Phát triển hài hoà khi xây dựng nông thôn mới vùng đồng bào dân tộc thiểu số ở Hà Nội

Đầu tư đồng bộ

Với diện tích tự nhiên hơn 33.400ha (chiếm 10% diện tích thành phố), vùng đồng bào dân tộc thiểu số của Hà Nội từng gặp không ít khó khăn về cơ sở hạ tầng, đời sống kinh tế và cơ hội tiếp cận dịch vụ cơ bản. Tuy nhiên, nhờ sự quan tâm đặc biệt trong phong trào xây dựng nông thôn mới, cùng sự chung tay của cả hệ thống chính trị, diện mạo nông thôn vùng đồng bào dân tộc thiểu số Hà Nội đã có những chuyển biến toàn diện.

Theo Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng nông thôn mới thành phố Hà Nội, trước khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, Hà Nội có 13 xã vùng đồng bào dân tộc thiểu số, thì 100% xã đã hoàn thành mục tiêu xây dựng nông thôn mới. Đáng chú ý, một số xã như Ba Trại (cũ), Minh Quang (cũ) đã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, là những minh chứng rõ nét cho sự đổi thay tích cực tại vùng đất này.

Khi thực hiện mô hình chính quyền 2 cấp từ 1/7/2025, khu vực này được chia thành 4 xã Yên Xuân, Yên Bài, Ba Vì và Suối Hai có đồng bào dân tộc Mường và Dao sinh sống tập trung, chiếm hơn 51% tổng số người dân tộc thiểu số toàn thành phố.

Đây là những địa bàn có vị trí chiến lược về quốc phòng, an ninh, giàu tiềm năng phát triển kinh tế - xã hội, du lịch sinh thái, văn hóa cộng đồng. Gắn với Chương trình xây dựng nông thôn mới, việc hài hòa giữa phát triển và bảo tồn bản sắc văn hóa đã và đang được các địa phương quan tâm.

Tại xã Yên Xuân, đơn vị hành chính mới sau sáp nhập từ các xã Đông Xuân, huyện Quốc Oai (cũ), Yên Bình, Yên Trung và một phần các xã Tiến Xuân, Thạch Hòa, huyện Thạch Thất (cũ), dấu ấn nông thôn mới hiện hữu trên từng con đường, ngõ xóm. Những tuyến đường chính đã được thảm nhựa, ngõ xóm bê tông sạch sẽ, thay thế hoàn toàn cảnh lầy lội ngày mưa, bụi mù ngày nắng. Không chỉ có hạ tầng, đời sống văn hóa cộng đồng cũng được quan tâm đầu tư.

Theo Chủ nhiệm Câu lạc bộ cồng chiêng thôn Lặt (xã Ba Vì) Nguyễn Thị Duyên, cồng chiêng là báu vật của người Mường. Tiếng chiêng là thanh âm quen thuộc, gắn với người dân trong tất cả các sự kiện của đời sống. Mỗi khi tiếng binh boong ngân nga, rộn ràng, không khí của bản Mường thêm vui tươi, phấn khởi… Bà con dân tộc Mường chúng tôi được tạo điều kiện nhiều hơn để giữ gìn bản sắc văn hóa khi xây dựng nông thôn mới, nhà văn hóa được xây mới khang trang.

Ông Dương Kim Liên là người dân tộc Dao ở thôn Yên Sơn chia sẻ, người Dao ở Ba Vì cơ bản giữ được nguyên vẹn phong tục, tập quán, bản sắc văn hóa đặc trưng của dân tộc mình. Đó là Tết nhảy, lễ cấp sắc, lễ tạ mả; có trang phục, tiếng nói, chữ viết riêng. Gắn với xây dựng nông thôn mới, kinh tế của người dân ngày một nâng cao, hộ nghèo giảm hẳn. Người Dao có điều kiện hơn để khôi phục, gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa.

Ở các xã vùng dân tộc thiểu số Hà Nội, nơi cộng đồng người Mường và Dao sinh sống lâu đời, việc bảo tồn văn hóa đã được lồng ghép nhuần nhuyễn vào Chương trình xây dựng nông thôn mới, trở thành điểm tựa tinh thần quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội.

Kỳ vọng vào sự chuyển mình mạnh mẽ

Theo Viện trưởng Viện Phát triển du lịch châu Á Phạm Hải Quỳnh, các xã Yên Xuân, Yên Bài, Ba Vì và Suối Hai - bốn xã vùng dân tộc thiểu số của Thủ đô hiện nay đều có tiềm năng phát triển du lịch cộng đồng.

“Trong khoảng 2 năm gần đây, Sở Du lịch Hà Nội phối hợp với Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng nông thôn mới Hà Nội, hiệp hội, câu lạc bộ du lịch, doanh nghiệp tổ chức khảo sát để tư vấn, hỗ trợ quy hoạch, khai thác tiềm năng du lịch của các địa phương phía tây Hà Nội và bước đầu hình thành tour tuyến chuyên đề. Những bản làng Mường, Dao truyền thống với nếp nhà sàn, tiếng cồng chiêng… là tài nguyên du lịch hấp dẫn khách ngay trung tâm Thủ đô”, ông Phạm Hải Quỳnh chia sẻ.

Tuy nhiên, trong quá trình đô thị hóa mạnh mẽ, khu vực các xã vùng dân tộc thiểu số phía tây Hà Nội cũng đang đứng trước những thách thức. Chẳng hạn như Yên Xuân được quy hoạch nằm trong vùng khu đô thị vệ tinh Hòa Lạc sẽ đặt ra bài toán làm sao để các giá trị văn hóa không bị mai một.

Theo Phó Chánh Văn phòng chuyên trách Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng nông thôn mới Hà Nội Ngọ Văn Ngôn, bảo tồn gắn với phát triển, thành phố Hà Nội đang tích cực triển khai các nhóm giải pháp đồng bộ, trong đó nhấn mạnh yếu tố “phát triển gắn với bản sắc”. Thành phố tiếp tục ưu tiên đầu tư hạ tầng, nâng cao chất lượng dịch vụ cơ bản như giáo dục, y tế, nước sạch, giao thông nông thôn. Đồng thời, thành phố khuyến khích phát triển du lịch cộng đồng dựa trên giá trị bản địa, hỗ trợ sản xuất nông nghiệp sạch, sản phẩm OCOP gắn với khai thác tài nguyên bản địa… Theo đó, xây dựng nông thôn mới Hà Nội giai đoạn tiếp theo gắn với bảo tồn văn hoá dân tộc và bảo vệ môi trường bền vững.

Cùng với đó, chính quyền địa phương đang tăng cường vai trò của các hội, đoàn thể trong gìn giữ bản sắc dân tộc, đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức cho người dân về giá trị văn hóa truyền thống trong thời đại mới.

Tại Đại hội Đảng bộ Sở Dân tộc và Tôn giáo Hà Nội mới đây, Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Mạnh Quyền khẳng định, tại khu vực địa bàn vùng miền núi, dân tộc phía tây thành phố, thời gian qua, Hà Nội đã quan tâm đầu tư hệ thống cơ sở hạ tầng đã được nâng cấp đồng bộ. Giai đoạn tới, cùng với tiếp tục hoàn thiện hạ tầng trên cơ sở chính quyền hai cấp, Sở Dân tộc và Tôn giáo phối hợp với các sở ngành hữu quan cần tạo dựng được chuỗi liên kết trong phát triển kinh tế - xã hội, gắn với bảo tồn, tôn tạo và phát huy các giá trị văn hoá vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi; phối hợp với các địa phương sau sắp xếp lại đơn vị hành chính, để xây dựng đề án riêng nhằm phát huy những giá trị di sản văn hoá truyền thống. Đây cũng chính là một trong những định hướng nhằm thúc đẩy phát triển công nghiệp văn hoá.

Với khu vực này nghiên cứu quy hoạch để tạo ra những vùng sản xuất đặc thù cho đồng bào các dân tộc thiểu số. Ví dụ, cây thuốc Nam gắn với cộng đồng người Dao, cồng chiêng của đồng bào dân tộc Mường… Từ gìn giữ văn hoá đến tổ chức lại sản xuất để phát triển các tour tuyến nhằm thúc đẩy phát triển du lịch cộng đồng, nâng cao thu nhập cho đồng bào các dân tộc.