Tục mừng tuổi ngày Tết xưa và nay

Nét đẹp đầu năm

Theo một số nhà nghiên cứu, tục lì xì bắt nguồn từ Trung Quốc, tương truyền cứ đến đêm giao thừa, tất cả thần tiên đều phải về trời để phân công lại nhiệm vụ, ma quỷ lại có cơ hội tự do, có một loại yêu quái thường xuất hiện vào đêm giao thừa để xoa đầu trẻ con đang ngủ khiến lũ trẻ giật mình, khóc thét lên và sẽ bị bệnh.

Một lần, có mấy vị tiên đi ngang nhà kia, hóa thành những đồng tiền nằm bên chỗ đứa trẻ, khi yêu quái đến, những đồng tiền lóe sáng và chúng sợ hãi bỏ chạy. Phép lạ này lan truyền ra, rồi cứ Tết đến người ta thường bỏ tiền vào trong những chiếc túi màu đỏ tặng cho trẻ con giúp xua đuổi tà ma, cầu mong bình an cho đứa trẻ.

Tục mừng tuổi đã có từ lâu đời, trong tài liệu Việt Nam phong tục của Phan Kế Bính có nhắc tới: Cúng gia tiên xong thì con cháu mừng tuổi ông bà cha mẹ, lạy hai lạy. Ông bà cha mẹ mừng cho con cháu, mỗi đứa một vài xu hoặc một vài hào, gọi là tiền mừng tuổi.

Ở Việt Nam, mừng tuổi đã trở thành một nét văn hóa đẹp đầu năm mới, người ta thường đặt tiền vào chiếc phong bao nhỏ màu đỏ để mừng tuổi, với ý nghĩa cầu mong điều may mắn, tốt lành, xua đuổi ma quỷ; trẻ em thì hay ăn chóng lớn, học giỏi; người già thì mừng thọ, chúc sức khỏe dồi dào.

Tiền mừng tuổi nhận được trong ngày Tết còn gọi là tiền “mở hàng". Xưa còn có lệ tiền cho vào phong bao phải là tiền lẻ (chứ không dùng tiền chẵn), ngụ ý tiền này sẽ sinh sôi nảy nở thêm nhiều. Số tiền trong phong bao lì xì không quan trọng số lượng, cả người nhận và trao lì xì đều trao nhau sự vui vẻ cho một ngày đầu năm mới đầy may mắn.

Nhiều sáng tạo

Mỗi dịp năm hết Tết đến, trong những lo toan, sắp xếp công việc gia đình để có một khởi đầu năm mới vẹn toàn thì việc chuẩn bị một món tiền nho nhỏ để mừng tuổi cho trẻ con là một việc rất quan trọng. Từ bao lâu nay, tục mừng tuổi đầu năm mới đã trở thành nét văn hóa đẹp mà người Việt Nam vẫn trân trọng, gìn giữ bởi nó còn mang một ý nghĩa tâm linh sâu sắc.

Ngày nay khi cuộc sống đã đủ đầy, tục mừng tuổi tuy không còn giữ nguyên “khuôn khổ” quy tắc và đã có sự sáng tạo thêm dưới nhiều hình thức nhưng vẫn còn đó ý nghĩa vốn có là trao nhau những ước vọng tốt đẹp ngày đầu năm mới.

PGS.TS Nguyễn Văn Huy, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và phát huy giá trị di sản cho biết: Nếu trước kia việc trao nhận tiền mừng tuổi chỉ bắt đầu từ ngày mồng 1 Tết thì ngày nay, thời điểm trao nhận tiền mừng tuổi cũng đã có sự thay đổi, mở rộng thời gian cả về trước Tết và sau Tết cùng việc đến thăm, chúc Tết, tặng quà…

Sự phát sinh này là do thay đổi nếp sống của cuộc sống hiện đại, khi cuộc sống vật chất đầy đủ thì người ta nghĩ đến hưởng thụ nhiều hơn, cũng như việc “ăn Tết” không chỉ còn gói gọn trong 3 ngày Tết nữa.

Cũng không chỉ trẻ con mới được nhận tiền mừng tuổi từ người lớn, mà đối tượng trao nhận cũng mở rộng cho tất cả. Trong gia đình, con cháu cũng mừng tuổi ông bà, cha mẹ, anh em mừng tuổi cho nhau…; ngày đầu năm đến công sở, ai cũng hân hoan nhận những phong bao đỏ lì xì đỏ kèm những lời chúc tốt đẹp từ lãnh đạo, đồng nghiệp để khởi đầu một năm làm việc thật vui vẻ, hiệu quả. Sự mở rộng này theo chiều hướng tích cực đã mang lại thêm ý nghĩa mới của tục mừng tuổi, phù hợp với cuộc sống hiện đại.

“Ăn theo” sự sáng tạo đó là những chiếc vỏ bao lì xì giờ đây cũng được chú trọng hơn về hình thức. Những năm gần đây, ngoài những mẫu theo phong cách truyền thống, dù là in ấn hay đồ handmade thì trên thị trường cũng ngập tràn những chiếc phong bao lì xì bắt mắt bởi những cách trang trí đẹp, độc, lạ như: Làm theo hình chiếc bánh trưng, “chế” hình các con giáp của từng năm, in những câu chúc Tết dễ thương lên vỏ bao lì xì…

Tuy trong nhiều trường hợp, cuộc sống hiện đại đã làm tục mừng tuổi bị ảnh hưởng bởi sức nặng vật chất nhưng về cơ bản nó vẫn mang ý nghĩa tốt đẹp cần được lưu giữ. Để phong tục mừng tuổi ngày Tết giữ mãi những nét đẹp vốn có của nó, không chỉ cần phải gìn giữ, lan tỏa văn hóa mừng tuổi từ trong gia đình, họ hàng đến bạn bè, đồng nghiệp ngoài xã hội mà hơn hết cần hướng trẻ em hiểu biết về phong tục đẹp này.

“Có thể bắt đầu từ việc dạy đứa trẻ hiểu đúng về cách trao- nhận tiền mừng tuổi, dạy trẻ cách quản lý tiền mừng tuổi sao cho hợp lý. Đơn cử như việc dạy cho trẻ hiểu tiền mừng tuổi là một món quà tiết kiệm nho nhỏ, có thể bỏ ống, bỏ lợn, đến cuối năm mới phá ra. Số tiền đó nên để dùng tiền đó mua sách vở, đồ dùng học tập cho trẻ. Quan trọng nhất là dạy trẻ coi tục mừng tuổi chỉ như một sự tượng trưng cho lời chúc tốt đẹp đầu năm mới”, PGS.TS Nguyễn Văn Huy chia sẻ.