Tuần Tin tức: Những bài báo có sức nặng như nhát búa tạ, giáng vào tệ nạn tiêu cực

Tờ báo hàng đầu trong công cuộc đổi mới báo chí

Trong ngôi nhà nhỏ nằm trên phố Vương Thừa Vũ (Thanh Xuân, Hà Nội), nhà báo Nguyễn Văn Trường, nguyên Trưởng ban Biên tập Tin Trong nước, nguyên Phó Tổng biên tập Tuần Tin tức (Thông Tấn xã Việt Nam - TTXVN) vẫn lưu giữ rất nhiều bài viết, báo Tuần Tin tức trong suốt những năm qua. Năm nay đã gần 90 tuổi, sức khoẻ có phần suy giảm, mắt mờ, tay run, nhưng ông vẫn nhớ rõ chi tiết từng kỷ niệm, từng bài báo hấp dẫn, có tính chiến đấu cách đây gần 40 năm. 

Là một trong những người đầu tiên đặt nền móng cho báo Tuần Tin tức, ông Trường vẫn nhớ như in ngày 14/5/1983, Tuần Tin tức ra số báo đầu tiên. Đây là ấn phẩm mới của TTXVN đã phục vụ kịp thời công cuộc đổi mới của Đảng, bằng những bài báo chân thực, đấu tranh trực diện với tiêu cực.

“Tuần Tin tức ra đời vào thời kỳ đó đã đáp ứng kịp thời yêu cầu mở rộng thông tin của bạn đọc với TTXVN và cũng đáp ứng yêu cầu bức xúc của đội ngũ phóng viên Khối Tin Trong nước muốn có “một mảnh đất” để thi thố tài năng, ngoài viết tin còn viết bài, chụp ảnh, đúng chất là những phóng viên báo chí.

Thời gian đầu, Báo chưa có một tòa soạn riêng mà chỉ là ghép, kiêm nhiệm. Mỗi ban biên tập chọn tin, bài, ảnh hoàn chỉnh từng số mới qua tôi và anh Đắc (sau là anh Nguyễn Đức Giáp - Phó trưởng Ban Biên tập Tin Thế giới, thay anh Đắc) duyệt lại, trình anh Đào Tùng, Tổng Giám đốc TTXVN trực tiếp làm Tổng Biên tập, rồi đưa in.

Ban Biên tập Tin Trong nước khi ấy chọn một số anh em làm chức năng gần như của tòa soạn: Vũ Duy Thông, Trần Tích, Đức Yên, Sỹ Chân...

Sau khi báo đã vào “guồng”, tòa soạn chính thức được thành lập. Bộ Biên tập bổ nhiệm anh Trần Mai Hạnh (Ủy viên Ban Biên tập Tin Trong nước) làm Thư ký Tòa soạn; sau nữa bổ sung anh Hoàng Dương - Trưởng Phân xã Hà Nội về làm Phó Thư ký Tòa soạn”, nhà báo Nguyễn Văn Trường nhớ lại.

Ông kể, khi đó, phần tin Thế giới vốn tài liệu phong phú, chỉ cần sàng lọc biên soạn lại, còn tin trong nước cần chọn đưa những vấn đề vừa có tính chỉ đạo, nhưng vừa phải hấp dẫn. Quan điểm thống nhất để phát triển báo Tuần Tin tức là phải mở rộng “cánh quạt” thông tin, tờ báo phải đề cập những vấn đề bức xúc mà quần chúng đang quan tâm, phải góp phần nâng cao kiến thức người đọc, cố gắng đi vào đời thường và giảm bớt tin công báo, tin hội nghị (vì đã đăng tải trên Bản tin Trong nước). Và nhất là phải thay đổi phương pháp thể hiện tin bài sao cho hấp dẫn. 

Từ định hướng trên, Tuần Tin tức bắt đầu cải tiến nghiệp vụ, thay đổi cách thông tin, cách tân lối thể hiện. Từ những dòng tin thời tiết ngắn gọn, khô khan, đã được chuyển đổi cách thể hiện hấp dẫn hơn, thông tin chi tiết về thời tiết đối với du lịch, sức khỏe, mùa màng; tình hình sâu bệnh đối với cây trồng; dịch bệnh đối với gia súc... 

Ban Biên tập báo đã đề nghị các phân xã thông tin nhanh về giá cả thị trường tự do ở các chợ thuộc các thành phố lớn, tỉnh lớn, bên cạnh thông tin bảng giá của Ủy ban Vật giá Nhà nước. Loại tin này được đông đảo bạn đọc quan tâm theo dõi; giờ đây nó trở thành vấn đề của đời thường, nhưng khi ấy lượng thông tin trên báo bị hạn chế. Đồng thời, khuyến khích những tin thú vị như giữa hè có mưa tuyết ở Sa Pa hoặc sương mù dày đặc ở một vùng biên ải nào đó gây trở ngại giao thông; sương muối làm chết lụi cây trồng… góp phần mở rộng kiến thức người đọc, báo chọn viết chuyên sâu về sân khấu, hội họa, điện ảnh, âm nhạc, kiến trúc…

Ngoài ra, báo còn có những số chuyên đề, những trang chuyên đề. Để có chuyên đề, tòa soạn phối hợp với phân xã các tỉnh và cộng tác viên các bộ, ngành. Tòa soạn làm việc với Ban Biên tập Ảnh khuyến khích phóng viên ảnh (kể cả phóng viên tin) làm tin kèm ảnh, chọn nhóm ảnh đẹp đăng báo...

Dũng cảm đương đầu bảo vệ sự thật

Ngay từ những số báo đầu tiên, Tuần Tin tức đã được bạn đọc mến mộ không chỉ ở những cải tiến phương pháp thể hiện, mà chính ở nội dung mỗi số báo với nhiều tin bài bổ ích, hấp dẫn, góp phần nâng cao kiến thức người đọc; đặc biệt là những phóng sự, điều tra chống tiêu cực gây chấn động công luận.

Ông Nguyễn Văn Trường nhớ lại: “Khi bàn về đề tài chống tiêu cực, chúng tôi quan niệm phải quan tâm đi sâu vào thực tiễn, phát hiện và phản ánh trung thực những vấn đề cản trở sản xuất, phát triển kinh tế; những lãng phí trong sản xuất tiêu dùng. Khi ấy, trong lưu thông phân phối còn nặng bao cấp, xin cho, nên dẫn đến tệ nạn cửa quyền, lợi dụng “ô dù” che chắn những hành động bất minh... Ngoài ra, phải chống buông lỏng quản lý trong các ngành kinh tế, tình trạng tự do vô chính phủ không tôn trọng kỷ cương phép nước, “bệnh thành tích” báo cáo không trung thực... nghĩa là mở rộng diện tin, bài chống tiêu cực”.

Thời điểm đó, Than là ngành công nghiệp quan trọng; không chỉ trong chiến tranh, mà còn trong thời bình để khôi phục kinh tế, nhưng lại rơi vào thời kỳ sản xuất gặp khó khăn, có nguy cơ ngừng trệ. Có nhiều nguyên nhân như chỉ đạo sản xuất, trang thiết bị, vận tải mỏ... có vấn đề; song “nút thắt” tháo gỡ là yếu tố con người... Đời sống công nhân sút giảm, khâu phân phối lưu thông có nhiều thiếu sót, bất cập. Một số nơi thay thế đường sữa bồi dưỡng ca 3 cho công nhân bằng thuốc lá hoặc mặt hàng tiêu dùng khác. Phát hiện vấn đề này, phóng viên Vũ Duy Thông của Tuần Tin tức, vốn từng thường trú nhiều năm ở vùng mỏ, đã viết ngay bài điều tra “Ngành than trước ngưỡng báo động”. 

Khi bài báo đăng tải trên Tuần Tin tức đến tay bạn đọc đã như "nồi hơi" bật nổ trong hàng vạn công nhân vùng mỏ. Họ tìm tờ báo, sao chép lại bài báo truyền tay nhau đọc...

Bộ trưởng Bộ Thương nghiệp Lê Đức Thịnh (thời đó) đọc báo giật mình. Ông triệu Chánh Văn phòng lên giao nhiệm vụ thành lập ngay Đoàn Thanh tra Bộ về vùng than xem xét lại tình hình phân phối nhu yếu phẩm cho công nhân, bởi trên bàn làm việc của ông vẫn còn "nóng hổi" bản báo cáo thành tích của ngành. Ông cho mời phóng viên Vũ Duy Thông đến lắng nghe thêm tình hình.

Ông Lê Đại, Ủy viên Ban chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ninh, cũng nhanh chóng mời ông Vũ Hoan, Phó Chủ tịch UBND tỉnh, phụ trách Khối Công Thương nghiệp lên, đưa tờ báo và nói: "Nếu thế này thì phải xin lỗi công nhân", rồi ngay sau đó tỉnh triệu tập họp tại mỏ Mông Dương, bàn biện pháp sửa sai.

Bài báo cũng làm rúng động Văn phòng Chính phủ (khi ấy là Văn phòng Hội đồng Bộ trưởng). Trên Văn phòng Hội đồng Bộ trưởng, đồng chí Đỗ Mười gọi ông Vũ Hoan lên đề nghị phải báo cáo rõ việc phân phối lương thực, thực phẩm, cũng như thức ăn uống bồi dưỡng ca 3 cho công nhân mỏ".

"Một bài báo chưa đầy 3.000 chữ, như “một phát đại bác” làm rung chuyển ngành than”, nguyên Phó Tổng Biên tập Tuần Tin tức xúc động nhớ lại. Từng ánh mắt, cử chỉ của ông như sống lại không khí sục sôi khi đó. 

Nhà báo Nguyễn Văn Trường chia sẻ về những bài báo chống tiêu cực "dậy sóng" dư luận của Tuần Tin tức:

Hay phóng sự điều tra “Cướp cạn giữa ban ngày” của Thơ Linh Cơ (bút danh của nhà báo Vũ Tâm, nguyên Tổng Biên tập báo Tuần Tin tức sau này) phê phán Đặng Đình Tám, Giám đốc một công ty kinh doanh lớn của tỉnh Thanh Hóa. Sau đó thêm một số bài “hậu” Đặng Đình Tám - “Lan lừa”... ỷ thế có “ô dù” cấp cao của tỉnh; lộng quyền, tham ô, hủ hóa, trù bức người tố cáo. Vụ này làm giảm uy tín của Bí thư tỉnh ủy Hà Trọng Hòa do dung túng Đặng Đình Tám và tay chân của hắn.

Để viết bài “Cướp cạn giữa ban ngày”, phóng viên Thơ Linh Cơ cùng các phóng viên Phân xã TTXVN tại Thanh Hóa đã phải bí mật tiếp cận "bắt rễ” rất sâu một số cộng tác viên “ruột” thuộc các cơ quan nội chính tỉnh: Thanh tra, Kiểm sát, Công an và một số quần chúng; phải đối phó với những đe dọa của Đặng Đình Tám và những kẻ xấu liên quan.

Nhà báo Nguyễn Văn Trường vẫn nhớ như in ngày hôm đó, khi duyệt bài lần cuối, Tổng Giám đốc kiêm Tổng Biên tập Đào Tùng đã chỉ thị đồng chí Trần Mai Hạnh, Phó Tổng Biên tập thường trực; kiểm tra lại tính chính xác của vụ việc.

Khi Tuần Tin tức phanh phui vụ “Cướp cạn giữa ban ngày” đến tay bạn đọc, dư luận xôn xao; đặc biệt là ở Thanh Hóa. Tòa soạn nhận được rất nhiều thư bạn đọc từ Thanh Hóa và các nơi khác hoan nghênh bài báo. Một số thư của nhân dân địa phương còn tố cáo thêm những tiêu cực của Đặng Đình Tám và một số cán bộ dính líu đến vụ này.

Bài báo cũng vấp phải phản ứng dữ dội từ phía lãnh đạo tỉnh lên Ban Tuyên huấn Trung ương, Văn phòng Hội đồng Bộ trưởng... và đương nhiên, tòa soạn cũng gặp nhiều nỗi truân chuyên, phải đi “hầu kiện”.

Song, theo nguyên Phó Tổng Biên tập Tuần Tin tức Nguyễn Văn Trường, điều đáng mừng là phóng viên viết với lòng dũng cảm, tâm huyết, thông tin chính xác, được Bộ biên tập TTXVN khuyến khích. Quan trọng hơn, ít lâu sau đó có chuyên mục trên báo Nhân Dân “Những việc cần làm ngay “của tác giả NVL (Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh) làm điểm tựa. Đặng Đình Tám cùng đồng bọn rốt cuộc cũng phải ra trước công lý. 

Tuần Tin tức thời kỳ ấy mở rộng đề tài chống tiêu cực trên nhiều lĩnh vực với những bài điều tra, phóng sự được đông đảo bạn đọc đón chờ từng số báo. Đó là những bài phê phán tình trạng “Buông lỏng quản lý ở Nhà máy Cao su Sao Vàng” Hà Nội - dẫn đến sản xuất sụt giảm, chất lượng sản phẩm kém (phóng viên Thao Lan); bài phát hiện “Những ngôi nhà bất minh” của nhóm phóng viên Phân xã Hà Nội; “Nạn buôn đồ cổ, đồ giả cổ” (nhóm phóng viên Phân xã Hải Phòng)...

“Có thể nói Tuần Tin tức là tờ báo đi hàng đầu trong công cuộc đổi mới báo chí chống tiêu cực quyết liệt. Thời ấy, không khí nghiệp vụ cũng như phát hành tin, báo của TTXVN - số 5 Lý Thường Kiệt rất sôi động, hào hứng. Ở các sạp báo, bạn đọc xếp hàng dài mua báo, đón đọc những tin nhanh về World Cup (Espana), về những chuyện dài kỳ “thâm cung bí sử” của Trung Quốc. Và, đặc biệt những số báo Tuần Tin tức có bài chống tiêu cực thì ngoài các sạp báo ở quanh Lý Thường Kiệt; các sạp báo khác trong thành phố cũng sớm hết sạch.

Những địa phương, ngành, cơ quan có liên quan đến vụ việc thì bạn đọc tìm từng số báo, truyền tay nhau, hoặc sao chép lại bài báo. Những bài báo có sức nặng như những nhát búa tạ giáng vào tệ nạn tiêu cực lúc bấy giờ đã góp phần tạo dựng tín nhiệm của Tuần Tin tức đối với bạn đọc. Tờ báo đã nhìn thẳng vào sự thật, dũng cảm phản ánh trung thực vụ việc; góp phần phục vụ sự nghiệp đổi mới của Đảng”, nhà báo Nguyễn Văn Trường đánh giá.

Thích ứng với tình hình mới

Đến tháng 4/2008, sau 17 năm phát hành báo Tin tức buổi chiều, lãnh đạo TTXVN cho phép báo Tin tức chuyển sang phát hành buổi sáng để công tác phát hành báo được thuận hơn, kéo dài sự sống của tờ báo. Từ đó, Tuần Tin tức duy trì hai ấn phẩm: Tuần Tin tức mỗi tuần 1 số và báo Tin tức ra hàng ngày.

Đến năm 2010, báo Tin tức cũng là một trong những tờ báo tham gia cấp phát báo miễn phí cho vùng dân tộc thiểu số và miền núi theo Quyết định số 59/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc cấp một số ấn phẩm báo, tạp chí cho vùng dân tộc thiểu số và miền núi, vùng đặc biệt khó khăn. 
Đồng thời, Báo cũng hợp tác với Ban Chỉ đạo Tây Bắc, Tây Nguyên và Tây Nam Bộ xây dựng các chuyên trang trên báo Tin tức cuối tuần để phục vụ công tác tuyên truyền của các ban chỉ đạo. Báo Tin tức cuối tuần để phát hành rộng rãi hơn cho 3 vùng chiến lược là: Tây Bắc, Tây Nguyên và Tây Nam Bộ.

Nắm bắt xu thế phát triển của báo chí mới, từ tháng 12/2010, tòa soạn đã phối hợp với Trung tâm Kỹ thuật TTXVN ra mắt trang web baotintuc.vn. Và đến năm 2017, đánh dấu bước “đột phá” trong lịch sử phát triển của báo Tin tức: Ngày 16/1/2017, báo Tin tức điện tử chính thức ra mắt trên cơ sở trang web với tên miền www.baotintuc.vn. Đây có thể coi là đột phá đầu tiên của báo trong tiến trình tái cơ cấu sản phẩm thông tin. 

Đến nay, baotintuc.vn đã trở thành tờ báo điện tử có lượt truy cập cao với nhiều chuyên trang, chuyên mục, nhiều loại hình thông tin như: Tin tức TV, Infographics, Megastory, ảnh, video clip…

“Sau 40 năm, từ những số đầu tiên của Tuần Tin tức, đến nay, tờ báo vẫn giữ được vị trí nhất định, chủ đạo trong ngành báo chí, bởi sự trung thực, chính xác, là tiếng nói, cơ quan ngôn luận, kênh thông tin của Chính phủ do TTXVN phát hành. Đáng nói, với sự nhanh nhạy, chuyển đổi phù hợp với tình hình mới đã giúp báo Tin tức ngày càng phát triển, khi được xướng tên trong những giải thưởng của TTXVN, giải báo chí Quốc gia, giải Búa Liềm Vàng…”, nguyên Phó Tổng biên tập Tuần Tin tức nhìn nhận.