn tại, như việc doanh nghiệp nợ tiền lúa nông dân, hay việc doanh nghiệp xuất khẩu gạo cạnh tranh không lành mạnh về giá. Đồng thời, đề nghị Liên bộ và Hiệp hội chỉ đạo rốt ráo xử lý vấn đề này.
“Trong số 157 đầu mối xuất khẩu gạo, chỉ 70 doanh nghiệp thuộc hiệp hội, nên họ không báo cáo và khó chỉ đạo. Do vậy, chỉ có Bộ Công Thương mới có thể xử lý được vấn đề này", ông Nguyễn Ngọc Nam cho hay.
Còn ông Nguyễn Thanh Bình, Chủ tịch Hiệp hội rau quả Việt Nam cho biết, đến ngày 20/5, kim ngạch xuất khẩu rau quả Việt Nam đạt 2,49 tỷ USD, tăng 25,7% so với cùng kỳ năm 2023. Các thị trường chủ lực tiếp tục tăng tốc độ cao, Trung Quốc đứng đầu 1,156 triệu USD, Hàn Quốc 107 triệu USD.
Tuy nhiên, vấn đề về chất lượng, nhất là rau quả còn chưa cao, thể hiện ở sự đồng đều của sản phẩm, vẫn tồn tại dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, nên cần có giải pháp để xử lý. Bên cạnh đó, còn có hiện tượng tranh mua, tranh bán khi thị trường biến động, nhất là ở vùng nguyên liệu xảy ra nghiêm trọng, đây là vấn đề tồn tại đã lâu, dù có nhiều giải pháp nhưng chưa giải quyết tốt được.
Cùng với đó, công tác quản lý, kiểm tra, giám sát xử lý vi phạm về mặt chất lượng liên quan đến khâu sản xuất làm chưa tốt, nên vẫn xảy ra vi phạm. Vì vậy, các cơ quan chức năng cần phối hợp địa phương, hiệp hội làm tốt công tác kiểm tra, giám sát, đặc biệt đối với các sản phẩm thu hoạch, quản lý tốt lực lượng thương lái, không để xảy ra hiện tượng tranh mua, tranh bán...
Đồng bộ nhiều giải pháp hỗ trợ xuất khẩu nông sản
Trong bối cảnh có những thuận lợi và khó khăn đan xen, để tiếp tục đẩy mạnh và nâng cao hiệu quả hoạt động xuất khẩu gạo, rau quả theo hướng bền vững, bảo đảm vững chắc an ninh lương thực quốc gia, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên đề nghị các Hiệp hội ngành hàng tập trung tuyên truyền, hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận thông tin, khai thác tối đa những ưu đãi từ các FTA và những yêu cầu của từng thị trường, cũng như những yêu cầu hoặc những thay đổi về chính sách của nước nhập khẩu…
Bên cạnh đó, hướng dẫn, hỗ trợ doanh nghiệp trong việc cơ cấu lại sản xuất; cơ cấu lại quản trị doanh nghiệp theo hướng xanh, sạch; bảo đảm chất lượng ổn định và các yêu cầu về an toàn thực phẩm, rõ mã số vùng trồng, truy xuất nguồn gốc sản phẩm... để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của các thị trường nhập khẩu.
“Các hiệp hội cần rà soát, sửa đổi, bổ sung quy chế, quy định, gắn với tăng cường công tác kiểm tra, giám sát; cần có cơ chế khuyến khích và quy ước chặt chẽ, rõ ràng để ràng buộc trách nhiệm của các doanh nghiệp thành viên trong việc tuân thủ các quy định của pháp luật và xây dựng, bảo vệ thương hiệu cho mình, cho cộng đồng và cho đất nước. Trong trường hợp vi phạm, Hiệp hội cũng cần phải lên tiếng đề nghị các cơ quan chức năng xem xét, xử lý theo quy định của pháp luật”, Bộ trưởng đề nghị.
Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên phát biểu tại cuộc họp.
Đặc biệt, các hiệp hội cần chủ động cung cấp thông tin, phản ánh đến các cơ quan quản lý Nhà nước trong hoạt động của các doanh nghiệp thành viên, để các cơ quan quản lý Nhà nước có cơ sở xem xét giải quyết theo quy định của pháp luật. Tích cực tham gia ý kiến với các bộ, ngành trong quá trình xây dựng cơ chế, chính sách khuyến khích sản xuất và các hoạt động xuất nhập khẩu trong lĩnh vực này. Các ý kiến của các Hiệp hội trong cuộc họp này sẽ được Bộ Công Thương tiếp thu và bổ sung vào các Nghị định và quy định mới của Chính phủ trong lĩnh vực sản xuất, xuất nhập khẩu thời gian tới.
Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đề nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì, phối hợp với Bộ Công Thương và các Bộ, ngành liên quan theo dõi, đàm phán, tháo gỡ các rào cản về kỹ thuật và kiểm dịch thực vật của các đối tác áp dụng với hàng gạo, rau quả xuất khẩu của Việt Nam; chủ động đàm phán, ký kết các hiệp định, thỏa thuận về kiểm dịch thực vật, quy định kỹ thuật về chất lượng thóc, gạo để tạo thuận lợi cho doanh nghiệp xuất khẩu gạo của Việt Nam, cũng như doanh nghiệp xuất khẩu rau, quả của Việt Nam.
“Bộ NN&PTNT cần phối hợp với Bộ Công Thương trong xử lý những vi phạm của các doanh nghiệp, tổ chức trong hoạt động xuất nhập khẩu và thực thi FTA. Xử lý theo thẩm quyền hoặc kiến nghị xử lý các đơn vị vi phạm trong sản xuất sản phẩm không bảo đảm an toàn thực phẩm và các vi phạm khác có liên quan. Bộ Công Thương luôn sẵn sàng vào cuộc để xử lý những vi phạm trong lĩnh vực này”, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh.
Đối với Bộ Nội vụ, Bộ trưởng đề nghị nghiên cứu, hướng dẫn Hiệp hội rà soát, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các điều lệ, quy chế hoạt động theo hướng cần phải có các quy định cần thiết để đảm bảo Hiệp hội hoạt động đúng tôn chỉ, mục đích; các doanh nghiệp hội viên tuân thủ quy định của pháp luật để bảo vệ lợi ích của mình, bảo vệ lợi ích cộng đồng và cao hơn là bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc.
Bộ Công Thương cũng sẽ tiếp tục hỗ trợ doanh nghiệp đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu để phát triển thị trường sản phẩm nông sản nói chung và sản phẩm gạo, rau quả nói riêng một cách trọng tâm, trọng điểm; tăng cường xúc tiến thương mại, quảng bá thương hiệu, sử dụng chỉ dẫn địa lý, thương hiệu quốc gia... nhằm gia tăng thị phần tại các thị trường truyền thống, khai mở và sử dụng hiệu quả những hiệp định tại các thị trường mới còn nhiều tiềm năng.
Ngoài ra, Bộ Công Thương cũng sẽ phối hợp với các bộ, ngành, địa phương và Hiệp hội ngành hàng hỗ trợ doanh nghiệp khai thác tốt cơ chế ưu đãi của các FTA mà nước ta đã ký kết, nhất là tận dụng tối đa lượng hạn ngạch thuế quan dành cho Việt Nam; chủ động hướng dẫn, hỗ trợ thương nhân nâng cao năng lực sản xuất, kinh doanh, khả năng đàm phán, ký kết, thực hiện hợp đồng xuất khẩu và xử lý có hiệu quả các vụ kiện phòng vệ và tranh chấp thương mại quốc tế (nếu phát sinh).
Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan phát biểu tại cuộc họp.
Phát biểu tại cuộc họp, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan cho rằng, các địa phương đang xuất khẩu một sản phẩm của doanh nghiệp, không phải xuất khẩu sản phẩm của một ngành hàng. Khâu liên kết và hợp tác đang là điểm yếu của doanh nghiệp.
Theo Bộ trưởng Lê Minh Hoan, Hiệp hội ngành hàng phải là đơn vị kết nối các doanh nghiệp, cần thay đổi hoàn toàn tư duy, cách làm việc. Chỉ khi doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng thay đổi từ tư duy mua bán sang tư duy liên kết, hợp tác, mới nâng cao sức mạnh của ngành hàng, tăng được sức cạnh tranh của sản phẩm khi ra trường quốc tế.