Điều trị cho bệnh nhân quai bị tại Bệnh viện E, Hà Nội. Ảnh: Thanh Xuân |
ThS.BS Vũ Mạnh Cường, Phó khoa Bệnh truyền nhiễm, Bệnh viện E, Hà Nội, cho biết, từ đầu năm tới nay, số lượng bệnh nhân mắc bệnh liên quan đến mùa đông xuân như quai bị, thủy đậu đến khám tăng, trong đó có nhiều bệnh nhân là người lớn. Cụ thể đến nay, tại khoa có gần 20 bệnh nhân quai bị, chủ yếu là bệnh nhân điều trị ngoại trú.
Bệnh nhân T.V.A (28 tuổi, ở Nghĩa Tân, quận Cầu Giấy) vào viện trong tình trạng sốt, sưng đau góc hàm 2 bên, tinh hoàn bên trái sưng đau. Các bác sĩ ở khoa Bệnh nhiệt đới, Bệnh viện E tiến hành khám lâm sàng và các xét nghiệm cần thiết, xác định bệnh nhân A bị quai bị có biến chứng viêm tinh hoàn bên trái. Qua siêu âm, các bác sĩ phát hiện dịch trong màng tinh hoàn, tinh hoàn bên trái có kích thước to hơn bình thường.
Bệnh nhân T.V. A cho biết, 5 ngày trước, bệnh nhân có tiếp xúc với một người bạn mắc quai bị. Một ngày sau, bệnh nhân có biểu hiện sốt nhẹt, sưng đau góc hàm bên phải, sau đó bệnh lan xuống tinh hoàn bên trái. Nhưng bệnh nhân tự điều trị tại nhà không khỏi.
Nằm điều trị bên cạnh giường bệnh nhân A là bệnh nhân Đ.T.V (63 tuổi, ở Đông Ngạc, quận Bắc Từ Liêm) cũng nhập viện do mắc quai bị từ 5 ngày trước đây. Bệnh nhân V nhập viện trong tình trạng sưng đau góc hàm bên phải, sau đó lan sang bên trái. Bác sĩ tiến hành siêu âm, tuyến nước bọt mang tai 2 bên có kích thước to hơn bình thường. Kết quả xét nghiệm mem tụy trong máu tăng cao gấp 2,5 lần so với bình thường. Khai thác tiền sử bệnh án cho thấy, bệnh nhân không rõ nguồn lây từ đầu, vì người thân trong gia đình không có ai mắc bệnh. Bệnh nhân chưa tiêm vắcxin phòng bệnh quai bị.
Theo BS Vũ Mạnh Cường, bệnh quai bị ở người lớn tuy ít gặp, nhưng thường nặng và có nhiều biến chứng hơn ở trẻ em. Người bệnh có thể gặp các biến chứng như: Viêm tinh hoàn và mào tinh hoàn với tỷ lệ 20-35% ở người sau tuổi dậy thì mắc bệnh quai bị, thường xảy ra sau đợt viêm tuyến mang tai khoảng 7-10 ngày nhưng cũng có thể xuất hiện trước hoặc đồng thời. Tinh hoàn sưng to, đau, mào tinh căng. Tình trạng viêm và sốt kéo dài 3-7 ngày, sau đó khoảng 50% số trường hợp tinh hoàn teo dần và có thể dẫn đến tình trạng giảm số lượng tinh trùng và vô sinh.
Ngoài ra, bệnh còn biến chứng gây viêm buồng trứng. Đặc biệt, bệnh quai bị ở phụ nữ có thai trong 3 tháng đầu của thai kỳ có thể gây sẩy thai hoặc sinh con dị dạng, trong 3 tháng cuối của thai kỳ có thể sinh non hoặc thai chết lưu.
Nhồi máu phổi là biến chứng có thể xảy ra sau viêm tinh hoàn do quai bị vì hậu quả của huyết khối từ tĩnh mạch tiền liệt tuyến. Biến chứng gây viêm tụy có tỷ lệ 3% - 7%, là một biểu hiện nặng của quai bị (bệnh nhân bị đau bụng nhiều, buồn nôn, có khi tụt huyết áp). Đặc biệt, bệnh có thể gây ra các tổn thương thần kinh: Viêm não với các biểu hiện như: thay đổi tính tình, bứt rứt, khó chịu, nhức đầu, co giật, rối loạn tri giác, rối loạn thị giác...
Bên cạnh đó, còn có một số biến chứng nguy hiểm khác như viêm cơ tim, viêm tuyến giáp, viêm tuyến lệ, viêm thần kinh thị giác (gây giảm thị lực tạm thời), viêm thanh khí phế quản, viêm phổi, rối loạn chức năng gan, xuất huyết do giảm tiểu cầu…
Để phòng bệnh và điều trị hiệu quả, cần cách ly bệnh nhân 2 tuần kể từ lúc phát hiện bệnh, vệ sinh răng miệng, ăn những thực phẩm dễ tiêu hóa, giảm đau tại chỗ bằng cách đắp ấm vùng sưng, giảm đau toàn thân và hạ sốt bằng paracetamol. Trường hợp viêm tinh hoàn: Mặc quần lót nâng tinh hoàn để giảm đau, nghỉ ngơi là chủ yếu, hạn chế vận động.
Đến nay, tiêm vắc xin phòng bệnh quai bị vẫn là biện pháp phòng bệnh tốt nhất, việc sản sinh kháng thể kháng quai bị kháng thể đạt mức độ cao nhất sau khi tiêm chủng 6 – 7 tuần. Nếu bắt đầu tiêm từ 9 tháng tuổi: Tiêm 3 lần, lần 1 lúc 9 tháng tuổi, lần 2 sau lần 1 sáu tháng, lần 3 khi trẻ từ 4-12 tuổi.
Nếu bắt đầu tiêm từ 12 tháng tuổi: Tiêm 2 lần, lần 1 lúc 12 tháng tuổi lần 2 từ 4-12 tuổi. Tiêm chủng khẩn cấp được chỉ định cho trẻ từ 12 tháng tuổi, trẻ vị thành niên và người lớn nếu đã có tiếp xúc với bệnh nhân quai bị nhưng chưa có tiền sử mắc quai bị và chưa được tiêm chủng theo lịch phòng bệnh quai bị.