Theo đại biểu Leo Thị Lịch (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Giang), nước là nguồn năng lượng sống không thể thiếu của con người trong sản xuất và đời sống hàng ngày. Nước ta có nhiều tiểu vùng khí hậu và có các mùa khác nhau trong năm; miền Bắc có 4 mùa, miền Nam có 2 mùa. Mùa mưa không đồng đều, lũ lụt, hạn hán, thiếu nước làm cho tình trạng mất cân đối nước phục vụ sản xuất và sinh hoạt đang xảy ra hàng năm theo không gian và thời gian.
Đại biểu Leo Thị Lịch, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Giang.
Tác động của biến đổi khí hậu với thời tiết cực đoan, cộng với nguồn nước tại các lưu vực sông hạ nguồn, các làng nghề, nước thải sinh hoạt, các khu công nghiệp... chưa được xử lý, đang khiến nguồn nước ngọt bị ô nhiễm trầm trọng.
Việt Nam hiện có 3.450 sông, suối lớn, nhỏ, với tổng lượng nước mặt trung bình khoảng 830 tỷ m3, nhưng 63% nguồn nước mặt tạo ra bởi các lưu vực sông nằm ngoài lãnh thổ, trong đó có 2 con sông lớn là sông Cửu Long thì 90% nằm ngoài lãnh thổ Việt Nam; sông Hồng 50%. Do đó, có thể nói nguồn nước của Việt Nam phụ thuộc nhiều vào lưu vực các con sông bắt nguồn từ nước ngoài.
“Chúng ta gặp khó khăn trong việc chủ động quản lý, khai thác nguồn nước như tổng lượng dòng chảy, chế độ dòng chảy, nguồn phù sa, nguồn thủy lợi, thủy sản tự nhiên, chưa kể ứng xử của một số quốc gia ở thượng nguồn làm ảnh hưởng đến nguồn nước chảy vào Việt Nam”, đại biểu Leo Thị Lịch nói.
Đại biểu Leo Thị Lịch cho rằng, thực tế hiện nay công tác quản lý, sử dụng một cách tổng thể chưa đảm bảo phát triển bền vững. Giải quyết các vấn đề về tích trữ nước còn hạn chế, sử dụng khai thác nước chưa tiết kiệm và hiệu quả, công tác bảo vệ rừng đầu nguồn và kết quả giải quyết mối quan hệ quốc tế với các quốc gia thượng nguồn còn hạn chế và phức tạp. "Đây là khó khăn, thách thức trong bảo vệ các hệ sinh thái nước ngọt, hệ sinh thái biển và các hệ sinh thái liên quan đến bảo vệ an ninh nguồn nước và quản lý an toàn hồ đập nước ta hiện nay”, đại biểu Leo Thị Lịch nói.
Sự phát triển của hệ thống thủy lợi, thủy điện của nước ta có lịch sử lâu đời. Cả nước có 86.202 công trình thủy lợi, trong đó có 6.998 đập hồ chứa nước thủy lợi, với dung tích khoảng 14 tỷ m3 nước để tưới tiêu 4,2 triệu ha đất nông nghiệp và khoảng 6 tỷ m3 nước cho sinh hoạt, sản xuất công nghiệp, dịch vụ. Nhưng con số này mới chỉ đáp ứng được 37% nhu cầu tưới tiêu, còn 63% phải trông chờ vào nước tự nhiên và hệ thống bơm từ các con sông ngòi. Bên cạnh đó, có 500 hồ chứa nước thủy điện đã đi vào vận hành, khoảng 300 dự án thủy điện đang triển khai xây dựng và chuẩn bị đi vào vận hành. Như vậy, tính tổng chung cả hồ đập thủy điện và thủy lợi cả nước có khoảng 7.800 hồ đập lớn, nhỏ, với dung tích 74 tỷ m3 nước.
Nước đã phát huy tốt vai trò, vị trí trị thủy, cấp điện, phòng chống lũ, tạo tăng trưởng lớn cho các ngành kinh tế, cải thiện đời sống nhân dân. Tuy nhiên, do biến đổi khí hậu hiện nay, lũ lụt xảy ra thường xuyên với cường độ cao, tình trạng không ổn định của địa chất, hiện tượng đứt gãy, sạt lở đất dẫn tới các vùng miền phải chịu từ thảm họa thiên tai đã làm thiệt hại về người và tài sản rất lớn, nhất là 1.700 hồ đập thủy lợi xuống cấp, trong đó có 1.200 hồ đập cần phải sửa chữa và 200 hồ đập hư hỏng nặng cần sửa chữa khẩn cấp.
Từ thực tế trên, để an ninh nguồn nước và an toàn hồ đập chứa nước phục vụ bền vững cho sản xuất và đời sống của người dân, đại biểu Leo Thị Lịch đề nghị: Quốc hội sớm ban hành nghị quyết về an ninh nguồn nước và an toàn hồ đập chứa nước; hàng năm, Chính phủ cần sửa đổi, bổ sung các nghị định, thông tư liên quan đến các luật: Luật Tài nguyên, Luật Thủy lợi, đê điều, bảo vệ môi trường, đất đai, lâm nghiệp… vì đây là hành lang pháp lý để các tổ chức, cá nhân vận hành và các địa phương triển khai thực hiện với phương châm 4 tại chỗ: Sinh thủy tại chỗ, giữ nước tại chỗ, bảo vệ tại chỗ và điều hành, vận hành, phân phối tại chỗ.
Ngoài ra, cần đẩy mạnh ứng dụng khoa học kỹ thuật, công nghệ tiên tiến, nghiên cứu khoa học, công nghệ đáp ứng yêu cầu thực tế trên nền tảng kỹ thuật số trong quản lý, vận hành hệ thống công trình thủy lợi, quy hoạch hồ chứa nước và phải coi nguồn nước ngọt là tài nguyên đặc biệt của quốc gia; đồng thời, tăng cường quan hệ quốc tế với các tổ chức quốc tế, các nước trong khu vực, ký các hiệp định bảo vệ các lưu vực sông, coi nước ngọt là một loại hàng hóa đặc biệt, hạn chế ở mức cao nhất sự tác động của con người vào môi trường nước và tự nhiên, nhất là lưu vực sông Mê Kông, sông Hồng...