Các thùng thu gom chất thải đã phân loại được dán nhãn rõ ràng để người dân dễ nhận biết. Ảnh minh họa: Xuân Dự/TTXVN
Đại diện lãnh đạo các Sở Tài nguyên và Môi trường, Hội Liên hiệp Phụ nữ, Hội Nông dân 32 tỉnh, thành phố khu vực miền Bắc và miền Trung tham dự Hội thảo. Nhiều nội dung mới, giải pháp khả thi trong thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt đã được bàn thảo tại sự kiện.
Tìm giải pháp có tính khả thi
Phát biểu khai mạc Hội thảo, Cục trưởng Cục Kiểm soát ô nhiễm môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường) Hoàng Văn Thức nhấn mạnh, những năm qua, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững đất nước, Đảng, Quốc hội và Chính phủ luôn quan tâm, chỉ đạo phát triển kinh tế - xã hội gắn với bảo vệ môi trường và đã đạt được nhiều kết quả tích cực, tạo tiền đề để tăng cường công tác bảo vệ môi trường thời gian tới.
Tuy nhiên, sự phát triển kinh tế - xã hội, quá trình đô thị hóa và sự gia tăng dân số diễn ra ngày càng mạnh mẽ đã tạo áp lực lớn tới môi trường khi lượng chất thải rắn nói chung, đặc biệt chất thải rắn sinh hoạt nói riêng phát sinh ngày càng nhiều. Trong khi đó, việc kiểm soát, quản lý loại chất thải này còn nhiều hạn chế, dẫn đến nguy cơ gây ra tác động tiêu cực đến hệ sinh thái, môi trường sống và sức khỏe con người.
Hội thảo là dịp để Bộ Tài nguyên và Môi trường lắng nghe, giải đáp thắc mắc, hỗ trợ địa phương trong công tác phân loại chất thải rắn sinh hoạt từ hộ gia đình, cá nhân cũng như đánh giá bước đầu việc triển khai phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại các địa phương. Đây cũng là cơ hội để cơ quan quản lý nhà nước cũng như các địa phương tìm kiếm những giải pháp cụ thể, sáng tạo và khả thi trong công tác phân loại chất thải rắn sinh hoạt trên toàn quốc.
Trao đổi tại Hội thảo, các đại biểu nhất trí cho rằng, Luật Bảo vệ môi trường 2020 đã có những quy định mới mang tính đột phá trong thay đổi cách thức quản lý, ứng xử với chất thải. Một trong những điểm mới là quy định nguyên tắc phân loại chất thải rắn sinh hoạt làm 3 loại: Chất thải rắn có khả năng tái sử dụng, tái chế; chất thải thực phẩm và chất thải rắn sinh hoạt khác. Để bảo đảm tính khả thi của cơ chế này, Luật đã quy định UBND cấp tỉnh quyết định việc phân loại cụ thể chất thải rắn sinh hoạt với thời hạn áp dụng chậm nhất là ngày 31/12/2024. Theo các đại biểu, chính sách trên được đánh giá là bước ngoặt quan trọng làm thay đổi cả mô hình quản lý chất thải rắn sinh hoạt cũng như việc vận hành trên thực tế.
Theo Báo cáo của Bộ Tài nguyên và Môi trường, để hướng dẫn, hỗ trợ triển khai hiệu quả công tác quản lý chất thải rắn sinh hoạt, đặc biệt là công tác thu gom, vận chuyển, xử lý sau khi phân loại, Bộ đã ban hành Thông tư số 02/2022/TT- BTNMT ngày 10/1/2022 quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Bảo vệ môi trường; trong đó đã quy định cụ thể về yêu cầu kỹ thuật đối với phương tiện vận chuyển, điểm tập kết, trạm trung chuyển chất thải rắn sinh hoạt, công nghệ xử lý chất thải rắn sinh hoạt, giá dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt.
Đặc biệt, Bộ đã ban hành hướng dẫn kỹ thuật về phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại Công văn số 9368/BTNMT-KSONMT ngày 2/11/2023. Mới đây, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã ban hành Công văn Công văn số 5392/BTNMT-KSONMT ngày 12/8/2024 gửi đến các cơ quan, tổ chức bộ thông tin, tài liệu gồm Bộ nhận diện chất thải rắn sinh hoạt; phim hoạt hình hướng dẫn kỹ thuật phân loại chất thải rắn sinh hoạt và phóng sự về công tác phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại một số địa phương để các Bộ, cơ quan ngang Bộ, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội triển khai công tác truyền thông, phổ biến, tuyên truyền về phân loại chất thải rắn sinh hoạt tới từng hộ gia đình, cá nhân và cộng đồng.
Những vấn đề từ cơ sở
Thảo luận tại Hội thảo, đại diện Cục Kiểm soát ô nhiễm môi trường, ông Nguyễn Thành Lam cho biết, lượng chất thải rắn sinh hoạt phát sinh tiếp tục gia tăng trên phạm vi cả nước. Năm 2019 tổng lượng chất thải rắn phát sinh là 64.658 tấn/ngày; trong đó đô thị là 35.624 tấn/ngày, nông thôn là 28.394 tấn/ngày. Hiện nay, tổng lượng chất thải rắn phát sinh là 67.877,34 tấn/ngày; trong đó đô thị là 38.143,05 tấn/ngày, nông thôn là 29.734,30 tấn/ngày.
Về công tác thu gom vận chuyển, năm 2023, phạm vi toàn quốc đạt tỷ lệ 88,34%; trong đó, tại đô thị là 96,60%, nông thôn là 77,69%. Cả nước có 1.548 cơ sở xử lý chất thải rắn sinh hoạt; trong đó cơ sở đốt là 340; cơ sở xử lý thành mùn/phân hữu cơ là 30; cơ sở chôn lấp là 1.178.
Theo ông Nguyễn Thành Lam, còn nhiều thách thức trong quản lý chất thải rắn sinh hoạt như: Chưa triển khai phân loại tại nguồn đồng bộ ở các địa phương; chưa cung cấp đủ dịch vụ thu gom chất thải rắn sinh hoạt tại nhiều khu vực nông thôn, miền núi; thiếu thiết bị thu gom vận chuyển đáp ứng yêu cầu; thiếu địa điểm tập kết, trung chuyển đáp ứng quy định dẫn đến tồn đọng kéo dài, gây ô nhiễm môi trường. Bên cạnh đó, việc xử lý chất thải rắn sinh hoạt sử dụng công nghệ chôn lấp vẫn là chủ yếu (64%).
Nêu thực tế tại địa phương, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường Hải Phòng Phạm Văn Thuấn cho biết, thành phố phát sinh chất thải rắn sinh hoạt 1.950 tấn/ngày; trong đó, khu vực đô thị khoảng 1000 tấn/ngày, nông thôn 950 tấn/ngày. Thành phố Hải Phòng đặt mục tiêu đến năm 2026, tất cả rác thải sinh hoạt được thu gom xử lý hợp vệ sinh, đóng cửa toàn bộ bãi rác mất vệ sinh.
Tuy nhiên, ông Phạm Văn Thuấn thừa nhận, mặc dù được Bộ Tài nguyên và Môi trường đánh giá cao, có nhiều mô hình điểm nhưng Hải Phòng vẫn còn lúng túng trong triển khai phân loại rác tại nguồn do còn nhiều bất cập giữa các chính sách và thực tiễn phân loại - thu gom - xử lý tại các địa phương. Cùng với đó, sự quyết tâm, vào cuộc của chính quyền một số địa phương chưa quyết liệt kết quả chưa bền vững; nhận thức của cộng đồng, người dân về phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn hạn chế…
Đại diện Sở Tài nguyên và Môi trường thành phố Hải Phòng đề nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường cần sớm ban hành định mức mức kinh tế - kỹ thuật thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt để làm cơ sở cho các địa phương định giá tối đa áp dụng đối với chủ đầu tư, cơ sở thu gom, vận chuyển và xử lý; định giá cụ thể đối với cơ quan, tổ chức, cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, khu sản xuất, kinh doanh, dịch vụ tập trung, cụm công nghiệp, hộ gia đình, cá nhân…
Từ góc độ của hội, đoàn thể, Phó Giám đốc Trung tâm Môi trường nông thôn, Trung ương Hội Nông dân Nguyễn Thị Thủy cho rằng, chất thải, rác thải trong sinh hoạt và sản xuất nông nghiệp ở nông thôn phát sinh ngày càng nhiều, hầu hết rác thải chưa được thu gom, xử lý…
Để giải quyết vướng mắc trên, theo đại diện Trung ương Hội Nông dân, cần đẩy mạnh tuyên truyền đưa Luật Bảo vệ môi trường 2020 đi vào cuộc sống; tổ chức các lớp đào tạo, tập huấn tuyên truyền đến nông dân, mỗi địa phương thành lập tổ, nhóm đội tuyên truyền; tập huấn quy trình thu gom, phân loại xử lý rác thải…
Các đại biểu tham dự Hội thảo cũng đề nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường, Chính phủ cần có đề án, chương trình và dành kinh phí cho việc thu gom, xử lý, phân loại chất thải rắn sinh hoạt trong khu dân cư. Đồng thời, để triển khai hiệu quả công tác này, cần có sự vào cuộc của Nhà nước, hệ thống chính trị; đặc biệt là sự phối hợp chặt chẽ của chính quyền địa phương trong quá trình xây dựng chính sách, cơ chế thực hiện; sự tham gia của doanh nghiệp trong việc sản xuất, trang bị trang thiết bị xử lý tái chế phù hợp, đáp ứng yêu cầu đảm bảo đủ nguyên liệu để vận hành ổn định cùng sự hưởng ứng của người dân.