Các bể chứa và cơ sở hạ tầng dầu của Aramco tại nhà máy lọc dầu thô Ras Tanura ở Saudi Arabia. Ảnh: Reuters
Theo tờ Wall Street Journal, quốc gia đó là Saudi Arabia, nước bán 1/4 dầu xuất khẩu sang Trung Quốc và đang xem xét bán mặt hàng này bằng đồng nhân dân tệ.
Các cuộc đàm phán này, vốn đã diễn ra trong nửa thập kỷ qua, không có khả năng sớm thành công. Trước hết là vì Saudi Arabia neo đồng riyal với đồng USD, vì vậy tổn hại vô tình đối với đồng USD sẽ làm tổn hại đến đồng tiền của chính nước này. Vị thế quyền bá chủ địa chính trị của Mỹ dựa đáng kể vào đồng đô la dầu mỏ khi 80% giao dịch dầu mỏ toàn cầu được tính bằng USD. Vậy điều gì sẽ xảy ra nếu đồng nhân dân tệ dầu mỏ trở thành đồng tiền giao dịch của ngành dầu?
Trước hết, cần hiểu về vị thế mạnh mẽ của đồng USD. Đồng tiền này trở thành đồng tiền dự trữ là nhờ rất nhiều vào sức mạnh của nền kinh tế Mỹ. Nhưng vị thế của USD cũng là nhờ tính thanh khoản dồi dào và một phần là do các quốc gia duy trì các quỹ dự trữ USD để mua dầu.
Mối liên kết đó đã được hình thành vào đầu những năm 1970, không lâu sau khi Tổng thống Mỹ Richard Nixon tách đồng USD khỏi vàng. Năm 1974, Mỹ và Saudi Arabia đã đạt được một thỏa thuận mà theo đó Saudi Arabia có thể mua các tín phiếu kho bạc của Mỹ trước khi chúng được bán đấu giá. Đổi lại, Saudi Arabia sẽ bán dầu của mình bằng USD, không chỉ tăng tính thanh khoản của đồng tiền này mà còn sử dụng số USD đó để mua nợ và các sản phẩm của Mỹ.
Saudi Arabia đã thuyết phục các quốc gia khác trong Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) xuất hóa đơn dầu bằng USD thay vì bằng một rổ tiền tệ khác nhau.
Đồng tiền mệnh giá 100 nhân dân tệ tại Bắc Kinh, Trung Quốc ngày 14/1/2020. Ảnh: AFP/ TTXVN
Nếu đồng nhân dân tệ thay thế đồng USD ở một mức độ vừa đủ trong thương mại dầu toàn cầu trị giá 14.000 tỷ USD hàng năm, các quốc gia sẽ phải duy trì dự trữ bằng đồng nhân dân tệ.
Hiện tại, 2,48% dự trữ của thế giới được giữ bằng đồng nhân dân tệ, so với 55% của đồng USD.
Các nhà sản xuất dầu nhận được đồng nhân dân tệ sẽ phải chi số tiền này thanh toán nợ và hàng nhập khẩu của Trung Quốc, tiếp tục củng cố nền kinh tế Trung Quốc. Nhưng nếu thế giới đặc biệt tràn ngập đồng nhân dân tệ, thì các giao dịch khác có thể bắt đầu được tính bằng đồng nhân dân tệ: như kim loại hoặc đậu nành.
Ảnh hưởng đối với cả Trung Quốc và Mỹ sẽ rất sâu sắc. Để duy trì vai trò mới của đồng nhân dân tệ, Trung Quốc sẽ phải đảm bảo ổn định chính trị và minh bạch tài chính, giống như những gì Mỹ đã cam kết trong thế kỷ 20. Khả năng của Mỹ trong việc phát hành nợ bằng USD và kiếm USD cho xuất khẩu sẽ giảm, do đó nền kinh tế Mỹ sẽ thu hẹp. Trong tình huống này, sự suy yếu của đồng USD có thể gây ra một vòng luẩn quẩn: dòng vốn thoát khỏi đồng USD và hướng tới đồng nhân dân tệ, làm suy yếu đồng USD hơn nữa.
Các chuyên gia cho rằng những sự kiện này khó có thể xảy ra. Tuy nhiên, phân tích những trường hợp này là một lời nhắc nhở hữu ích về thời điểm hiện đại: Sở dĩ các lệnh trừng phạt và tiến triển chuyển đổi sang năng lượng xanh thành công đều là nhờ sức mạnh của đồng đô la Mỹ.