Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu tại Nhà Trắng. Ảnh: THX/TTXVN
Theo sắc lệnh do Nhà Trắng công bố, ông Trump yêu cầu Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth “sử dụng mọi khoản ngân sách được Quốc hội phê chuẩn còn khả dụng trong tài khóa 2026 để thực hiện việc chi trả lương và phụ cấp cho quân nhân đang tại ngũ”.
Khoảng 1,3 triệu quân nhân Mỹ được cho là có nguy cơ không nhận được lương giữa tháng 10 nếu không có biện pháp kịp thời, dù họ vẫn phải tiếp tục làm việc do được xếp vào nhóm “nhiệm vụ thiết yếu” về an ninh quốc gia.
Trong các lần chính phủ đóng cửa trước đây, Quốc hội Mỹ thường thông qua dự luật riêng nhằm bảo đảm quân đội vẫn được trả lương. Lần này, dù Hạ nghị sĩ Cộng hòa Jen Kiggans đã đề xuất dự luật “Pay Our Troops Act” (tạm dịch: Đạo luật Trả lương cho Quân nhân), song văn bản này chưa được thông qua.
Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson cáo buộc đảng Dân chủ “giữ quân đội làm con tin” khi từ chối ủng hộ kế hoạch chi tiêu của đảng Cộng hòa nhằm tái mở cửa chính phủ. Ông cho rằng nhiều nghị sĩ Dân chủ ủng hộ việc đóng cửa chính phủ lại là đại diện của các bang có đông quân nhân và đang biến họ thành con tin trong cuộc đấu tranh chính trị hiện nay.
Trong khi đó, phe Dân chủ phản bác rằng chính đảng Cộng hòa, dù đang kiểm soát cả Hạ viện, Thượng viện và Nhà Trắng, lại không chịu thảo luận thỏa hiệp, đồng thời khẳng định mọi gói chi tiêu mới cần kèm theo điều khoản gia hạn trợ cấp y tế cho khoảng 24 triệu người dân Mỹ sẽ hết hạn cuối năm nay.
Song song đó, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent cảnh báo việc Chính phủ đóng cửa đã bắt đầu “ăn sâu vào phần cốt lõi” của nền kinh tế, gây thiệt hại khoảng 15 tỷ USD mỗi ngày về sản lượng kinh tế bị mất.
Phát biểu tại họp báo bên lề Hội nghị thường niên của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới (WB) ở Washington, ông Bessent cho biết: “Nền kinh tế Mỹ đang có đà đầu tư mạnh mẽ, đặc biệt trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI) và công nghệ, nhưng việc chính phủ đóng cửa đang trở thành vật cản lớn nhất”.
Ông nhấn mạnh rằng các chính sách thuế và thuế quan của Tổng thống Trump đang thúc đẩy làn sóng đầu tư mới, so sánh giai đoạn hiện nay với “thời kỳ bùng nổ đường sắt cuối thế kỷ XIX” hoặc “thời kỳ Internet những năm 90 của thế kỷ trước”. Tuy nhiên, ông kêu gọi phe Dân chủ cần hợp tác với đảng Cộng hòa để chấm dứt tình trạng bế tắc.
Bộ trưởng Bessent cũng cho biết thâm hụt ngân sách tài khóa 2025 của Mỹ (kết thúc ngày 30/9) thấp hơn mức 1.833 tỷ USD của năm trước, đồng thời bày tỏ hy vọng tỷ lệ thâm hụt trên GDP có thể giảm xuống khoảng 3% trong vài năm tới. Theo ước tính của Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO), mức thâm hụt tài khóa 2025 vẫn ở mức cao - khoảng 1.817 tỷ USD - dù doanh thu từ thuế nhập khẩu tăng thêm 118 tỷ USD nhờ các biện pháp thuế quan của chính quyền Trump.
Trong khi đó, ngành hàng không Mỹ đang lên tiếng cảnh báo về nguy cơ mất an toàn do hàng nghìn nhân viên kiểm soát không lưu và an ninh sân bay phải làm việc không lương. Giám đốc điều hành Hiệp hội Hàng không Mỹ Airlines for America (A4A), ông Chris Sununu, kêu gọi chấm dứt ngay tình trạng chính phủ đóng cửa, cho rằng “áp lực và rủi ro đang tăng lên từng ngày”.
Các hiệp hội hàng không khác, gồm Hiệp hội Phi công Hàng không (ALPA) và Hiệp hội Kiểm soát viên Không lưu Quốc gia (NATCA), đều kêu gọi Quốc hội sớm đạt thỏa thuận để chấm dứt tình trạng bế tắc. Khoảng 13.000 kiểm soát viên không lưu và 50.000 nhân viên an ninh hàng không (TSA) mới chỉ nhận được một phần lương và sẽ không được trả tiếp vào cuối tháng nếu chính phủ chưa mở cửa trở lại.
Ông Sununu cảnh báo rằng hệ thống có thể rơi vào khủng hoảng nếu tình trạng này kéo dài thêm khoảng 10 ngày nữa, khi người lao động bắt đầu nhận “bảng lương 0 USD” đầu tiên.
Tình hình hiện nay gợi nhớ cuộc khủng hoảng năm 2019, khi đợt đóng cửa chính phủ kéo dài 35 ngày khiến nhiều nhân viên kiểm soát không lưu và an ninh nghỉ ốm hàng loạt, buộc Cơ quan Hàng không Liên bang (FAA) phải hạn chế lưu lượng bay tại New York, tạo áp lực buộc Quốc hội nhanh chóng đạt thỏa thuận.
Việc Chính phủ Mỹ đóng cửa, bước sang ngày thứ 15, tiếp tục đe dọa đời sống của hàng triệu nhân viên liên bang, gây áp lực đối với nền kinh tế lớn nhất thế giới và làm gia tăng căng thẳng chính trị tại Washington.