Khỉ đuôi lợn được chăm sóc, bảo vệ sau khi được cứu hộ tại Trung tâm Cứu hộ, bảo tồn và phát triển sinh vật (Quảng Trị).
Chú trọng cứu hộ
Trung tâm Cứu hộ, Bảo tồn và Phát triển sinh vật (Ban quản lý Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng) đóng vai trò quan trọng trong công tác bảo tồn đa dạng sinh học và bảo vệ tài nguyên rừng. Không chỉ thực hiện cứu hộ, chăm sóc động vật, Trung tâm còn chú trọng công tác tuyên truyền để nâng cao ý thức của người dân trong việc bảo tồn động vật hoang dã, bảo vệ rừng.
Hiện Trung tâm Cứu hộ, Bảo tồn và Phát triển sinh vật đang thực hiện công tác chăm sóc và bảo tồn 83 cá thể động vật hoang dã thuộc nhiều loài quý hiếm và có nguy cơ tuyệt chủng; trong đó, có các loài linh trưởng như: khỉ vàng, khỉ cộc, khỉ đuôi lợn, khỉ mốc, khỉ đuôi dài; các loài thú ăn thịt như mèo rừng, hổ Đông Dương; cùng với các loài chim, bò sát và thú nhỏ như: chim công, cầy vòi hương, rùa sa nhân, cu li nhỏ...
Việc duy trì và chăm sóc số lượng lớn các động vật này không chỉ thể hiện vai trò tích cực của Trung tâm trong công tác cứu hộ mà còn góp phần quan trọng vào việc bảo tồn nguồn gen động vật quý hiếm, phục hồi quần thể trong tự nhiên và giữ gìn đa dạng sinh học tại Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng.
Anh Hoàng Mạnh Hùng, nhân viên chăm sóc tại Trung tâm Cứu hộ, Bảo tồn và Phát triển sinh vật cho biết, các động vật tại Trung tâm được chăm sóc theo một quy trình rất nghiêm ngặt, khoa học. Đáng chú ý, hiện Trung tâm đang chăm sóc 7 con hổ Đông Dương với chế độ dinh dưỡng chủ yếu gồm: thịt bò, thỏ và gà… trung bình mỗi con tiêu thụ khoảng 5 kg thức ăn mỗi ngày, tương đương gần 100 triệu đồng/tháng cho cả đàn. Hiện hai cá thể đực nặng lần lượt 150 kg và 130 kg, còn các cá thể cái khoảng hơn 100 kg, so với thời điểm tiếp nhận vào tháng 3/2022 chỉ nặng khoảng 60 kg.
Hổ Đông Dương được chăm sóc, bảo vệ tại Trung tâm Cứu hộ, Bảo tồn và Phát triển sinh vật (Quảng Trị).
“Hổ Đông Dương khi được tiếp nhận đã mất bản năng hoang dã do bị nuôi nhốt gò bó. Vì vậy, cùng với chăm sóc, Trung tâm đang triển khai các biện pháp phục hồi tập tính tự nhiên như thiết kế các trò chơi kích thích vận động, cung cấp gỗ hoặc cuộn dây để hổ mài móng, tăng cường không gian vận động nhằm giúp phát triển hệ cơ, phù hợp với bản năng săn mồi và tập tính tự nhiên”, anh Hoàng Mạnh Hùng chia sẻ.
Từ đầu năm 2025 đến nay, Trung tâm Cứu hộ, Bảo tồn và Phát triển sinh vật đã tiếp nhận 1 con cu li nhỏ, 1 con khỉ cộc và 1 khỉ đuôi lợn do người dân, tổ chức tự nguyện giao nộp. Sau khi phục hồi sức khỏe, các cá thể này sẽ được thả trở lại môi trường sống phù hợp trong rừng, góp phần phục hồi quần thể và cân bằng sinh thái tự nhiên.
Ông Trần Ngọc Anh, Giám đốc Trung tâm Cứu hộ, Bảo tồn và Phát triển sinh vật (Ban quản lý Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng) cho biết, đơn vị xác định việc tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức cộng đồng trong việc bảo vệ động vật hoang dã là rất quan trọng. Thông qua truyền thông, tập huấn và hoạt động cộng đồng, Trung tâm đã giúp người dân địa phương hiểu rõ hơn về giá trị của động vật hoang dã và tài nguyên rừng. Từ đó khuyến khích họ tham gia vào các hoạt động bảo vệ thiên nhiên như giao nộp động vật quý hiếm, không săn bắt trái phép và tham gia trồng rừng, bảo vệ rừng.
Theo ông Trần Ngọc Anh, ngày càng có nhiều trường hợp người dân chủ động liên hệ và tự nguyện giao nộp các cá thể động vật quý hiếm cho Trung tâm. Qua đó, không chỉ góp phần giúp các cá thể được cứu hộ và tái thả về tự nhiên mà còn cho thấy sự thay đổi trong nhận thức, từ việc xem động vật hoang dã là tài sản cá nhân sang việc nhìn nhận như một phần không thể thiếu của hệ sinh thái cần được gìn giữ. Đây là nền tảng vững chắc để công tác bảo tồn đa dạng sinh học tại Phong Nha - Kẻ Bàng đạt được hiệu quả lâu dài.
Ứng dụng công nghệ
Trung tâm Cứu hộ, bảo tồn và phát triển sinh vật (Quảng Trị) sử dụng công nghệ trong việc giám sát, chăm sóc sức khỏe động vật hoang dã.
Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng có diện tích 123.326 ha. Nhiều năm qua, Ban quản lý Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng đã chú trọng đẩy mạnh ứng dụng công nghệ để thực hiện tốt nhiệm vụ nghiên cứu khoa học, giám sát quần thể động vật hoang dã và đa dạng sinh học. Qua đó, giúp đơn vị đánh giá hiện trạng, xây dựng kế hoạch bảo tồn dài hạn và ứng phó với các mối đe dọa như săn bắt động vật trái phép, biến đổi khí hậu, cháy rừng hay xâm lấn sinh cảnh.
Đặc biệt, thông qua bẫy ảnh, các nhà nghiên cứu và lực lượng chức năng phát hiện tại vườn quốc gia có nhiều loài động vật đặc hữu có tên trong Sách Đỏ của Việt Nam và thế giới. Các hình ảnh được ghi lại từ chương trình bẫy ảnh hiện đại do Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng phối hợp với các tổ chức bảo tồn quốc tế thực hiện. Đến nay, bẫy ảnh đã ghi nhận hàng ngàn bức ảnh về các loài động vật hoang dã.
Tại Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng, từ tháng 2/2024 đến nay, qua phân tích 186.183 ảnh tại 120 trạm đặt bẫy, các nhà nghiên cứu đã phát hiện 64 loài động vật, trong đó có 34 loài chim, 6 loài linh trưởng, 5 loài móng guốc, 6 loài cầy, 2 loài chồn, 2 loài triết và các loài khác gồm thỏ vằn, mèo rừng, sóc, tê tê, chuột đá Trường Sơn, nhím, dúi, đon, chuột. Đặc biệt, trong số này, có 38 loài được ghi nhận trong Sách Đỏ Việt Nam và thế giới thuộc loại nguy cấp, quý, hiếm cần bảo vệ.
Chim hồng hoàng được chăm sóc, bảo vệ sau khi được cứu hộ tại Trung tâm Cứu hộ, bảo tồn và phát triển sinh vật (Quảng Trị).
Ông Đinh Duy Trí, Phó Giám đốc Ban Quản lý Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng cho biết, việc ghi lại hình ảnh của các động vật quý hiếm không chỉ khẳng định giá trị đa dạng sinh học, mà còn cho thấy hiệu quả trong việc bảo tồn và giám sát sinh thái. Cùng với bẫy ảnh, hiện Ban Quản lý Vườn quốc gia phong Nha - Kẻ Bàng đang sử dụng nhiều công nghệ tiên tiến trong quản lý, bảo vệ rừng, bảo vệ động vật hoang dã như công nghệ viễn thám để phục vụ việc giám sát, theo dõi diễn biến tài nguyên rừng, mất rừng, suy thoái rừng; ứng dụng công nghệ cảnh báo sớm về thiên tai, cảnh báo ngập lụt và cháy rừng, đồng thời công nghệ quan trắc về khí tượng thủy văn đặt ở 3 trạm.
Ngoài ra, đơn vị cũng sử dụng phần mềm đo vẽ tự động và nhận diện các mục tiêu bằng hệ thống flycam, tích hợp camera cảm biến, cũng như sử dụng các dữ liệu từ camera đó để đo vẽ, đo đếm thiệt hại về mặt diện tích, thiệt hại về khối lượng khi mất rừng, sạt lở xảy ra. Việc sử dụng các công nghệ đã góp phần hỗ trợ, giảm sức người, nhất là xử lý nhanh, chính xác, trong điều kiện địa hình chia cắt rất mãnh liệt.
Tại Trung tâm Cứu hộ, Bảo tồn và Phát triển sinh vật, một trong những ứng dụng công nghệ nổi bật là hệ thống camera giám sát tự động được lắp đặt tại các khu vực nuôi dưỡng và phục hồi động vật hoang dã. Hệ thống này giúp theo dõi tình trạng sức khỏe, hành vi và môi trường sống của các cá thể động vật 24/7 mà không làm chúng hoảng sợ hay bị căng thẳng. Thông qua dữ liệu từ camera, đội ngũ chăm sóc có thể nhanh chóng phát hiện các dấu hiệu bất thường, từ đó đưa ra biện pháp can thiệp kịp thời.
Các du khách tham quan, chiêm ngưỡng các loài động vật hoang dã đang được chăm sóc, bảo vệ tại Trung tâm Cứu hộ, bảo tồn và phát triển sinh vật (Quảng Trị).
Ông Trần Ngọc Anh, Giám đốc Trung tâm Cứu hộ, Bảo tồn và Phát triển sinh vật cho biết, hiện đơn vị còn sử dụng phần mềm quản lý cơ sở dữ liệu động vật hoang dã để lưu trữ và phân tích thông tin chi tiết về từng cá thể như: loài, nguồn gốc, tình trạng sức khỏe, chế độ dinh dưỡng, quá trình phục hồi và khả năng tái thả. Dữ liệu được cập nhật liên tục, giúp việc theo dõi và đánh giá hiệu quả việc cứu hộ trở nên khoa học và chính xác hơn.
“Trong thời gian tới, đơn vị tiếp tục triển khai thực hiện kế hoạch chỉnh trang, nâng cấp và bổ sung cơ sở dữ liệu thông tin nhà trưng bày trên cơ sở nền tảng số; đồng thời lên kế hoạch thu thập mẫu về địa chất, động thực vật phục vụ công tác nghiên cứu và diễn giải môi trường. Riêng năm 2025, Trung tâm Cứu hộ, Bảo tồn và Phát triển sinh vật đã bổ sung thêm dữ liệu thông tin cho 50 loài thực vật và số hóa dữ liệu thông tin tiếng Anh cho 20 mẫu động vật”, ông Trần Ngọc Anh cho biết thêm.
Bài cuối: Xây dựng sản phẩm du lịch xanh