Nhà sáng lập Amazon, tỷ phú Jeff Bezos, phát biểu tại Hội nghị thượng đỉnh DealBook trong tháng này rằng cách duy nhất để giải quyết vấn đề hiện nay là mở rộng nền kinh tế từ 3% đến 5% mỗi năm, đồng thời cắt giảm ngân sách. Ảnh: politico.com
Tổng thống đắc cử Donald Trump cùng các nhân vật tầm cỡ như các tỷ phú Jeff Bezos và Larry Fink đã khẳng định vai trò quan trọng của tăng trưởng kinh tế trong công việc kiểm soát nợ công. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia kinh tế vẫn bày tỏ sự hoài nghi về tính khả thi và hiệu quả thực tế của giải pháp này.
Tỷ phú Jeff Bezos - nhà sáng lập Amazon, gần đây đã đề xuất tại Hội nghị thượng đỉnh DealBook rằng việc mở rộng nền kinh tế từ 3-5% mỗi năm, cùng với việc cắt giảm và tiết kiệm ngân sách là chìa khóa để giải quyết nợ công. Tuy nhiên, lịch sử kinh tế Mỹ lại không đứng về phía ý tưởng này. Trong giai đoạn cuối những năm 1990, dưới thời Bill Clinton, tăng trưởng kinh tế tăng trên 4% đã tạo ra một nguồn ngân sách đảm bảo, nhưng đây chỉ là một ngoại lệ hiếm hoi. Việc duy trì tăng trưởng cao trong thời gian dài là nhiệm vụ mà hầu hết các chính quyền Mỹ hiện đại đều không thể đạt được, đặc biệt trong bối cảnh tài chính ngày phức tạp như hiện nay.
Các chính sách mà ông Trump từng đề cập đến như cắt giảm thuế, tăng cường sản xuất năng lượng hay áp dụng thuế quan trừng phạt, được kỳ vọng sẽ kích thích tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ. Tuy nhiên, giới phân tích cảnh báo rằng những chính sách này tiềm ẩn nhiều rủi ro lớn. Việc duy trì chi tiêu cho các chương trình như an sinh xã hội và chăm sóc sức khỏe - những yếu tố chủ chốt tác động tới việc nợ công gia tăng - đồng nghĩa với áp lực ngày càng lớn lên ngân sách. Bên cạnh đó, các biện pháp bảo vệ như áp thuế có thể dẫn đến các phản ứng trả đũa từ thương mại, gây nguy hại nghiêm trọng đến tốc độ tăng trưởng kinh tế.
Những đề xuất cải cách từ chính quyền mới của ông Trump, như việc thành lập “Bộ hiệu quả Chính phủ” dưới sự dẫn dắt của ông Elon Musk và ông Vivek Ramaswamy nhằm giảm thiểu chi tiêu lãng phí, được đánh giá là sáng tạo. Tuy nhiên, hiệu quả thực tế nhằm thay đổi tình hình tài chính tổng thể hiện nay vẫn còn là dấu hỏi lớn. Ông Tom Porcelli - chuyên gia kinh tế tại PGIM Fixed Income nhấn mạnh rằng, để giảm nợ công thông qua tăng trưởng kinh tế, Mỹ cần đạt được mức tăng trưởng 5% trong thời gian dài - một mục tiêu gần như bất khả thi nếu không có sự nỗ lực và cải cách mạnh mẽ.
Trong khi đó, báo cáo từ Mô hình Ngân sách Penn Wharton chỉ ra rằng việc thực hiện các thay đổi lớn về chính sách thuế, chăm sóc sức khỏe và nhập cư có thể góp phần giảm thâm hụt ngân sách liên bang. Tuy nhiên, những biện pháp này thường gặp phải rào cản chính trị, chẳng hạn như việc nâng tuổi nghỉ hưu nhằm hạn chế tác động đến quyền lợi An sinh Xã hội, cắt giảm ưu đãi thuế cho lợi nhuận đầu tư, hoặc cải thiện hệ thống Medicare. Đây đều là những vấn đề gây tranh cãi mạnh mẽ và đòi hỏi mức độ đồng thuận chính trị cao - điều khó đạt được trong bối cảnh chính trị hiện nay đầy chia rẽ.
Bên cạnh đó, các yếu tố cấu trúc như dân số già hóa, chi phí chăm sóc sức khỏe gia tăng và lãi suất cao khiến việc kiểm soát nợ công trở nên phức tạp hơn. Ông Kent Smetters - Giám đốc Mô hình Ngân sách Penn Wharton nhận định rằng, mọi khoản chi tiêu lớn của chính phủ đều gắn liền với một nền kinh tế đang dần phát triển. Điều này đồng nghĩa với việc, ngay cả khi tăng trưởng kinh tế diễn ra, các chương trình phúc lợi vẫn sẽ gây áp lực đáng kể lên ngân sách do chi phí lao động và dịch vụ tiếp tục tăng cao.
Tranh cãi về cách giải quyết nợ công tiếp tục gây chia rẽ sâu sắc giữa các phe phái chính trị. Phe Cộng hòa ủng hộ việc cắt giảm chi tiêu chính phủ, khuyến khích sản xuất năng lượng và tạo điều kiện để thúc đẩy khu vực tư nhân. Trong khi đó, phe Dân chủ đề xuất tăng thuế và chấm dứt một số khoản cắt giảm thuế từ năm 2017 nhằm tăng nguồn thu ngân sách. Tuy nhiên, cả hai hướng tiếp cận này đều không thể mang lại giải pháp toàn diện nếu không có những cải tiến căn bản trong hệ thống tài chính và ngân sách.
Mỹ đang đứng trước một ngã rẽ quan trọng trong việc kiểm soát nợ công. Việc dựa vào tăng trưởng kinh tế mà không tái cấu trúc các chương trình chi tiêu bắt buộc chỉ mang lại giải pháp tạm thời, không đủ để giải quyết vấn đề triệt để. Để tạo ra bước đột phá, không chỉ cần những quyết sách táo bạo về kinh tế mà còn đòi hỏi sự đồng thuận chính trị mạnh mẽ nhằm thực hiện các cải cách cơ bản - điều trở nên khó khăn trong bối cảnh chính trị phân cực hiện nay.