Tổng thống Mỹ Donald Trump (ở giữa) và người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky tại cuộc gặp ở Washington D.C vào ngày 28/2/2025. Ảnh: THX/TTXVN
Theo hãng tin Bloomberg, đây là tình thế khó khăn của nhà lãnh đạo Ukraine phải đối mặt trước khi lên đường tới Washington để hội đàm với Tổng thống Mỹ vào ngày 18/8. Trước đó, hội nghị thượng đỉnh tại Alaska giữa Tổng thống Trump và người đồng cấp Nga Vladimir Putin đã khép lại mà không đạt được lệnh ngừng bắn, để lại rất ít không gian cho nhà lãnh đạo Ukraine.
Tình hình càng thêm mong manh khi gợi nhớ đến chuyến thăm Nhà Trắng hồi tháng 2 của Tổng thống Zelensky – nơi ông và nhà lãnh đạo Mỹ đã có những tranh luận tranh cãi gay gắt, khiến viện trợ quân sự của Mỹ cho Kieu tạm thời bị đình chỉ. Lần này, ông Zelensky sẽ có sự đồng hành của nhiều lãnh đạo châu Âu. Song ảnh hưởng thực sự của châu Âu đối với Mỹ về vấn đề Ukraine vẫn là một câu hỏi lớn và quan điểm của họ cũng không phải lúc nào cũng thống nhất.
Phía châu Âu được cho là sẽ tìm kiếm một cam kết rõ ràng hơn từ Tổng thống Trump về những “bảo đảm an ninh” mà Washington sẵn sàng cung cấp cho Kiev, trong nỗ lực tổ chức một cuộc gặp ba bên với sự tham gia của ông Putin và ông Zelensky. Đi cùng ông Zelensky tới Mỹ lần này còn có những gương mặt thân quen, có quan hệ khá tốt với ông Trump như Tổng thư ký NATO Mark Rutte và Tổng thống Phần Lan Alexander Stubb.
Theo một nguồn thạo tin, mục tiêu của nhà lãnh đạo Ukraine trong chuyến thăm Mỹ không chỉ là tránh một cuộc “khẩu chiến” mới và giữ Tổng thống Trump ở lại bàn đàm phán, mà còn để hiểu rõ hơn các yêu sách của Tổng thống Putin, xác định thời điểm cho cuộc gặp ba bên, và thúc đẩy Mỹ áp đặt thêm trừng phạt với Nga.
Tuy nhiên, khả năng thành công sẽ phụ thuộc nhiều vào mức độ mà Tổng thống Putin đã “gây ảnh hưởng” đối với Tổng thống Trump trong cuộc hội đàm gần đây. Sau cuộc gặp tại Alaska, ông Trump đã bất ngờ từ bỏ yêu cầu về lệnh ngừng bắn như điều kiện tiên quyết, thay vào đó hối thúc ông Zelensky nhanh chóng chấp nhận một kế hoạch hòa bình.
“Ông Putin có rất nhiều yêu cầu”, ông Zelensky nói trong cuộc họp báo chung với Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen tại Brussels vào ngày 17/8. “Sẽ mất thời gian để xem xét tất cả - không thể thực hiện điều này dưới áp lực của vũ khí”, ông nói, đồng thời cho biết thêm rằng cần phải có một lệnh ngừng bắn để “nhanh chóng đạt được thỏa thuận cuối cùng”.
Thật không may, Tổng thống Trump dường như đã hài lòng với với yêu cầu của Nga về việc Ukraine phải từ bỏ một phần lớn lãnh thổ ở miền Đông – khu vực mà Moskva và các lực lượng liên quan đã tìm cách kiểm soát từ năm 2014.
Mặc dù vậy, Washington cũng phát đi tín hiệu cho thấy nước này đã sẵn sàng ủng hộ một thỏa thuận kết thúc chiến tranh. Sau cuộc gặp với Tổng thống Putin, Tổng thống Trump nói với các lãnh đạo châu Âu rằng Mỹ có thể tham gia vào cơ chế bảo đảm an ninh - điều mà nhà lãnh đạo Nga được cho là đã sẵn sàng chấp nhận.
Đặc phái viên của Tổng thống Trump, ông Steve Witkoff, khẳng định trong một cuộc phỏng vấn với CNN: “Chúng tôi đã đạt được thỏa thuận rằng Mỹ và các quốc gia khác có thể áp dụng ngôn ngữ tương tự Điều 5 của NATO cho Ukraine”. Đây dường như ám chỉ đến điều khoản của NATO nêu rõ: nếu một quốc gia đồng minh bị tấn công, thì đó được coi là cuộc tấn công vào tất cả các thành viên còn lại. Song, nội dung cụ thể của những “bảo đảm an ninh” này vẫn còn mơ hồ, chưa rõ liệu Điện Kremlin sẽ chấp nhận mức độ nào.
Trong khi đó, chính Tổng thống Trump cũng là người đang phải chịu áp lực không nhỏ. Ông từng cam kết sẽ nhanh chóng chấm dứt cuộc chiến Nga - Ukraine ngay sau khi nhậm chức vào tháng 1, nhưng thực tế đang chưa cho thấy rõ điều đó.
Trước hội nghị Alaska, ông Trump từng đe dọa sẽ áp đặt các biện pháp trừng phạt mạnh tay lên Moskva và các quốc gia mua dầu Nga nếu không đạt thỏa thuận ngừng bắn. Tuy nhiên, sau cuộc gặp thượng đỉnh tiếp đón trọng thị nhà lãnh đạo Nga, ông Trump đã rút lại những lời đe dọa và tuyên bố muốn theo đuổi một thỏa thuận “trao đổi lãnh thổ”, thúc giục ông Zelensky chấp nhận.
Ông Zelensky ngay lập tức bác bỏ, khẳng định Ukraine sẽ không chấp nhận đánh đổi đất đai để đổi lấy hòa bình. “Vấn đề lãnh thổ rất quan trọng, chỉ nên được thảo luận trực tiếp giữa lãnh đạo Ukraine và Nga, với sự tham gia của Mỹ. Đến nay, Nga chưa có dấu hiệu đồng ý với cuộc gặp ba bên này”, ông nhấn mạnh.
Cuộc gặp ở Washington được nhận định sẽ giữ vai trò then chốt không chỉ với cục diện chiến tranh, mà còn với chính trường trong nước của ông Zelensky. Tháng 7 vừa qua, ông đối mặt với cuộc khủng hoảng chính trị lớn đầu tiên kể từ khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt vào năm 2022. Khi đó, hàng nghìn người Ukraine đã xuống đường phản đối việc ông làm giảm tính “độc lập” của các cơ quan chống tham nhũng. Trước áp lực dư luận, ông Zelensky buộc phải nhượng bộ và khôi phục quyền độc lập cho các cơ quan này. Theo những khảo sát gần đây, tỉ lệ ủng hộ của người dân Ukraine đối với ông Zelensky đang trên đà đi xuống.
Phát biểu trước chuyến đi, ông Zelensky nhấn mạnh: “Điều quan trọng là Mỹ đồng ý hợp tác với châu Âu để cung cấp những đảm bảo an ninh cho Ukraine. Nhưng hiện vẫn chưa rõ về cách thức hoạt động và vai trò cụ thể của Mỹ, châu Âu cũng như EU sẽ là gì. Đây chính là nhiệm vụ lớn nhất của chúng tôi”.