Nga chiếm ưu thế trong cuộc chiến UAV từng là sở trường của Ukraine

Theo Wall Street Journal (WSJ) ngày 1/12, trong một sự đảo ngược đáng kinh ngạc, Nga đã giành được ưu thế trong cuộc chiến thiết bị bay không người lái (UAV) trước Ukraine - quốc gia từng nổi tiếng với khả năng tiên phong trong lĩnh vực này. Sự chuyển đổi trên đang tạo ra những hậu quả cho khả năng phòng thủ của Kiev và vị thế ngoại giao của nước này.

WSJ dẫn lời các binh sĩ tiền tuyến và nhà phân tích Ukraine cho biết khả năng ngày càng tăng của Nga trong việc tấn công các tuyến tiếp tế bằng UAV là bước chuyển quan trọng nhất trong cuộc chiến vào năm 2025, quan trọng hơn cả việc lực lượng Nga gia tăng kiểm soát lãnh thổ.

Đại úy Stanislav Derkach và ba người lính Ukraine đã trải nghiệm trực tiếp mối đe dọa mới này khi một UAV Nga phát nổ phía sau họ trên một con đường tiếp tế cách tiền tuyến hơn 30 km, hất tung phần sau chiếc Nissan Pathfinder lên không trung. Vài tháng trước, những khu vực hậu phương như vậy tương đối an toàn, nhưng giờ đây bất kỳ hoạt động di chuyển nào cũng có thể bị tấn công.

Sự đảo ngược vai trò

Trong hầu hết cuộc chiến kéo dài gần 4 năm qua, Ukraine đã nắm giữ lợi thế rõ ràng về UAV trên chiến trường, sử dụng chiến thuật và công nghệ tiên tiến để bù đắp cho sức mạnh nhân lực lớn hơn của Nga. Nhưng mùa thu năm nay, quân đội Nga đã lần đầu tiên giành được ưu thế trong cuộc chiến UAV chiến thuật.

Họ đang áp đảo về số lượng UAV của Ukraine ở các khu vực trọng yếu trên mặt trận, đồng thời sử dụng các chiến thuật cải tiến, thách thức khả năng tiếp tế của quân phòng thủ tiền tuyến Ukraine. Xu hướng này báo hiệu điều không lành cho khả năng giữ vững trận địa của Kiev vào năm 2026, trừ khi lực lượng Ukraine có thể tìm ra giải pháp đối phó với năng lực được cải thiện của Nga.

Moskva đã thay đổi chiến thuật sử dụng UAV vào năm 2024, sau khi lực lượng Ukraine tấn công vào khu vực Kursk của Nga. Một đơn vị mới mang tên Rubicon đã chiêu mộ nhiều người điều khiển UAV giỏi nhất của Nga và nhắm vào hậu cần của Ukraine ở Kursk.

Họ sử dụng UAV sợi quang, được kết nối với người điều khiển bằng một sợi cáp dài để tín hiệu không bị nhiễu. Vất vả vận chuyển nguồn lực tiếp tế, các vị trí của Ukraine tại Kursk sụp đổ, dẫn đến một cuộc rút lui hỗn loạn vào mùa xuân năm ngoái.

Rubicon sau đó mở rộng, áp dụng các công cụ và chiến thuật hiệu quả ở Kursk vào mặt trận phía Đông Ukraine, đồng thời huấn luyện các đơn vị UAV khác theo phương pháp của mình.

Nhắm vào hậu cần, không phải bộ binh

Các sĩ quan Ukraine cho biết Rubicon tập trung vào các mục tiêu tầm trung, thường cách tiền tuyến ít nhất 20 km, bỏ qua bộ binh Ukraine. Yurii Fedorenko, chỉ huy Trung đoàn UAV Achilles 429, cho biết đơn vị phía Nga có hai nhiệm vụ chính: phá vỡ hoạt động hậu cần của Ukraine và nhắm mục tiêu vào những người điều khiển UAV.

Konrad Muzyka, Giám đốc công ty phân tích quân sự Rochan Consulting có trụ sở tại Ba Lan, cho biết các đơn vị hậu cần và UAV của Ukraine hiện đang chịu thương vong lớn hơn bộ binh tiền tuyến, một phần do lực lượng bộ binh có ít quân.

George Barros, nhà phân tích tại Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) có trụ sở ở Mỹ, nhận định kinh nghiệm quân sự của Nga đã vượt trội hơn Ukraine về các cuộc tấn công tầm trung. Họ đang vô hiệu hoá các mục tiêu cách tiền tuyến 40 đến 70 km, trong khi trước đây để đạt được hiệu quả đó cần phải sử dụng máy bay có người lái.

Cựu Tổng tư lệnh quân đội Ukraine và hiện là Đại sứ của nước này tại Anh, Valeriy Zaluzhniy, gần đây cảnh báo không chỉ các tuyến liên lạc bị phá hủy mà ngay cả ý tưởng về một hậu phương an toàn cũng đang mờ nhạt dần.

Ông Zaluzhniy lưu ý việc điều động quy mô lớn gần như không thể thực hiện được trên chiến trường, nơi hàng loạt UAV giá rẻ có thể quan sát và nhắm mục tiêu di chuyển của binh lính hoặc phương tiện. Ông cho biết mối nguy hiểm là quân đội thiếu người của Ukraine có thể đạt đến điểm kiệt sức nếu không thể giành lại thế chủ động trong cuộc chiến UAV công nghệ cao.

Trận chiến giành thành phố Pokrovsk ở vùng Donetsk, miền Đông Ukraine cho thấy rõ Nga đã giành được ưu thế về UAV chiến thuật. Quân đội Ukraine chiến đấu tại Pokrovsk cho biết số lượng UAV của Nga trong khu vực hiện vượt trội so với lực lượng phòng thủ tới tỷ lệ "10 chọi 1".

Điều khiến nhiều binh lính Ukraine lo lắng nhất là UAV tầm xa của Nga có thể tấn công vào tuyến đường tiếp tế vào Pokrovsk từ khoảng cách xa tới trên 60 km. Một sĩ quan thuộc Lữ đoàn Jaeger số 68 cho biết những con đường này nguy hiểm đến nỗi quân đội Ukraine phải đi bộ 16 km cuối cùng.

Vũ khí mới của Nga

Ngoài UAV cáp quang, các đơn vị Nga đang sử dụng UAV cánh cố định Lancet có tầm hoạt động lên tới 40 km và ngày càng nhiều mẫu UAV Molniya rẻ hơn.

Ông Fedorenko cho biết UAV Molniya có thể tự kích nổ hoặc mang theo hai hoặc ba UAV góc nhìn thứ nhất (FPV) cỡ nhỏ, giúp mở rộng tầm hoạt động. Đôi khi, UAV FPV tấn công quân Ukraine từ phía sau, khiến việc phát hiện rất khó khăn.

Rob Lee, thành viên cấp cao tại Viện Nghiên cứu Chính sách Đối ngoại (FPRI), nhận định vùng nguy hiểm đã dịch chuyển nhiều hơn về phía sau chiến tuyến của Ukraine so với chiều ngược lại, vì Nga đã cải thiện một số lĩnh vực.

Ukraine đang cố gắng giành lại lợi thế. Một số sĩ quan Ukraine cho rằng lực lượng UAV của họ cần ưu tiên hơn cho việc tấn công các đội UAV và hậu cần của Nga, mô phỏng theo cách tiếp cận của Rubicon, thay vì tập trung chủ yếu vào việc tiêu diệt bộ binh Nga.

Người đứng đầu hệ thống không người lái của Quân đoàn 2 Ukraine, với biệt danh Volt, cho biết vấn đề chính là nguồn lực và lợi thế của Nga không nằm ở công nghệ mà ở quy mô. Ukraine muốn tự sản xuất thêm UAV cáp quang, nhưng ông Fedorenko phàn nàn Nga nhận được nguồn cung cáp quang khổng lồ từ Trung Quốc, trong khi Ukraine lại nhận được rất ít từ phương Tây.

WSJ kết luận, cán cân chiến thuật nghiêng về phía Nga cũng đang làm suy yếu vị thế ngoại giao của Kiev, khi các thành viên có ảnh hưởng của chính quyền Trump thúc đẩy việc chấm dứt giao tranh theo những điều khoản có lợi cho Nga.