Đồng rúp dạng tiền giấy và tiền xu. Ảnh: THX/TTXVN
Bộ trưởng Phát triển Kinh tế Maxim Reshetnikov phát biểu tại diễn đàn đầu tư "Russia Calling!" của VTB rằng, đồng ruble mạnh đã trở thành một trong những thách thức đối với nền kinh tế Nga. Theo ông, đồng ruble mạnh là do cán cân thương mại cao, nơi xuất khẩu tạo ra thêm 120 tỷ USD mỗi năm. Hơn nữa, trong tương lai gần, khối lượng xuất khẩu sẽ tăng thêm 50-70 tỷ USD mỗi năm nhờ các dự án lớn hướng đến xuất khẩu. "Đây là một thách thức rất lớn", ông Reshetnikov nói.
Bộ trưởng Phát triển Kinh tế thừa nhận rằng đồng ruble đã mạnh hơn đáng kể so với dự kiến 1,2 năm trước, buộc phải điều chỉnh lại các dự báo. Vào đầu năm, Khảo sát Kinh tế Vĩ mô của Ngân hàng Trung ương Nga dự báo tỷ giá hối đoái USD và ruble cho năm 2025 ở mức trung bình 104,7 ruble/USD, nhưng đến giữa năm, ước tính trung bình đã chuyển sang 87-90 ruble/USD. Theo khảo sát mới nhất, tỷ giá hối đoái trung bình dự kiến sẽ vào khoảng 85 ruble/USD, nhà phân tích Nikolai Dudchenko tại FG Finam, cho biết.
Các chuyên gia cho rằng, chính sách siết chặt của Ngân hàng Trung ương Nga và sự thay đổi trong cơ cấu thanh toán cho xuất nhập khẩu là một trong những lý do chính. Ông Dudchenko lưu ý rằng, mặc dù tỷ trọng trong xuất khẩu của đồng ruble chỉ khoảng 44% vào đầu năm, nhưng đến cuối quý III, con số này đã tăng lên gần 60%. Trong nhập khẩu, tỷ trọng của đồng ruble không thay đổi đáng kể, nhưng vẫn tăng từ 51% lên 55%, và do đó, nhu cầu ngoại tệ thu hẹp lại.
"Thứ nhất, thặng dư thương mại nước ngoài vẫn còn. Theo Ngân hàng Trung ương Nga, cán cân thương mại trong giai đoạn từ tháng 1-9/2025 đạt khoảng 89 tỷ USD, dù thấp hơn năm ngoái, nhưng vẫn là thặng dư lớn. Thứ hai, nhập khẩu về mặt cơ cấu đang thấp hơn mức trước khi bị trừng phạt; tăng trưởng bị hạn chế bởi các chính sách hậu cần, trừng phạt và thay thế nhập khẩu. Thứ ba, các hạn chế đối với dòng rút vốn và trả nợ nước ngoài vẫn được áp dụng; nợ nước ngoài đã giảm hơn một nửa trong ba năm, điều này đang làm giảm nhu cầu ngoại tệ từ các doanh nghiệp", nhà phân tích Vladimir Chernov tại Freedom Finance Global, giải thích.
"Ai đang phải đối mặt với những vấn đề gì từ đồng ruble mạnh? Thứ nhất, nó đang gây tổn hại đến tài liệu tài chính chính của đất nước - ngân sách. Thâm hụt ngân sách đang gia tăng trong năm nay, một phần do tỷ giá hối đoái của đồng ruble. "Đồng ruble mạnh không phải là món quà cho ngân sách. Doanh thu dầu khí được tính bằng ngoại tệ, còn Bộ Tài chính lại chi tiêu bằng ruble. Do đó, đồng ruble mạnh hơn làm giảm giá trị quy đổi của thuế xuất khẩu và các loại thuế khác. "Hơn nữa, không gian tài khóa đang bị thu hẹp trong bối cảnh tài khoản vãng lai vẫn dương, trong khi tăng trưởng kinh tế đang chậm lại ở mức 0,5-1%”, - ông Chernov nói.
Thứ hai, đồng ruble mạnh đang ảnh hưởng đến các nhà xuất khẩu. "Đây là một đòn giáng trực tiếp vào doanh thu và biên lợi nhuận bằng ruble của các nhà xuất khẩu, đặc biệt là trong những dự án thâm dụng vốn với thời gian hoàn vốn dài". Ví dụ dự án Tổ hợp Khai khoáng và Hóa chất Amur và Đồng Udakan, ban đầu được tính toán với tỷ giá hối đoái yếu hơn, nhưng giờ đây, dự kiến sẽ có thêm 50-70 tỷ USD xuất khẩu hàng năm, với thặng dư thương mại hiện tại khoảng 120 tỷ USD. Với tỷ giá hối đoái này, doanh thu từ đồng ruble của một số dự án không đủ để trả nợ, và việc tái khởi động mô hình theo tỷ giá hối đoái mới là rất khó, chuyên gia giải thích.
"Đồng ruble mạnh có thể dẫn đến sự sụp đổ của một số lĩnh vực kinh tế, và những ngành đầu tiên gặp vấn đề là các công ty xuất khẩu nguyên liệu thô", - ông Dudchenko nói.
Ông cho biết thêm, lâm nghiệp và khai thác gỗ đạt hòa vốn tài chính nếu tỷ giá USD và ruble ở khoảng 63 ruble/USD, vận tải là 61 ruble/USD, khai khoáng là 54 ruble/USD, còn dầu thô và khí đốt là 46 ruble/USD. Đây là những ước tính về mức độ nhạy cảm của các lĩnh vực kinh tế Nga đối với việc đồng ruble mạnh lên của Trung tâm Phân tích Kinh tế Vĩ mô và Dự báo Ngắn hạn cho năm 2022.
Tất nhiên, vẫn có những người được lợi, nhưng chỉ là thiểu số, đó là các nhà nhập khẩu thiết bị và hàng tiêu dùng, cũng như các gia đình có thu nhập bằng ruble và chi tiêu bằng ngoại tệ, cùng với một số nhà chế biến tập trung vào thị trường nội địa, những người nhận được nguyên liệu thô hoặc linh kiện nhập khẩu rẻ hơn, nhưng chỉ khi họ có nguồn cung, ông Chernov nói.
Để đối phó, về mặt lý thuyết, chính quyền có thể giúp làm suy yếu đồng ruble bằng cách giảm nhanh hơn lãi suất của Ngân hàng Trung ương Nga, nới lỏng kiểm soát dòng vốn chảy ra, nới lỏng kiểm soát ngoại hối, hoặc gỡ bỏ các hạn chế đối với việc rút cổ tức và giảm bán ngoại tệ theo quy định tài khóa.
Tuy nhiên, điều này sẽ làm suy yếu sự ổn định tài chính, ông Chernov nói. Ngoài ra, chính quyền không có nhiều dư địa để xoay xở, do Ngân hàng Trung ương Nga không nhắm mục tiêu vào tỷ giá hối đoái của đồng ruble.
Theo đánh giá, hạ lãi suất cơ bản xuống mức trung bình 7,5-8,4% trong hai năm tới có thể dẫn đến sự suy yếu dần dần của đồng ruble. Song cắt giảm lãi suất mạnh là quá sớm khi tình trạng giảm phát vẫn chưa bắt đầu.Việc Bộ Tài chính giảm bán ngoại tệ có thể bị thị trường coi là tín hiệu cho thấy dòng vốn chảy vào ngoại tệ và gây ra sự tăng vọt tỷ giá hối đoái. Do đó, chính phủ hiện nay thiên về việc "thích nghi với đồng ruble mạnh" hơn là làm yếu nó.
Ông Reshetnikov hy vọng, đồng ruble sẽ suy yếu tự nhiên trong bối cảnh xuất khẩu giảm, khi các mặt hàng và dự án xuất khẩu có biên lợi nhuận thấp chắc chắn sẽ bắt đầu rời khỏi thị trường.
"Đối với năm 2026, tỷ giá USD và ruble dự kiến vào khoảng 94-95 ruble đổi 1 USD. Đối với đồng euro, dựa trên phạm vi hiện tại của cặp đồng tiền euro-USD, điều này có nghĩa là đồng tiền này sẽ dao động trong phạm vi khoảng 105-115 ruble/euro vào năm 2026, với đồng ruble suy yếu vừa phải", ông Chernov tin tưởng.
Trong khi đó, ông Dudchenko kết luận: "Chúng tôi dự kiến tỷ giá hối đoái của đồng USD và ruble sẽ tăng lên 93-95 ruble/USD vào năm 2026, tỷ giá hối đoái của đồng euro và ruble tăng lên 102-103 ruble/euro và tỷ giá hối đoái của đồng nhân dân tệ và ruble vào khoảng 12,5-13 ruble/nhân dân tệ".