Kỳ cuối: Kết cục bi thảm
Trong thế kỷ 16, Tây Ban Nha càng có lý do để nghi ngờ người Morisco. Họ được cho là có liên hệ với cướp biển Bắc Phi vốn thường quấy nhiễu các thành phố bên bờ biển và các chuyến tàu của nước này. Đương nhiên mối liên hệ đó đã bị phóng đại vì tin tức tình báo kém cỏi và thành kiến có sẵn với người Morisco.
|
Vua Philip III của Tây Ban Nha, người đã ra lệnh trục xuất. |
Với người Tây Ban Nha, đồng hóa những người dị giáo, bội giáo giờ không chỉ là nghĩa vụ tôn giáo mà còn là vì an ninh quốc gia. Hơn nữa, nhiều người Morisco đã trở thành các thương nhân và chủ hiệu thành đạt. Họ có tiếng tằn tiện, thanh đạm và chăm chỉ. Họ chiếm mất vị trí của những người Cơ đốc giáo.
Chính quyền quân chủ và nhà thờ ở Tây Ban Nha khăng khăng coi người Morisco là kẻ thù. Tại một cuộc họp của vua Philip, các quan chức lạnh lùng bàn thảo đối sách về vấn đề Morisco, từ tiêu diệt cho tới giam hãm hay bắt làm nô lệ. Giám mục xứ Segorbe ở Valencia khuyên nên triệt sản người Morisco rồi sau đó đày họ đến vùng Newfoundland ở Bắc Mỹ để chết dần. Một người khác đề xuất nên dồn người Morisco lên thuyền rồi đánh đắm.
Áp lực trục xuất lớn dần vào đầu thế kỷ 17. Vương triều yếu kém của vua Philip III, nơi quan đại thần nắm mọi quyền lực, bắt đầu xem xét lại các giải pháp. Lúc này Tây Ban Nha đang trong thời kỳ tương đối hòa bình, nên biện pháp trục xuất càng có cơ hội để thực hiện.
Ngày 4/4/1609, vua Philip III chính thức phê chuẩn lệnh trục xuất người Morisco theo từng giai đoạn. Trong suốt mùa hè, giới chức đã bí mật chuẩn bị cho sự kiện kinh hoàng này. Những chiếc thuyền chiến của hạm đội Tây Ban Nha được huy động, các bến cảng được chỉ định, binh sĩ, dân quân và hải quân được triển khai. Thậm chí các tàu buôn nước ngoài cũng được thuê để hỗ trợ vận chuyển. Tất cả đều được dùng để chở người Morisco ra biển.
|
Đường đi của những người Morisco bị đuổi đến Bắc Phi. |
Phải đến ngày 24/9, khi những người loan tin ở Valencia thông báo, tin tức này mới được công khai. Valencia chính là nơi đầu tiên tiến hành cuộc đày ải, cũng là nơi có đông dân số Morisco nhất. Tất cả người gốc Hồi giáo đều bị buộc phải đến những bến cảng đã được chỉ định trong vòng 3 ngày, nếu không sẽ phải chết. Các tiểu đoàn quân đóng sẵn tại các bến cảng lớn Alfaques, Denia và Alicante.
Giới quý tộc đã tới gặp triều đình để phản đối cuộc trục xuất vì việc để mất nguồn lao động làm nông nghiệp người Morisco sẽ làm giảm đáng kể thu nhập của họ. Chính quyền bèn cho họ một số tài sản và đất đai bị tịch thu của người Morisco, nhưng vẫn không đủ để bù vào thiệt hại.
Chuyến trục xuất đầu tiên diễn ra vào ngày 2/10/1609. Nhiều nơi ở Valencia, những người gốc Hồi giáo coi đây như một sự giải thoát, vì có thể nó sẽ là một lựa chọn khá hơn là tiếp tục tồn tại trong sự thù địch của đất nước Cơ đốc giáo. Nhưng song song với đó là nỗi tuyệt vọng, khi toàn bộ các gia đình và cộng đồng bị buộc phải từ bỏ nhà cửa và làng mạc của họ, phải để lại đất đai cho những người láng giềng Cơ đốc giáo hay những kẻ trục lợi vô liêm sỉ. Dọc đường họ còn bị các băng nhóm Cơ đốc tấn công và cướp bóc. Hàng nghìn trẻ em bị bắt đi để cho người Cơ đốc nuôi dưỡng hay bị bán làm nô lệ.
Đau đớn hơn, người Morisco thậm chí còn bị bắt phải trả tiền vé cho chuyến đi này. Suốt cả năm sau đó, các cuộc đày ải cũng bắt đầu ở Aragon, Castile, Andalusia và Extremadura. Số người bị tống khứ được ghi chép kĩ càng để đảm bảo công cuộc thanh lọc phải hoàn thiện nhất có thể, nhưng số phận bi thảm của họ thì không mấy ai quan tâm.
Nhiều người đã không bao giờ đến được bờ bên kia. Một số bị cướp biển sát hại. Một số bị chính đội thuyền người Cơ đốc cướp bóc và giết chết. Hàng nghìn người chết đói tại nơi họ đến hoặc rơi vào vòng thảm sát của người Hồi giáo du cư bản địa, trớ trêu thay lại là những người nghĩ họ theo Cơ đốc giáo. Những người được đày sang Pháp bị nông dân địa phương đối xử tàn tệ. Những gia đình quá đói đã phải bán con để đổi lấy bánh mì. Hàng nghìn người khác chống đối và bị bắt làm nô lệ chèo thuyền.
Có nguồn tin cho rằng 300.000 người Morisco đã bị đuổi khỏi Tây Ban Nha. Số liệu gần đây hơn cho rằng con số đó là khoảng 600.000. Số người chết vì các cuộc nổi loạn trong thời gian 2 năm sau ngày khởi đầu được cho là hơn 50.000, và hơn 60.000 người khác chết trên đường đi hoặc ở nơi họ đặt chân đến.
Cuộc trục xuất kết thúc vào năm 1614. Hậu quả kinh tế không quá khủng khiếp, nhưng đã khiến nhiều vùng ở Valencia và Aragon trì trệ và phải mất nhiều năm để phục hồi. Các cánh đồng bị bỏ hoang, cơ sở hạ tầng xuống cấp và nhiều khu vực của nền kinh tế không thể được người Cơ đốc giáo lấp chỗ trống. Nhiều người bắt đầu nghi ngờ hành động này vì nó đã đẩy đi một lực lượng lao động năng suất nhất.
Cuộc trục xuất người Morisco ở Tây Ban Nha đánh dấu một sự chia rẽ tôn giáo to lớn ở châu Âu. Nhưng đó mới chỉ là khởi đầu của nỗi lo sợ Hồi giáo ở châu Âu trong tương lai. Người ta nghĩ rằng châu Âu sẽ không kháng cự lại được số dân theo đạo Hồi ngày càng tăng, và lục địa già sẽ trở thành một thuộc địa mang tên “Eurabia”.
Trần Anh