Những quốc gia nào sẽ bị ảnh hưởng nặng nhất khi Ấn Độ cấm xuất khẩu gạo?

Theo kênh CNBC ngày 1/8, lệnh cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ có thể ảnh hưởng đến thị trường gạo toàn cầu và hàng triệu người sẽ bị ảnh hưởng, trong đó người tiêu dùng châu Á và châu Phi sẽ phải chịu gánh nặng lớn nhất.

Ấn Độ vốn là nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới. Vào ngày 20/7, nước này đã cấm xuất khẩu các loại gạo tẻ thường (trừ loại gạo trắng basmati), khi chính phủ tìm cách kiềm chế giá lương thực trong nước đang tăng cao và đảm bảo có đủ gạo trong nước với giá hợp lý. Ấn Độ chiếm hơn 40% thương mại gạo toàn cầu.

Ngân hàng Barclays cho biết trong một báo cáo gần đây: “Malaysia dường như là nước dễ bị tổn thương nhất theo phân tích của chúng tôi”.

Báo cáo đã nhấn mạnh rằng Malaysia phụ thuộc khá nhiều vào gạo Ấn Độ. Các nhà phân tích Barclays cho biết: “Malaysia nhập khẩu một phần đáng kể nguồn cung gạo và gạo Ấn Độ chiếm một phần tương đối lớn trong lượng gạo nhập khẩu của nước này”.

Singapore cũng có khả năng bị ảnh hưởng. Báo cáo của Barclays cho thấy gạo Ấn Độ chiếm khoảng 30% lượng gạo nhập khẩu của Singapore.

Tuy nhiên, Barclays cho rằng Singapore chủ yếu phụ thuộc vào nhập khẩu lương thực nói chung, không chỉ gạo. Singapore đang tìm cách để Ấn Độ tiếp tục xuất khẩu gạo cho mình.

Giá gạo đang dao động ở mức cao nhất trong thập kỷ trong bối cảnh El Nino gây thêm rủi ro cho sản xuất toàn cầu tại các nước sản xuất gạo lớn khác của châu Á như Thái Lan, Pakistan và Việt Nam.

Barclays chỉ ra rằng Philippines sẽ chịu ảnh hưởng nhiều nhất khi giá gạo gia tăng toàn cầu. Lý do là tỷ trọng gạo trong rổ Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) của quốc gia này cao nhất. Tuy nhiên, phần lớn gạo nhập khẩu của quốc gia Đông Nam Á này đến từ Việt Nam.

Các khu vực bị ảnh hưởng khác

Châu Á không phải là khu vực duy nhất bị ảnh hưởng trước lệnh cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ. Nhiều quốc gia châu Phi và Trung Đông cũng dễ bị ảnh hưởng.

BMI, một đơn vị nghiên cứu của Fitch Solutions, cho biết các thị trường dễ bị ảnh hưởng khác là các thị trường nằm ở châu Phi cận Sahara và ở khu vực Trung Đông và Bắc Phi (MENA). Djibouti, Liberia, Qatar, Gambia và Kuwait là những nơi bị tác động nhiều nhất.

Việc Ấn Độ không cho xuất khẩu loại gạo tẻ thường diễn ra sau lệnh cấm xuất khẩu gạo tấm vào tháng 9/2022. Theo dự báo của BMI, điều đó có nghĩa là thế giới không thể tiếp cận tới 40% lượng gạo xuất khẩu của Ấn Độ.

Đây không phải là lần đầu tiên Ấn Độ áp đặt lệnh cấm xuất khẩu gạo gạo tẻ thường, nhưng tác động lần này có thể sâu rộng hơn trước.

Vào tháng 10/2007, Ấn Độ đã áp đặt lệnh cấm xuất khẩu gạo gạo tẻ thường, rồi tạm thời dỡ bỏ lệnh cấm và sau đó áp đặt lại vào tháng 4/2008, khiến giá tăng gần 30% lên mức cao kỷ lục.

Theo công ty nghiên cứu nông nghiệp có tên Trung tâm Khoai tây Quốc tế (CIP), giá gạo đã tăng gấp ba lần trong khoảng thời gian 6 tháng,

Ông Samarendu Mohanty, Giám đốc khu vực châu Á của CIP, lưu ý rằng Ấn Độ không phải là nước đóng vai trò chính trong xuất khẩu gạo gạo tẻ thường toàn cầu vào thời điểm đó và lệnh cấm hiện tại sẽ có tác động sâu rộng hơn so với 16 năm trước. Ông nói thêm rằng mức độ tác động của lệnh cấm sẽ phụ thuộc vào phản ứng của các nhà nhập khẩu và xuất khẩu gạo khác.

Có thể xảy ra tình trạng hỗn loạn trên thị trường?

Ông Mohanty nhận định: “Nếu các nước xuất khẩu gạo lớn khác cũng áp đặt biện pháp hạn chế xuất khẩu riêng, còn các nước nhập khẩu lớn như Indonesia và Malaysia đua nhau tích trữ, thì thế giới sẽ có thể xảy ra hỗn loạn trên thị trường gạo”. Ông cảnh báo rằng tình trạng này thậm chí có thể tồi tệ hơn hồi năm 2007.

Ông Mohanty cho biết: “Số người bị ảnh hưởng do lệnh cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ sẽ lên tới hàng triệu người”. Ông nói thêm rằng những người tiêu dùng nghèo ở các nước láng giềng của Ấn Độ, đặc biệt là Bangladesh và Nepal sẽ bị ảnh hưởng nặng nề nhất.

Theo ông Mohanty, rất ít khả năng lệnh cấm xuất khẩu này được dỡ bỏ và lệnh cấm sẽ được duy trì ít nhất cho đến cuộc tổng tuyển cử ở Ấn Độ vào tháng 4/2024.

Ấn Độ đang gặp khó khăn khi giá rau, trái cây và ngũ cốc cao. Đây là một vấn đề nhức nhối có thể ảnh hưởng đến triển vọng bầu cử của Thủ tướng Narendra Modi.

Lạm phát của Ấn Độ đã tăng lên 4,8% trong tháng 6 do giá lương thực tăng vọt, nhưng vẫn nằm trong mục tiêu lạm phát của Ngân hàng Trung ương Ấn Độ là từ 2% đến 6%.

Tuy nhiên, ngân hàng HSBC ước tính trong một báo cáo ngày 24/7 rằng lạm phát ở Ấn Độ có nguy cơ lên mức 6,5% trong tháng 7.

Các nhà kinh tế của HSBC cảnh báo rằng các sự kiện thời tiết cực đoan có thể gây thêm căng thẳng cho sản lượng gạo.

HSBC lưu ý: “Nếu xuất khẩu giảm, có thể có những tác động về giá toàn cầu, lan sang lúa mì - mặt hàng thay thế một phần”. Các nhà kinh tế cho biết giá ngũ cốc đã tăng cả ở Ấn Độ và toàn cầu. Giá toàn cầu còn bị ảnh hưởng bởi thỏa thuận ngũ cốc Biển Đen.

Giá lúa mì đã tăng vọt sau khi Nga rút khỏi thỏa thuận ngũ cốc Biển Đen vì cho rằng những lời hứa với Nga trong thỏa thuận đã không được thực hiện.