Về Ninh Vân trong những ngày hè nắng nóng, oi bức, chúng tôi hiểu được nỗi khổ của bà con nơi đây khi phải chịu cảnh sống chung với bụi và tiếng ồn.
Dù vẫn còn cách làng tới vài trăm mét, nhưng đã nghe rất rõ tiếng cưa, mài đá chát chúa. Dọc theo con đường chính đi sâu vào làng, các khu sản xuất đang có hàng nghìn lao động “vùi mình” làm việc trong những chiếc lán được dựng bằng những tấm bạt tạm bợ.
Bằng mắt thường có thể thấy được bụi đá phát tán làm cho bầu không khí ở đây có mầu trắng đục và rất ngột ngạt. Môi trường lao động không đảm bảo an toàn, nhiều công nhân chế tác đá không sử dụng các dụng cụ bảo hộ lao động như găng tay, kính, khẩu trang.
Không những thế, họ còn tỏ thái độ khá chủ quan đối với sức khỏe của bản thân. Lau lớp bụi đá bám trên khuôn mặt đen sạm, anh Phạm Văn Thiện, người đã có 7 năm làm nghề cho biết: Do cảm thấy trong người chưa có biểu hiện gì khác thường, nên tôi ít đi khám bệnh. “Dù biết là bụi, nhưng đeo khẩu trang cảm thấy khó thở, còn mang kính thì rất khó làm, bởi khi mài đá, bụi làm mờ kính không nhìn rõ nên tôi không đeo”, anh Thiện giãi bày.
Không chỉ có những người làm nghề, mà tất cả người dân trong xã cũng đang phải hứng chịu những hệ lụy từ việc chế tác đá. Nhiều hộ gia đình đã phải dùng các tấm bạt lớn che trước khu nhà, bịt kín cửa, nhưng vẫn không thể ngăn bụi xâm nhập.
Ông Trần Minh Tranh, thôn Tân Dưỡng cho hay, mặc dù đóng cửa suốt ngày, nhưng đồ đạc trong nhà vẫn bám đầy bụi. Tiếng ồn và bụi do hoạt động sản xuất đá gây ra đã ảnh hưởng không nhỏ đến sinh hoạt và đời sống của người dân.
* Dân vẫn tiếp tục ... chờ
Theo báo cáo của Chi cục bảo vệ môi trường thuộc Sở Tài nguyên Môi trường tỉnh Ninh Bình, môi trường tại làng đá mỹ nghệ Ninh Vân bị ô nhiễm nặng do tiếng ồn, bụi đá và nguồn nước thải trong sản xuất.
Hàng ngày có hàng nghìn kg chất thải rắn, 95 m3 nước thải được xả ra ao, hồ và môi trường xung quanh. Kết quả phân tích mẫu không khí tại đây cho thấy, nồng độ bụi lơ lửng vượt quy chuẩn cho phép từ 2,1 đến 4,3 lần.
Ông Nguyễn Yên Bình, Trạm trưởng trạm y tế xã Ninh Vân phân tích: Người dân nếu hít phải bụi đá thì có nguy cơ mắc các bệnh về phổi, bệnh liên quan đến xoang và mắt. Tiếng ồn liên tục có thể tác động gây suy nhược thần kinh, dẫn đến ù tai, mất ngủ.
Theo kết quả đợt khám sức khỏe định kỳ do trạm tiến hành, đã có hơn 30% dân số của xã mắc các bệnh viêm họng, viêm bờ mi mắt, viêm xoang.
Trước thực trạng ô nhiễm môi trường ở nơi đây, năm 2005, tỉnh Ninh Bình đã phê duyệt quy hoạch xây dựng làng nghề đá mỹ nghệ Ninh Vân có tổng diện tích 23 ha thuộc 2 thôn Xuân Phúc và Xuân Thành.
Dự án được chia hai giai đoạn, giai đoạn I từ năm 2005-2008, sau khi hoàn thành sẽ triển khai tiếp. Ban đầu, dự án được kỳ vọng sẽ đưa hết toàn bộ số hộ làm đá ra sản xuất tập trung để khắc phục tình trạng sản xuất nhỏ lẻ xen kẽ với khu dân cư, gây cản trở giao thông, tiếng ồn, làm ô nhiễm môi trường.
Tuy nhiên, đã 7 năm trôi qua, dự án này mới thực hiện được giai đoạn I với diện tích 11 ha, đưa được 65/gần 500 hộ ra sản xuất tại làng nghề mới.
Giai đoạn II của dự án dù đã được quy hoạch từ lâu, nhưng do vướng diện tích đất hai lúa, nên phải chờ ý kiến chỉ đạo và quyết định của cấp trên, ông Nguyễn Quang Diệu, Trưởng Ban Quản lý làng nghề đá mỹ nghệ Ninh Vân lý giải.
Trong khi chờ các cơ quan chức năng xem xét thì trên 2.800 hộ dân xã Ninh Vân đang phải đối mặt với những hiểm họa do môi trường sống bị ô nhiễm.
Người dân nơi đây mong muốn, chính quyền và các cơ quan chức năng quan tâm hơn nữa đến vấn đề môi trường làng nghề, nhanh chóng di dời hoạt động sản xuất đá vào vị trí tập trung, xa khu dân cư để trả lại môi trường trong lành cho bà con.
Vũ Văn Đạt