Từ vùng đất nhiễm phèn đến huyện nông thôn mới

Từ vùng đất chua phèn

Từng tham gia hoạt động cách mạng trong vùng Đồng Tháp Mười, ông Nguyễn Đắc Hiền (sinh năm 1938, nguyên Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Đồng Tháp) nhớ lại, Đồng Tháp Mười (bao gồm huyện Tháp Mười ngày nay) là vùng đất trũng thấp, mọc đầy lau sậy, vô số muỗi, đỉa, đất đai nhiễm phèn nặng… Với địa thế hiểm trở, đất đai hoang hóa, nơi đây từng là đất dung thân của người nghèo, cố thoát sự thống trị của quan Tây, địa chủ… Từ năm 1864, Đồng Tháp Mười là đại bản doanh của nghĩa quân Thiên hộ Võ Duy Dương, Đốc binh Nguyễn Tấn Kiều, Thống lãnh binh Nguyễn Văn Linh trong chống thực dân Pháp xâm lược. Suốt 2 cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, nơi đây là căn cứ cách mạng của Đảng, của quân và dân ta.

Trong 2 cuộc kháng chiến với nhiều hy sinh, gian khổ, huyện Tháp Mười xuất hiện nhiều vùng đất anh hùng với những con người anh dũng. Nổi bật là Thanh Mỹ - xã hoàn toàn giải phóng đầu tiên ở tỉnh Đồng Tháp, đã được nhận danh hiệu xã Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. Ba người con của quê hương Thanh Mỹ là Nguyễn Văn Tre, Cao Văn Đạt, Nguyễn Văn Vóc cũng vinh dự được tuyên dương Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.

Theo ông Nguyễn Đắc Hiền, thời điểm vừa kết thúc chiến tranh, đời sống người dân và tình hình sản xuất nông nghiệp ở Tháp Mười vẫn gặp nhiều khó khăn. Điều khó nhất là nhiều khu vực bị nhiễm phèn nặng, vấn đề đặt ra là làm sao để trị được phèn. Bởi thực tế, một số người dân đến những vùng kinh tế mới, được cấp đất sản xuất, nhưng vì đất và nước nhiễm phèn làm chết lúa và cây ăn quả, khiến nông dân thua lỗ, chán nản bỏ đất, rời đi.

Ông Lê Văn Nam, ở xã Mỹ Đông, huyện Tháp Mười kể, trước đây, huyện còn nhiều đất hoang, mùa mưa lũ là nước ngập mênh mông, đất đai ở nhiều khu vực bị nhiễm phèn nặng. Năng suất lúa rất thấp nhưng còn bị chuột, chim tấn công, gây hại. Từ những năm 1980, Nhà nước tổ chức đào, nạo vét nhiều con kênh dẫn nước ngọt vào kết hợp làm đê bao, giao thông đường thủy và bộ. Đây là dấu mốc tạo nên bước chuyển mình của quê hương ông, từ sản xuất lúa mỗi năm 1 vụ, nâng lên 2 vụ rồi 3 vụ như hiện nay.

Ngay sau khi tỉnh được giải phóng, Đồng Tháp tiến hành đào mới và nạo vét, mở rộng nhiều con kênh, dẫn nước ngọt từ sông Tiền vào để tháo chua, rửa phèn. Đó là các kênh Hồng Ngự - Vĩnh Hưng, An Phong - Mỹ Hòa, Nguyễn Văn Tiếp, Tân Công Sính, Kháng Chiến, Đường Thét… và rất nhiều con kênh chính, kênh phụ khác được đào ngang, xẻ dọc. Nhờ đó, công cuộc trị phèn đã thành công, góp phần quan trọng trong việc mở mang khai thác vùng đất này, nhất là tăng diện tích trồng lúa và nâng cao năng suất.

Giờ đây, lúa gạo là một trong những thế mạnh trong ngành Nông nghiệp của huyện Tháp Mười. Diện tích sản xuất, năng suất và chất lượng lúa đều nâng lên. Theo Chủ tịch UBND huyện Tháp Mười Đoàn Thanh Bình, năm 2024, diện tích trồng lúa đạt hơn 113.100 ha, năng suất lúa bình quân 70,69 tạ/ha, sản lượng đạt khoảng 799.730 tấn, lợi nhuận bình quân đạt 36 triệu đồng/ha. So sánh với năm 2019, diện tích trồng lúa tăng 3.272 ha, năng suất tăng 13,59 tạ/ha.

Đặc biệt, Tháp Mười có diện tích trồng lúa chất lượng cao và nếp hơn 113.000 ha, chiếm 99,98 % (đa số là các giống lúa OM18, Đài Thơm 8, OM 5451, OM 4900, Jasmine 85 và giống nếp IR 4625), giống lúa chất lượng thấp chỉ còn 0,02 %; có 2 sản phẩm gạo đạt chứng nhận OCOP 4 sao (gạo Chơn Chính ĐT8, gạo Chơn Chính ST25). Tháp Mười phát triển ngành hàng lúa gạo theo hướng bền vững thông qua phát triển vùng sản xuất tập trung chất lượng cao, an toàn vệ sinh thực phẩm và chú trọng áp dụng đồng bộ giải pháp giảm giá thành sản xuất.

Đến huyện nông thôn mới

Vốn sinh ra và lớn lên ở huyện Tháp Mười, ông Nguyễn Văn Đức (sinh năm 1952) rất phấn khởi trước sự “thay da, đổi thịt” của quê hương. Vừa ngồi nhâm nhi ly trà, ông Đức vừa chia sẻ, lúc trước, con đường trước nhà là đường đất lại nhỏ hẹp nên việc đi lại khó khăn, lưu thông bằng phương tiện chính là xuồng, ghe. Giờ đây, quê hương ông đã có đường nhựa rộng gần 6m, xe ô tô chạy đến tận nhà. Nhận thấy muốn kinh tế - xã hội phát triển thì giao thông phải đi trước một bước, ông đã tự nguyện hiến phần đất hơn 600m2 để tạo điều kiện thuận lợi cho Nhà nước làm 2 tuyến đường bờ Bắc kênh Nguyễn Văn Tiếp và đường kênh Mỹ Phước.

Có dịp về thăm xã Thanh Mỹ (huyện Tháp Mười) ngày nay, nhiều người không khỏi bất ngờ trước sự khởi sắc của xã nông thôn mới nâng cao với những con đường trải nhựa rộng rãi. Ven đường là những khóm hoa khoe sắc, hàng rào cây xanh được cắt tỉa gọn gàng. Nhiều ngôi nhà kiên cố, khang trang nằm ẩn hiện trong những vườn cây ăn quả xanh tốt.

Sau khi giải phóng, huyện Tháp Mười gặp vô vàn khó khăn, nhưng với sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị và nhân dân, huyện từng bước khắc phục những trở ngại, vươn lên phát triển kinh tế - xã hội. Tháp Mười là huyện đạt chuẩn nông thôn mới đầu tiên của tỉnh Đồng Tháp (vào năm 2019), sớm hơn một năm so với Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện đề ra; đang hoàn thành các hồ sơ, thủ tục đề nghị công nhận huyện nông thôn mới nâng cao.

Lãnh đạo huyện Tháp Mười cho hay, huyện tập trung lãnh đạo, điều hành kế hoạch sản xuất nông nghiệp, chú trọng định hướng cơ cấu cây trồng, vật nuôi phù hợp với địa phương; nâng cao giá trị chuỗi các ngành hàng thông qua sản phẩm OCOP, cũng như thực hiện tốt các chính sách hỗ trợ hợp tác xã. Cùng với đó, huyện tăng cường xúc tiến thương mại, tìm kiếm thị trường tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp sạch; áp dụng khoa học - công nghệ, chuyển đổi số trong nông nghiệp; xây dựng vùng nguyên liệu phục vụ công ty, doanh nghiệp.

Huyện tập trung chỉ đạo, thực hiện tốt việc huy động các nguồn lực để đồng bộ thực hiện những mục tiêu, chỉ tiêu nông thôn mới nâng cao. Từ năm 2011 - 2024, tổng vốn huy động của huyện hơn 18.988 tỷ đồng, trong đó vốn ngân sách địa phương 2.502,542 tỷ đồng; vốn nhân dân đóng góp (tiền, hiến đất, ngày công lao động…) trên 1.340 tỷ đồng. Với hình thức Nhà nước và nhân dân cùng làm, hệ thống giao thông nông thôn không ngừng phát triển, 100% đường xã và đường từ trung tâm xã đến đường huyện đã nhựa hóa hoặc bê tông hóa, đảm bảo ô tô đi lại thuận tiện quanh năm.

Đời sống vật chất, tinh thần người dân Tháp Mười ngày càng nâng cao. Cuối năm 2024, toàn huyện còn 220 hộ nghèo, chiếm 0,42% (giảm 11,23% so với năm 2011); 95,01% người dân tham gia bảo hiểm y tế; 99,88% người dân được sử dụng điện thường xuyên, an toàn; nhà ở kiên cố, bán kiên cố đạt hơn 87%.

Sau 50 năm đất nước hòa bình, những vết tích chiến tranh đã dần xóa nhòa trên quê hương Tháp Mười. Đảng bộ, chính quyền, nhân dân trong huyện vượt qua muôn ngàn khó khăn, chinh phục được vùng đất phèn, xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp. Ký ức về một thời chiến đấu hào hùng, anh dũng mãi là niềm tự hào của mỗi người dân Tháp Mười, là động lực để người dân cố gắng tham gia phát triển kinh tế, xã hội địa phương.