Giải mã những biến hóa hội họa và sắp đặt trong triển lãm ‘Trăm năm tính cuộc vuông tròn’

Doãn Hoàng Kiên sinh năm 1970, tại Hà Nội trong một gia đình có truyền thống làm nghệ thuật. Hiện anh hoạt động như một nghệ sĩ thị giác với các hoạt động hội họa, sắp đặt, video art… 

Vốn là một nghệ sĩ xiếc nổi tiếng, Doãn Hoàng Kiên từng đoạt Giải đặc biệt tại Liên hoan Xiếc quốc tế lần thứ 16 ở Paris (Pháp) với tiết mục “Đế kiếm trên thang”. Biến cố xảy ra khi anh gặp tai nạn nghề nghiệp nghiêm trong và (ngã từ độ cao 7,5m xuống sàn diễn) và buộc phải dừng chân trong nghề. Anh kể: Tôi quá may mắn bởi cú ngã của số phận đã không kết thúc cuộc sống của mình, nhưng nó để lại những dư chấn sâu và mang đến cho tôi những thay đổi kỳ lạ về mặt tinh thần…”.

Có lẽ chính cú ngã ấy mở ra một con đường mới. Doãn Hoàng Kiên âm thầm bắt đầu lại từ đầu, cần mẫn cắp sách đến giảng đường Yết Kiêu để học vẽ. Kiên may mắn gặp những bậc thầy hội họa như họa sĩ Mai Văn Hiến, Phạm Viết Song - những người dìu dắt anh trong những năm đầu tiên đến với hội họa. Anh nói trong một cuộc trò chuyện: “Ở hội họa, tôi tìm thấy sự chia sẻ nội tâm... chỉ ở hội họa tôi mới được độc lập và tự do sáng tạo thỏa thích”.

Hai mươi lăm năm học tập, tìm tòi, nghiên cứu, Doãn Hoàng Kiên không ngừng sáng tạo. Từ hội họa giá vẽ, các dự án sắp đặt, tới phim ngắn thử nghiệm, thiết kế sân khấu, tham gia các hoạt động nghệ thuật cộng đồng… 

Anh tham gia thực hiện nhiều dự án đáng chú ý: Từ triển lãm “Giới hạn” (Limits - 2008), các tác phẩm sắp đặt dùng thanh barie, tới phim thử nghiệm, hay những sắp đặt cộng đồng như tưởng niệm nạn nhân COVID-19 bên sông Hồng.

Chia sẻ về triển lãm cá nhân lần thứ 3 của mình "Trăm năm tính cuộc vuông tròn" (2021 - 2025), họa sĩ Doãn Hoàng Kiên cho biết: “Tôi bắt tay khởi động dự án này từ 2020 tại một căn phòng nhỏ ở Hà Đông - nơi tôi trú ngụ và làm việc theo lời mời của một họa sĩ thân quý trong lúc tôi gặp khó khăn do ảnh hưởng của dịch COVID-19, sự ra đi của người cha vợ, người thầy đáng kính Lê Đại, rồi chính tôi cũng hai lần phải nhập viện bằng xe lăn… Từ những gì được học tập, nghiên cứu, kế thừa từ bệ đỡ văn bản, hệ tư tưởng Âm Dương Ngũ Hành mà thầy để lại, tôi tiếp biến và truyển tải, sáng tạo với ngôn ngữ thị giác nay đã dần hiện hữu hình hài, kết nối huyền học tri giác với khoa học hiện đại, vật lý lượng tử, vũ trụ học cho câu chuyện, thông qua nghệ thuật khám phá bản thân, khám phá thế giới chia sẻ tới với mọi người”.

Triển lãm “Trăm năm tính cuộc vuông tròn” trưng bày 30 bức tranh khổ lớn giấy Dó bồi trên toan, chất liệu mực, màu... và hơn 2000 miếng dán biểu tượng ngũ hành cùng 318 gương tròn tượng hình bề mặt, chiếu sáng cùng các vật phẩm Âm Dương cho một sắp đặt, bày biện nhỏ, nhưng hệ thống chiếm lĩnh trong không gian triển lãm trình bày.

“Trăm năm tính cuộc vuông tròn” không phải chỉ là câu chuyện nhân sinh. Với Kiên, đó là cấu trúc của vũ trụ: Mọi hình tồn tại giữa vuông và tròn, giữa giới hạn và vô hạn, giữa hữu hình và vô hình. Hội họa của anh đi vào chính vùng giao thoa ấy, nơi hình học trở thành ngôn ngữ triết học, nơi vòng tròn trở thành ký tự, nơi ô vuông trở thành trang sách, nơi dấu chấm trở thành từ đơn trong một bản kinh nguyên thủy. Ở đó, mỗi nét đều là một ý tưởng, một mảng rời của Đạo được chuyên chở, truyền tải… dung dị, tối giản mà sâu thẳm.

Nhà phê bình hội họa Quách Cường nhận xét: “Về hội họa, có thể thấy trong những năm gần đây, họa sĩ Doàn Hoàng Kiên đi sâu vào nghiên cứu đồ hình học và biểu tượng vòng tròn đồng tâm, các đường thẳng nối kết, bảng màu cơ bản (đỏ - vàng - lam, đen - trắng) và khái niệm “vũ trụ quan họa đồ”. Nghệ thuật của Kiên không chỉ “vẽ thế giới” mà “tái cấu trúc thế giới” theo logic cảm xúc riêng - có thể hiểu như một dạng hình học triết học bằng hình ảnh…”

Không chỉ dừng lại ở trưng bày, họa sĩ Doãn Hoàng Kiên còn tự biên tập một cuốn artbook song ngữ dày 208 trang do Nhà xuất bản Mỹ thuật ấn hành, như một vật phẩm tri ân người thầy và như một cách lưu giữ toàn bộ tiến trình sáng tạo của giai đoạn quan trọng này.

Tại không gian triển lãm, ánh sáng được thiết kế riêng bởi KTS Thành Cro. Phần âm nhạc cũng được nghệ sĩ trẻ The Leaver sáng tác riêng cho dự án và thể hiện.