Thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị

Kế hoạch nêu rõ: Căn cứ Nghị quyết thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại thành phố Hà Nội, TP Hồ Chí Minh được Quốc hội khóa XV thông qua tại Nghị quyết số 188/2025/QH15 ngày 19 tháng 02 năm 2025 (sau đây gọi tắt là Nghị quyết số 188/2025/QH15), Chính phủ ban hành Kế hoạch triển khai Nghị quyết số 188/2025/QH15. 

Mục đích của Kế hoạch là tổ chức thể chế hóa và thực hiện đầy đủ các quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp đã đề ra trong Nghị quyết số 188/2025/QH15 của Quốc hội; Xác định rõ các nhiệm vụ để các bộ, ngành, địa phương thực hiện các công việc liên quan triển khai thực hiện chuẩn bị đầu tư, đầu tư các tuyến đường sắt đô thị, phát triển công nghiệp, đào tạo nguồn nhân lực đường sắt; làm cơ sở để Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các bộ, ngành, địa phương tập trung chỉ đạo, tổ chức thực hiện, bảo đảm tuân thủ quy định của pháp luật, tiến độ, chất lượng, quản lý chặt chẽ và sử dụng vốn tiết kiệm, hiệu quả, công khai, minh bạch, phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.

Đồng thời yêu cầu bám sát chủ trương được Quốc hội thông qua để tổ chức thực hiện, quản lý đầu tư hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại hai Thành phố theo đúng Nghị quyết của Quốc hội; quản lý, sử dụng vốn và các nguồn lực tiết kiệm, hiệu quả, phòng, chống tham nhũng, không để trục lợi chính sách, thất thoát, lãng phí.

Cụ thể hóa các chính sách, giải pháp được Quốc hội thông qua bằng các văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn thi hành để có đầy đủ hành lang pháp lý, tạo thuận lợi trong quá trình triển khai, huy động các nguồn lực thực hiện các dự án đường sắt đô thị, bảo đảm phù hợp với các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

Xác định rõ thẩm quyền, trách nhiệm, tiến độ thực hiện công việc của các bộ, ngành, địa phương trong quá trình triển khai thực hiện các nhiệm vụ, công việc để đáp ứng tiến độ yêu cầu của Đảng, Quốc hội và Chính phủ. Các dự án đường sắt đô thị tại hai Thành phố có quy mô lớn, yêu cầu kỹ thuật, công nghệ cao và hiện đại, tiến độ triển khai rất khẩn trương; được Quốc hội cho phép áp dụng nhiều cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để triển khai thực hiện. 

Để việc tổ chức thực hiện Dự án đáp ứng chất lượng, tiến độ yêu cầu, bên cạnh các nhiệm vụ thường xuyên, Chính phủ giao các bộ, cơ quan ngang bộ, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh ây dựng, ban hành Nghị định của Chính phủ: Văn bản quy phạm pháp luật (Khoản 4 Điều 4 và khoản 1, điểm a, điểm b khoản 2, khoản 3, khoản 4 Điều 5 Nghị quyết số 188/2025/QH15 của Quốc hội) quy định về nội dung, yêu cầu về khảo sát, lập thiết kế kỹ thuật tổng thể (thiết kế FEED) thay thế cho thiết kế cơ sở trong Báo cáo nghiên cứu khả thi dự án và các bước thiết kế triển khai sau thiết kế FEED, lập và quản lý chi phí đầu tư xây dựng của dự án áp dụng thiết kế FEED...: thực hiện theo Nghị định số 123/2025/NĐ-CP ngày 11 tháng 6 năm 2025 của Chính phủ quy định chi tiết về thiết kế kỹ thuật tổng thể và cơ chế đặc thù cho một số dự án đường sắt.

Văn bản quy phạm pháp luật (Khoản 2, điểm a khoản 3 Điều 7 Nghị quyết số 188/2025/QH15 của Quốc hội) quy định về phát triển khoa học, công nghệ và đào tạo phát triển nguồn nhân lực cho các dự án đường sắt đô thị; quy định tiêu chí lựa chọn tổ chức, doanh nghiệp nhà nước được giao nhiệm vụ hoặc tổ chức, doanh nghiệp Việt Nam được đặt hàng cung cấp dịch vụ, hàng hóa công nghiệp đường sắt: thực hiện theo Nghị quyết số 106/NQ-CP ngày 23 tháng 4 năm 2025 của Chính phủ về kế hoạch triển khai Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam.

Xây dựng, ban hành Quyết định của Thủ tướng Chính phủ (Điểm b khoản 3 Điều 7 Nghị quyết số 188/2025/QH15 của Quốc hội) quy định về danh mục dịch vụ, hàng hóa công nghiệp đường sắt được giao nhiệm vụ cho tổ chức, doanh nghiệp nhà nước hoặc đặt hàng cho tổ chức, doanh nghiệp Việt Nam: thực hiện theo Nghị quyết số 106/NQ-CP ngày 23 tháng 4 năm 2025 của Chính phủ về kế hoạch triển khai Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam.

Xây dựng, ban hành các Nghị quyết của Hội đồng nhân dân (khoản 1 Điều 6, khoản 1 Điều 9 Nghị quyết số 188/2025/QH15 của Quốc hội) về phát triển đô thị theo mô hình phát triển đô thị gắn với giao thông công cộng cộng (TOD) và quy định chi tiết phương pháp xác định mức thu, thẩm quyền, trình tự, thủ tục thực hiện việc thu tiền đối với các khoản thu để phát triển hệ thống đường sắt đô thị, hệ thống giao thông công cộng, hạ tầng kỹ thuật kết nối với hệ thống vận tải hành khách công cộng: Hội đồng nhân dân thành phố Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh quy định chi tiết các chính sách đặc thù tại khoản 1 Điều 6 và khoản 1 Điều 9 Nghị quyết số 188/2025/QH15 của Quốc hội theo thẩm quyền và quy định pháp luật.

Thành phố Hà Nội, TP Hồ Chí Minh là cơ quan chủ quản, phối hợp với các bộ, ngành, địa phương có liên quan tổ chức triển khai thực hiện Nghị quyết này bảo đảm công khai, minh bạch, hiệu quả, khả thi và tiến độ, không để trục lợi chính sách, thất thoát, lãng phí; chỉ đạo các sở, ngành, địa phương tổ chức thực hiện bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất, hiệu quả. Nhiệm vụ cụ thể của hai Thành phố, bộ, ngành, địa phương và thời gian hoàn thành các công việc liên quan được thực hiện theo Phụ lục của Nghị quyết. 

Đối với Đề án phát triển nguồn nhân lực và Đề án phát triển công nghiệp đường sắt được thực hiện theo nhiệm vụ cụ thể của các bộ, ngành địa phương tại Nghị quyết số 127/NQ-CP ngày 13/5/2025 của Chính phủ. 

Thành phố Hà Nội, TP Hồ Chí Minh chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành thực hiện một số nhiệm vụ sau: Rà soát, điều chỉnh quy hoạch vùng phụ cận ga, đề-pô đường sắt, điều chỉnh các chỉ tiêu quy hoạch, kiến trúc, hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội (nếu cần) để triển khai dự án khai thác quỹ đất theo mô hình phát triển đô thị gắn với giao thông công cộng; Tổ chức lập, phê duyệt dự án khai thác quỹ đất theo mô hình TOD tại các ga, đề-pô đường sắt đô thị; Bố trí nguồn vốn ngân sách địa phương để triển khai dự án đầu tư công thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư theo quy hoạch vùng phụ cận ga đường sắt để tạo quỹ đất đấu giá nhằm phát triển đô thị theo quy định của pháp luật; Tổ chức đấu giá quỹ đất vùng phụ cận ga, đề-pô đường sắt để phát triển đô thị theo quy định của pháp luật để tạo nguồn ngân sách cho địa phương.

Trên cơ sở nội dung Nghị quyết số 188/2025/QH15 của Quốc hội, kế hoạch triển khai của Chính phủ, các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương theo chức năng, nhiệm vụ tổ chức thực hiện các nhiệm vụ được giao đáp ứng tiến độ yêu cầu.

Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội, TP Hồ Chí Minh tập trung chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ được giao; tăng cường kiểm tra, đôn đốc thực hiện kế hoạch triển khai các dự án đường sắt đô thị tại hai Thành phố, định kỳ hằng Quý và hằng năm báo cáo kết quả thực hiện về Bộ Xây dựng để tổng hợp, báo cáo Chính phủ, Ban chỉ đạo các công trình trọng điểm, quan trọng quốc gia lĩnh vực đường sắt để có các biện pháp, giải pháp cần thiết bảo đảm quá trình thực hiện các dự án đồng bộ và có hiệu quả.

Trong quá trình tổ chức thực hiện, trường hợp cần sửa đổi, bổ sung kế hoạch thực hiện hoặc cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt... các bộ, ngành, địa phương chủ động đề xuất gửi Bộ Xây dựng để tổng hợp và báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định theo thẩm quyền hoặc để Chính phủ báo cáo Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định./.