Người đứng đầu Cao ủy nhân quyền của Liên Hợp Quốc (OHCHR), bà Michelle Bachelet phát biểu tại một cuộc họp báo ở Geneva, Thụy Sĩ. Ảnh: AFP/TTXVN
Trong một báo cáo toàn cầu dài 23 trang được thực hiện sau cái chết của người đàn ông da màu Floyd, bà Bachelet cho rằng thực trạng cảnh sát kỳ thị màu da và sử dụng vũ lực quá mức đang diễn ra ở phần lớn khu vực Bắc Mỹ, châu Âu và Mỹ Latinh. Tình trạng phân biệt chủng tộc ở nhiều cấp độ và có hệ thống tạo ra rào cản đối với quyền tiếp cận của người thiểu số đối với việc làm, chăm sóc sức khỏe, nhà ở, giáo dục và công lý.
Bà nhấn mạnh "tình trạng phân biệt chủng tộc mang tính hệ thống đòi hỏi phải được giải quyết một cách có hệ thống" để xóa bỏ sự phân biệt đối xử và bạo lực vốn đã tồn tại trong nhiều thế kỷ. Bà Bachelet cũng hoan nghênh "sáng kiến đầy hứa hẹn" của Tổng thống Mỹ Joe Biden, người đã ký một sắc lệnh hành pháp hồi tháng 1 nhằm giải quyết tình trạng bất bình đẳng sắc tộc trên khắp nước Mỹ.
Báo cáo của OHCHR đề cập tới 190 trường hợp người châu Phi và gốc Phi trên khắp thế giới thiệt mạng do trong các vụ việc liên quan đến các nhân viên thực thi pháp luật, những người "hiếm khi phải chịu trách nhiệm" trước pháp luật. Những trường hợp nổi bật nhất trong số này có vụ việc của công dân da màu người Mỹ Floyd; vụ một cậu bé 14 tuổi người Brazil gốc Phi, 14 tuổi, bị bắn chết trong một chiến dịch chống ma túy của cảnh sát ở Sao Paulo hồi tháng 5/2020; và vụ một thanh niên người Pháp gốc Mali, 24 tuổi, tử vong trong thời gian bị cảnh sát giam giữ vào tháng 7/2016.
Trong nhiều trường hợp, dữ liệu cho thấy các nạn nhân "không gây ra mối đe dọa tính mạng hay gây thương tích nghiêm trọng". Báo cáo cũng cho biết tại nhiều quốc gia ở châu Âu và châu Mỹ, những người gốc Phi phải sống trong tình cảnh nghèo đói và phải đối mặt với những rào cản nghiêm trọng trong việc tiếp cận giáo dục, chăm sóc sức khỏe và việc làm, cũng như tham gia hoạt động chính trị và các quyền cơ bản khác của con người.
OHCHR vạch ra chương trình nghị sự 4 điểm nhằm thực hiện những thay đổi mạnh mẽ để đảm bảo công bằng và bình đẳng chủng tộc, đồng thời kêu gọi các quốc gia thực hiện chương trình này.
Báo cáo kêu gọi các nước cần hành động ngay lập tức để chấm dứt tình trạng được mô tả là vi phạm mang tính hệ thống các quyền kinh tế, xã hội, văn hóa, dân sự và chính trị. Theo đó, các quốc gia cần nhìn nhận thực tế khi đề cập đến tình trạng phân biệt chủng tộc. Thứ hai, báo cáo cũng cho rằng cần xử lý nghiêm các nhân viên thực thi pháp luật vi phạm, xây dựng lòng tin và tăng cường giám sát. Thứ ba, giới chức các nước cần đảm bảo lắng nghe tiếng nói và tâm tư của người da màu và các nhà hoạt động chống phân biệt chủng tộc. Điều này cần bao gồm việc đảm bảo sự đại diện cho người da màu ở mọi cấp trong các tổ chức nhà nước, bao gồm các cơ quan thực thi pháp luật, tư pháp hình sự và hoạch định chính sách. Cuối cùng, các nước cần đối mặt với di sản của chủ nghĩa phân biệt chủng tộc trong quá khứ, bao gồm thông qua trách nhiệm giải trình và khắc phục hậu quả. Các quốc gia ở châu Âu và châu Mỹ phải "loại bỏ các cấu trúc và hệ thống được thiết kế và định hình dựa trên chế độ nô dịch, chủ nghĩa thực dân" và phân biệt đối xử.
Bà Bachelet nêu rõ: "Tôi kêu gọi tất cả các nước ngừng phủ nhận và bắt đầu loại bỏ tình trạng phân biệt chủng tộc; để chấm dứt việc miễn trừng phạt và xây dựng lòng tin; để lắng nghe tiếng nói của những người gốc Phi; và đối mặt với những di sản trong quá khứ và khắc phục hậu quả".
Vụ cảnh sát da trắng Derek Chauvin gây ra cái chết cho người đàn ông da màu Floyd đã khiến cả nước Mỹ chìm trong bạo loạn chống phân biệt chủng tộc suốt nhiều tháng trong năm 2020. Hồi tháng 4 vừa qua, Chauvin bị tòa án Mỹ chính thức tuyên có tội với cả 3 tội danh giết người cấp độ hai, giết người cấp độ ba và ngộ sát. Vào thời điểm đó, người đứng đầu OHCHR Bachelet đã nhấn mạnh rằng "vụ án đã cho thấy rõ ràng hơn bao giờ hết là còn nhiều việc phải làm để đảo ngược làn sóng phân biệt chủng tộc có hệ thống đang tràn ngập trong cuộc sống của những người gốc Phi".