Lý do khiến Nga đặc biệt quan tâm tới diễn biến ở Kazakhstan

Ngày 5/1, Bộ Ngoại giao Nga cho biết nước này đang theo dõi chặt chẽ tình hình ở quốc gia láng giềng Kazakhstan và kêu gọi các bên tiến hành đối thoại trong bối cảnh tình trạng bất ổn chưa từng thấy đã vượt tầm kiểm soát ở quốc gia Trung Á này. 

Bộ Ngoại giao Nga nhấn mạnh Nga ủng hộ một giải pháp hòa bình cho tất cả các vấn đề trong khuôn khổ pháp lý và hiến pháp cũng như thông qua đối thoại, chứ không phải bằng các hành động bạo loạn đường phố hay vi phạm pháp luật. Theo đó, Nga hy vọng tình hình tại Kazakhstan có thể sớm trở lại bình thường. 

Cùng ngày, người phát ngôn Điện Kremlin, ông Dmitry Peskov, cho rằng Kazakhstan có thể giải quyết được các vấn đề nội bộ của nước này, và điều quan trọng là không có sự can thiệp từ bên ngoài. Ông Peskov cho biết thêm Kazakhstan không yêu cầu Nga hỗ trợ giải quyết vấn đề bất ổn của nước này.

Tuyên bố trên được đưa ra khi biểu tình bạo loạn đã leo thang ở tỉnh Mangistau, cũng như tại thành phố Aktau và một số thành phố khác của Kazakhstan để phản đối tình trạng tăng giá nhiên liệu. An ninh bất ổn đã buộc Tổng thống Kassym-Jomart Tokayev phải ban bố tình trạng khẩn cấp tại tỉnh Mangistau, thành phố Almaty và mới đây là tại thủ đô Nur-Sultan. 

Theo đài RT, biên giới giữa Nga và Kazakhstan kéo dài gần 7.000 km. Đây là biên giới trên bộ liên tục dài nhất thế giới và là nhân tố quan trọng trong chiến lược an ninh của Nga. Do đó, ổn định chính trị ở Kazakhstan là vấn đề vô cùng quan trọng đối với Nga. Nếu Kazakhstan bất ổn, Nga có thể đối mặt với đủ loại mối đe dọa từ phía nam do biên giới hai nước không chỉ rộng lớn mà còn trải dài chủ yếu qua vùng dân cư thưa thớt và rất khó kiểm soát.

Một nhân tố quan trọng khác là thành phố Baikonur. Nga thuê khu vực này và đây là nơi có sân bay vũ trụ nổi tiếng Baikonur. Một cơ sở không gian khác của Nga là Vostochny cũng được xây dựng gần đây và được sử dụng để thực hiện các sứ mệnh không người lái. Cho đến khi sẵn sàng thay thế Baikonur, Nga sẽ cần cả Baikonur và ổn định chính trị ở Kazakhstan. Đây là hai điều cần thiết để hoạt động trong khu vực.

Sary Shagan, một khu vực thử nghiệm quan trọng đối với an ninh Nga, cũng nằm ở Kazakhstan. Đây là địa điểm đầu tiên và duy nhất ở Âu-Á thử nghiệm các hệ thống chống tên lửa đạn đạo (ABM). Sau khi Liên Xô sụp đổ, một số cơ sở tại Sary Shagan đã được Nga thuê, còn những cơ sở khác được chuyển giao cho Trung tâm Truyền thông và Vô tuyến điện tử Quốc gia Kazakhstan. Khả năng sử dụng địa điểm thử nghiệm này đóng một vai trò quan trọng trong năng lực phòng thủ của Nga.

Kazakhstan cũng có cộng đồng người Nga lớn: 3,5 triệu người, chiếm 18,4% tổng dân số cả nước. An toàn của cộng đồng người Nga ở Kazakhstan là mối quan tâm lớn của Nga.

Các chuyên gia nhận định Nga đã là một phần trong các sự kiện hiện nay ở Kazakhstan. Khi quan hệ giữa hai nước đang dần xấu đi vào năm 2020 và 2021, Chính phủ Kazakhstan đã mất dần sự ủng hộ của người dân. Các phong trào dân tộc chủ nghĩa đang gia tăng và nhiều người cho rằng giới chức Kazakhstan sẽ gặp khó khăn trong giành sự ủng hộ của Nga.

Tuy vậy, không có người Nga tham gia biểu tình hiện nay. Các chuyên gia cho rằng biểu tình khó có thể theo xu hướng chống Nga, vì hiện nay Kazakhstan có nhiều xung đột với Trung Quốc hơn là với Nga. Tuy nhiên, dù khó xảy ra nhưng một kịch bản như vậy không hoàn toàn không thể xảy ra.

Tóm lại, các cuộc biểu tình ở Kazakhstan có tầm quan trọng đối với Nga cả về chính sách đối nội và đối ngoại của nước này. Tình hình ở Kazakhstan là chìa khóa cho cả an ninh nội bộ và quốc tế của Nga và để duy trì nguyên trạng trong không gian hậu Xô Viết. Do đó, chắc chắn Nga đang quan tâm sát sao mọi diễn biến tại quốc gia láng giềng này.