Ông Đặng Quyết Tiến, Cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp, Bộ Tài chính đã có cuộc trao đổi với phóng viên TTXVN về những vấn đề trên.
Đóng gói sản phẩm tại Công ty liên doanh Owens-Illinois (O-I), Berli Jucker Public Company Limited (BJC) và Tổng công ty Cổ phần Bia - Rượu - Nước giải khát Sài Gòn (SABECO). Ảnh: Hoàng Anh Tuấn/TTXVN |
Hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp Nhà nước thời gian qua đã được nêu rõ trong báo cáo của Chính phủ gửi Quốc hội và được đăng tải công khai. Về cơ bản, các doanh nghiệp Nhà nước hoạt động có lãi, chỉ một số ít doanh nghiệp; trong đó có Tập đoàn Hóa chất Việt Nam bị thua lỗ. Năm 2017, tình hình kinh tế phục hồi nên hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp đã tốt hơn.
Chẳng hạn như Tập đoàn công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam, 6 tháng đầu năm 2017 đã lãi 1.000 tỷ đồng, cao hơn cùng kỳ năm 2016. Nhìn chung, trong 600 doanh nghiệp Nhà nước, có doanh nghiệp lỗ, có doanh nghiệp lãi, nhưng về tổng thể là có lãi, bảo toàn vốn, đảm bảo hiệu quả.
Thưa ông, năm nay tiến độ thực hiện cổ phần hóa theo kế hoạch diễn ra như thế nào?
Năm 2017, kết quả quan trọng đạt được là sự thay đổi về chất. Lần đầu tiên, Chính phủ công khai danh mục cổ phần hóa, thoái vốn, tỷ lệ cổ phần hóa từng doanh nghiệp, từng năm, để nhà đầu tư và thị trường xem xét lựa chọn, tham gia.
Với những văn bản như Nghị định 126/2017/NĐ-CP của Chính phủ về chuyển doanh nghiệp nhà nước và công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do doanh nghiệp nhà nước đầu tư 100% vốn điều lệ thành công ty cổ phần; Công văn 991/TTg - ĐMDN ngày 10/7/2017 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Danh mục doanh nghiệp nhà nước hoàn thành cổ phần hóa theo từng năm giai đoạn 2017 - 2020; Quyết định 1001 QĐ-TTg phê duyệt phương án sắp xếp, phân loại doanh nghiệp của SCIC đến năm 2020…, thông tin liên quan đến cổ phần hóa đã được công khai, minh bạch.
11 tháng qua, cả nước đã cổ phần hóa 40 doanh nghiệp, mặc dù con số này chưa đạt kế hoạch của năm là 44 doanh nghiệp, nhưng xét về tổng số thực hiện cũng đã gần hoàn thành. Sự khác nhau về con số này thể hiện rõ việc đánh giá minh bạch, công khai, số 40 doanh nghiệp cổ phần hóa bao gồm cả số từ năm trước chuyển sang, năm nay thực hiện tiếp. Tuy nhiên, cũng phải đến hết năm mới đánh giá chính xác được số lượng hoàn thành.
Đó là về số lượng, còn về chất lượng đã có bước chuyển rất lớn. Những doanh nghiệp cổ phần hóa tới đây đều là doanh nghiệp có quy mô rất lớn như Tổng công ty Dầu Việt Nam - PVOil (công ty mẹ), Tổng công ty Điện lực Dầu khí Việt Nam, Công ty TNHH Lọc hóa dầu Bình Sơn... Tới đây, Chính phủ cũng sẽ phê duyệt phương án cổ phần hóa Tổng công ty Cao su, Tổng công ty Phát điện 3. Các đơn vị này có quy mô lớn đòi hỏi phải có sự chuẩn bị rất tốt, kỹ càng thị trường có khả năng hấp thụ mới triển khai được.
Điều này thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong việc cổ phần hóa, không bàn lùi và phải thay đổi mạnh về chất…
Nhiều doanh nghiệp Nhà nước thua lỗ lớn giai đoạn trước và đang phải xử lý hậu quả. Vậy cơ chế giám sát hiện nay có gì thay đổi không, thưa ông ?
Hoạt động của doanh nghiệp nhà nước giai đoạn trước thực hiện theo Luật Doanh nghiệp Nhà nước 2003, cho phép doanh nghiệp được kinh doanh đa ngành đa nghề, thành lập các công ty con cấp 2, cấp 3. Chính vì thế đã tạo quyền tự chủ cao hơn cho hội đồng quản trị, được quyết định các vấn đề và tự chịu trách nhiệm, không phải báo cáo bộ chủ quản. Những vấn đề lớn thì báo cáo trực tiếp, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ quyết định, cho nên không phát huy được cơ chế giám sát, cảnh báo.
Sau đó, Chính phủ ban hành các Nghị định 99/2012/NĐ-CP về phân công, phân cấp thực hiện các quyền, trách nhiệm, nghĩa vụ của chủ sở hữu nhà nước đối với doanh nghiệp nhà nước và vốn Nhà nước đầu tư vào doanh nghiệp; Luật Quản lý vốn doanh nghiệp Nhà nước, Nghị định 61/2013/NĐ-CP về việc ban hành Quy chế giám sát tài chính và đánh giá hiệu quả hoạt động và công khai thông tin tài chính đối với doanh nghiệp do nhà nước làm chủ sở hữu và doanh nghiệp có vốn nhà nước, quy định rõ trách nhiệm của bộ chủ quản nên công tác giám sát hoạt động của doanh nghiệp Nhà nước đã gồm nhiều cấp, chặt chẽ, bài bản hơn, có sự trao đổi giữa cơ quan thanh tra, kiểm tra và bộ, ngành, góp phần chấn chỉnh, phát hiện lỗ hổng sai phạm.
Cơ quan đại diện chủ sở hữu chịu trách nhiệm giám sát từ kế hoạch sản xuất kinh doanh, đầu tư thành lập công ty, thậm chí còn xếp loại cán bộ của doanh nghiệp. Vì thế, gần đây đã kịp thời hạn chế, ngăn chặn đầu tư không đúng, không hiệu quả, chấm dứt việc đầu tư đa ngành, tập trung vào tái cơ cấu, sắp xếp lại các tập đoàn, tổng công ty trong nước, đẩy mạnh cổ phần hóa, thoái vốn..
Theo kế hoạch, năm 2018 sẽ cổ phần hóa 64 doanh nghiệp; trong đó có hàng loạt doanh nghiệp lớn. Cộng với số còn lại của kế hoạch năm 2017 chuyển sang, điều này có làm sức ép cổ phần hóa năm tới có hoàn thành được hay không ?
Kế hoạch cổ phần hóa đã được công bố công khai từ giữa năm nay, các bộ ngành địa phương có 6 tháng để chuẩn bị nên không có lý do gì để chậm. Nơi nào làm chậm, phải có nguyên nhân cụ thể, kiểm điểm trách nhiệm người làm chậm.
Theo Nghị định 126/2017/NĐ-CP thì danh sách, tiến độ doanh nghiệp cổ phần hóa lần đầu tiên được công khai trên mạng. Một doanh nghiệp khi cổ phần hóa phải đăng ký các bước thực hiện để cơ quan quản lý, người dân giám sát, cũng là để thể hiện trách nhiệm của lãnh đạo doanh nghiệp đối với đồng vốn nhà nước giao.
Năm 2018, hoạt động cổ phần hóa được dự kiến sẽ phải tăng tốc và đạt kết quả tốt hơn. Theo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, dòng vốn ngoại đổ vào thị trường Việt Nam đang tăng cao. Đây cũng chính là cơ hội cho cổ phần hóa trong năm 2018.
Bên cạnh đó, Nghị định 126/2017/NĐ-CP có hiệu lực từ 1/1/2018 sẽ tháo gỡ nhiều vấn đề về thủ tục, kỹ thuật, đảm bảo nguyên tắc thị trường minh bạch. Ví dụ như quy định rõ về đất đai, khi cổ phần hóa, nếu Nhà nước không dùng thì trả lại cho địa phương để đấu giá.
Như vậy, nhà đầu tư chỉ quan tâm đến đất đai sẽ không tìm cách để tham gia, nhường sân cho các nhà đầu tư tập trung vào sản xuất, kinh doanh, tạo giá trị gia tăng. Nghị định này cũng cho phép các nhà đầu tư đưa tư vấn nước ngoài vào đánh giá doanh nghiệp, rất công khai, minh bạch…
Nhiệm vụ cổ phần hóa đã được giao cụ thể, nhưng áp lực, chế tài với doanh nghiệp thực hiện cổ phần hóa đã đủ mạnh hay chưa, thưa ông?
Đến nay, các thể chế, chế tài quy định đã đầy đủ, song hành cùng hệ thống khuôn khổ pháp lý và sự hỗ trợ của hệ thống chính trị. Từ các quy định mới tại Nghị định 99/2012/NĐ-CP đến Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp, Nghị định 61/2013/NĐ-CP… quy định rõ cơ chế giám sát tài chính, trách nhiệm giám sát rõ ràng, chặt chẽ, bài bản hơn, với sự trao đổi giữa các cơ quan thanh tra, kiểm tra.
Chủ trương đã rõ, hệ thống pháp lý đầy đủ, nếu tổ chức thực hiện không nghiêm sẽ xử lý người đứng đầu. Như với Tổng công ty cổ phần Bia, Rượu, Nước giải khát Hà Nội (Habeco) vừa qua, mãi không xây dựng xong phương án thoái vốn, Tổng giám đốc Habeco đã phải chịu trách nhiệm riêng việc thoái vốn, nhiệm vụ điều hành doanh nghiệp phải bàn giao cho cấp phó. Đây là một ví dụ cho thấy, khi đã có quy định rõ ràng, lãnh đạo doanh nghiệp sẽ phải quyết tâm, làm triệt để hơn. Bên cạnh đó, còn có sự giám sát của thị trường, người dân, báo chí….
Xin cảm ơn ông!