Bản sắc văn hóa chợ phiên tạo nên sức hút cho du lịch Lai Châu

 Điểm hẹn du lịch ở chợ phiên Sin Suối Hồ

Chợ phiên Sin Suối Hồ nằm ở bản Sin Suối Hồ (xã Sin Suối Hồ, tỉnh Lai Châu), là bản làng người Mông ngay dưới chân núi Hoàng Liên Sơn hùng vỹ.

Với độ cao hơn 1.500m, nổi bật bởi khung cảnh thiên nhiên hoang sơ và những mái nhà trình tường đơn sơ ẩn hiện giữa bạt ngàn hoa đào, hoa mận vào mùa xuân; giữa mướt mát màu xanh thăm thẳm của núi rừng vào mùa hè, mùa thu và mịt mù sương sớm của những ngày đông giá.

Khi bản Sin Suối Hồ được công nhận là bản du lịch cộng đồng, người dân trong bản đã tự họp với nhau, bàn bạc việc xây dựng chợ với mục tiêu chợ vừa là nơi trao đổi, mua bán, sinh hoạt của bà con sở tại và vừa để thu hút thêm khách du lịch đến địa phương. Để làm điều này, Trưởng bản Sin Suối Hồ Vàng A Chỉnh đã tự nguyện hiến gần 1.000 m2 đất của gia đình để san gạt, quy hoạch thành chợ. Các hộ được huy động để trồng cây xanh, kê đá, đóng cọc dựng các gian hàng trong chợ.

Chợ thường được tổ chức vào sáng thứ bảy mỗi tuần, trở thành một điểm giao thương mang đậm dấu ấn văn hóa của các cộng đồng dân tộc ở Sin Suối Hồ và các bản lân cận. Bà con từ các bản tụ họp lại, trao đổi nông sản và hàng hóa thủ công như: rau núi, măng rừng, thảo quả, vải thổ cẩm, váy áo truyền thống...

Được hình thành cùng với sự hình thành của bản du lịch cộng đồng Sin Suối Hồ, chợ đã trở thành một trong những “điểm hẹn” văn hóa – du lịch tại Lai Châu, thu hút du khách thập phương đến để khám phá và trải nghiệm bản sắc văn hóa của đồng bào vùng cao.

Dẫn chúng tôi đi tham quan và giới thiệu về chợ Sin Suối Hồ, Trưởng bản Vàng A Chỉnh chia sẻ, có được kết quả như hôm nay đó là nhờ sự quan tâm, hỗ trợ của tỉnh, của xã  và sự chung tay góp sức của mỗi người dân. 

Anh Đinh Hùng, du khách TP Hồ Chí Minh chia sẻ: “Là người đam mê khám phá, trải nghiệm các điểm du lịch cộng đồng, tôi đã đi rất nhiều nơi như Hà Giang, Lào Cai. Ở đó cũng có các các chợ phiên nổi tiếng nhưng khi đến chợ Sin Suối Hồ tôi lại bị hấp dẫn bởi các nông sản địa phương, cách bà con cùng chung tay để làm du lịch, tạo nên một chợ phiên có thương hiệu riêng của Lai Châu”. 

Điểm hấp dẫn du khách ở chợ phiên Sin Suối Hồ chính là các sản vật mang đậm hương vị núi rừng. Những bó rau cải mèo tươi non, củ sắn, quả bí, măng rừng hay túi quả mắc khén, hạt dổi… được thu hoạch từ các sườn đồi là minh chứng cho sự hào phóng của thiên nhiên. Ngoài ra, chợ còn bán những đặc sản đã trở thành sản phẩm OCOP của tỉnh như mật ong rừng, nấm hương, thảo quả… 

Không chỉ là nơi mua bán nông sản, chợ còn là không gian cho các sản phẩm thủ công truyền thống. Những chiếc váy thổ cẩm sặc sỡ được thêu tay tỉ mỉ, những tấm vải lanh nhuộm chàm hay các dụng cụ sinh hoạt như gùi, rổ, nón lá tre làng đều được bày bán. Đây không chỉ là hàng hóa mà còn là tinh hoa văn hóa được truyền qua nhiều thế hệ.

Ngoài ra, thưởng thức ẩm thực tại chợ Sin Suối Hồ cũng là một trái nghiệm thú vị với du khách. Một số món ăn đặc trưng vùng miền có thể kể đến: món thắng cố được chế biến từ thịt và nội tạng ngựa; mèn mén làm từ ngô xay, thịt gác bếp, rượu ngô… mỗi món ăn là một nét độc đáo trong văn hóa ẩm thực của đồng bào. 

Không phải ngẫu nhiên mà chợ phiên Sin Suối Hồ lại trở thành điểm đến hấp dẫn với nhiều du khách trong và ngoài nước. Bên cạnh, giao thương trao đổi hàng hóa thì chợ phiên Sin Suối Hồ còn là địa điểm gia lưu, trải nghiệm văn hóa, gắn kết cộng đồng. Đến chợ Sin Suối Hồ du khách còn được hòa mình vào những điệu múa, lời hát giao duyên… để cảm nhận nhịp sống của bản làng, để hiểu hơn phần hồn của du lịch Lai Châu được xây dựng bằng chính văn hóa truyền thống. 

Từ chợ phiên đến thương hiệu du lịch cộng đồng

Tỉnh Lai Châu đã sớm xác định du lịch cộng đồng là một mũi nhọn chiến lược trong phát triển kinh tế - xã hội, vì vậy đã triển khai đồng bộ nhiều chính sách, đề án và văn bản chỉ đạo. Nghị quyết số 04-NQ/TU ngày 17/2/2021 của Tỉnh ủy đã đặt ra nhiệm vụ “bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc gắn với phát triển du lịch giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030”. Theo đó, HĐND tỉnh đã ban hành Nghị quyết số 59/2021/NQ-HĐND về Quy định một số chính sách hỗ trợ bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc gắn với phát triển du lịch. 

Cùng với đó, tỉnh ban hành Kế hoạch số 5022/KH-UBND ngày 09/12/2024 nhằm triển khai Đề án phát triển du lịch cộng đồng trên địa bàn tỉnh đến năm 2030. Trong kế hoạch này, mục tiêu được đề ra như: Đến năm 2025, đạt 92% điểm du lịch cộng đồng được công nhận có nhà sinh hoạt cộng đồng; đến năm 2030 có thêm ít nhất 6 mô hình du lịch cộng đồng đạt tiêu chuẩn cấp tỉnh.

Từ một chợ phiên nhỏ giữa đại ngàn Tây Bắc, Sin Suối Hồ hôm nay đã vươn mình trở thành điểm sáng của du lịch cộng đồng Lai Châu nhờ hướng đi đúng đắn của chính quyền địa phương và sự đồng thuận của nhân dân. 

Với mô hình “bảo tồn – trải nghiệm – sinh kế bền vững”, Sin Suối Hồ đã trở thành điểm đến du lịch cộng đồng tiêu biểu, nơi du khách được hòa mình vào không khí phiên chợ, được tham gia vào các hoạt động trải nghiệm như dệt vải, chế biến nông sản, thưởng thức ẩm thực truyền thống.

Chính quyền địa phương phối hợp với người dân gìn giữ nếp sinh hoạt chợ Mông xưa, đồng thời nâng cao chất lượng dịch vụ, hạ tầng và đào tạo kỹ năng du lịch cho cộng đồng. Hướng đi này không chỉ giúp chợ phiên Sin Suối Hồ trở thành điểm hẹn văn hóa đặc sắc mà còn tạo sinh kế ổn định cho người dân bản, đưa chợ phiên trở thành thương hiệu du lịch cộng đồng đặc trưng của Lai Châu – nơi du khách đến để cảm, để sống chậm, và để hiểu thêm về linh hồn văn hóa vùng cao.

Chị Ánh Nguyệt, du khách đến từ Hà Nội chia sẻ: "Tôi ấn tượng với trang phục dân tộc ở chợ phiên Sin Suối Hồ. Trang phục truyền thống của người dân bản xứ rất đẹp. Đặc biệt, dịch vụ cho thuê trang phục để chụp ảnh, đã giúp cho tôi có bộ ảnh đẹp khi đến đây để chia sẻ với bạn bè”.

Để phát triển chợ phiên gắn với du lịch cộng đồng, người dân Sin Suối Hồ hiểu rằng, gìn giữ bản sắc cũng chính là gìn giữ “tài sản” quý giá nhất của bản làng. Vì thế, từ già làng đến thanh niên đều chung tay giữ nếp chợ truyền thống, gìn giữ phong tục, tiếng khèn, điệu múa, món ăn đặc trưng của người Mông để giới thiệu đến du khách.

Nhiều hộ gia đình tự nguyện chỉnh trang nhà cửa, học thêm kỹ năng làm du lịch, mở homestay, phát triển sản phẩm nông nghiệp sạch, thổ cẩm thủ công phục vụ du khách. Chính sự đồng lòng ấy đã biến chợ phiên Sin Suối Hồ thành biểu tượng cho sức sống mới của vùng cao – nơi du lịch không làm phai nhạt truyền thống, mà trở thành động lực để cộng đồng bảo tồn và lan tỏa nét đẹp văn hóa Mông giữa mây trời Lai Châu.

Đặc biệt, ở chợ Sin Suối Hồ, các hộ dân tham gia buôn bán còn đóng góp cho ban Quản lý chợ mỗi ngày 5.000 - 10.000 đồng để tạo nguồn quỹ cho bản tu sửa, mua trang thiết bị phục vụ cho chợ.  

Theo Trưởng bản Vàng A Chỉnh, chợ có đội ngũ dọn dẹp vệ sinh, không làm ảnh hưởng đến mỹ quan du lịch cộng đồng. Chợ Sin Suối Hồ hoạt động không phục vụ lợi ích cá nhân mà phục vụ cộng đồng. Qua đó, vừa góp phần lưu giữ bản sắc văn hóa vùng dân tộc thiểu số; vừa thúc đẩy hoạt động du lịch của địa phương.

Từ sức hút của phiên chợ, người Sin Suối Hồ đã khéo léo biến bản làng thành điểm đến du lịch cộng đồng hấp dẫn. Chính sự kết hợp hài hòa giữa bảo tồn văn hóa và phát triển sinh kế ấy đã góp phần tạo nên “thương hiệu Sin Suối Hồ” - một bản du lịch cộng đồng kiểu mẫu, nơi chợ phiên không chỉ còn là nơi họp chợ, mà là biểu tượng của tinh thần đổi mới gắn với gìn giữ bản sắc dân tộc./.