Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu tại Nhà Trắng. Ảnh: THX/TTXVN
Báo Financial Times ngày 28/8 đưa tin, Ủy ban An toàn Hạt nhân Mỹ (NRC) đang đối diện với một cuộc khủng hoảng nhân sự chất lượng cao nghiêm trọng, khi gần 200 nhân sự đã rời cơ quan này kể từ khi Tổng thống Donald Trump nhậm chức hồi tháng 1. Các cựu quan chức cảnh báo tình trạng này đe dọa trực tiếp đến an toàn hạt nhân quốc gia, trong bối cảnh gần 20 lò phản ứng mới đang được phát triển.
Chỉ trong vài tháng qua, hàng loạt nhân vật cấp cao đã nghỉ hưu hoặc từ chức, bao gồm Giám đốc an ninh hạt nhân Craig Erlanger, Tổng cố vấn Brooke Poole Clark, Ủy viên Annie Caputo, cùng các phó giám đốc điều hành Scott Morris và Robert Lewis. Trước đó, Ủy viên Christopher Hanson bị sa thải hồi tháng 6. Hiện gần một nửa ban lãnh đạo NRC chỉ hoạt động ở vị trí tạm quyền, trong khi hai trong tổng số năm ghế ủy viên vẫn để trống.
Theo Scott Morris, nguyên Phó giám đốc điều hành NRC, một số lãnh đạo cấp cao đã bị buộc phải ra đi, nhiều người khác chọn nghỉ hưu sớm hoặc từ chức, tạo nên tình huống chưa từng có tiền lệ và gây ra tâm lý lo ngại cho đội ngũ nhân viên còn lại. Ông nhấn mạnh rằng việc thay thế các chuyên gia dày dạn kinh nghiệm bằng những nhân sự mang động cơ chính trị sẽ là một bước đi nguy hiểm, có thể mang lại nhiều rủi ro trong tương lai.
Tình trạng khủng hoảng nhân sự tại NRC gắn liền với chiến dịch tinh gọn bộ máy chính phủ mà Tổng thống Donald Trump đang theo đuổi. Ông Trump cho rằng NRC hoạt động với tâm lý “e ngại rủi ro”, khiến tiến trình triển khai công nghệ hạt nhân mới bị chậm trễ. Do đó, ông Trump đã chỉ đạo tiến hành tái cấu trúc toàn diện cơ quan này với sự tham gia của nhóm cố vấn mang tên Department of Government Efficiency (Doge) trong tháng 5 vừa qua, đồng thời yêu cầu NRC đặt thời hạn cố định cho việc cấp phép, rà soát toàn bộ quy định và xem xét lại các chuẩn an toàn bức xạ.
Các phản ứng từ giới doanh nghiệp và chính giới cho thấy sự chia rẽ rõ rệt trước các động thái của ông Trump. Một số công ty khởi nghiệp về năng lượng như Oklo bày tỏ sự ủng hộ, cho rằng rào cản lớn nhất đối với hạt nhân không nằm ở lý thuyết vật lý mà ở chính sách. Tuy nhiên, giới chuyên gia cho rằng những thay đổi tại NRC không chỉ mang lại rủi ro trong nội bộ mà còn ảnh hưởng tới uy tín quốc tế của Mỹ trong ngành hạt nhân.
Allison Macfarlane, cựu Chủ tịch NRC giai đoạn 2012–2014, cảnh báo việc áp dụng tư duy kiểu “start-up công nghệ” vào lĩnh vực hạt nhân có thể gây nguy hiểm, bởi “tốc độ và sự liều lĩnh” vốn phù hợp với công nghệ số nhưng không thể áp dụng trong ngành đòi hỏi tuyệt đối an toàn. Bà nhấn mạnh, nếu NRC đánh mất tính nghiêm ngặt và sự độc lập, niềm tin của các đối tác quốc tế đối với các lò phản ứng do Mỹ phát triển và xuất khẩu sẽ bị xói mòn.
Về phía chính giới, Đảng Dân chủ cáo buộc Tổng thống Trump đang tìm cách áp đặt quyền kiểm soát đối với NRC. Thượng nghị sĩ Sheldon Whitehouse cảnh báo rằng việc làm suy yếu cơ quan này sẽ khiến Mỹ mất khả năng đảm bảo an toàn, đồng thời đánh mất đà tăng trưởng kinh tế cũng như vị thế lãnh đạo toàn cầu trong ngành hạt nhân.
Phản ứng về vấn đề này, Bộ Năng lượng Mỹ khẳng định việc phát huy tiềm năng năng lượng hạt nhân là yếu tố then chốt để đáp ứng nhu cầu điện ngày càng lớn trong cuộc đua trí tuệ nhân tạo. Cơ quan này nhấn mạnh chính quyền đang phối hợp chặt chẽ với NRC nhằm bảo đảm cơ quan vẫn tập trung vào sứ mệnh cốt lõi là bảo vệ sức khỏe cộng đồng, an toàn và môi trường, đồng thời thúc đẩy hạt nhân trở thành trụ cột trong chiến lược công nghệ quốc gia.