Tàu MV Brave Commander chở lúa mì của Ukraine cập cảng Djibouti ngày 30/8/2022. Ảnh: AFP/TTXVN
Kể từ khi Nga và Ukraine đạt được thỏa thuận về xuất khẩu ngũ cốc hồi tháng 7 vừa qua dưới sự trung gian của LHQ và Thổ Nhĩ Kỳ, cho đến nay, Ukraine đã xuất khẩu hơn 6,8 triệu tấn ngũ cốc và các loại thực phẩm khác, tương đương khoảng 33% lượng dự trữ lương thực của nước này. LHQ đánh giá thỏa thuận trên, hay còn gọi là Sáng kiến Biển Đen, đã xoa dịu cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu.
Theo thỏa thuận này, Trung tâm điều phối chung (JCC), được thành lập tại Istanbul với các đại diện từ Liên hợp quốc, Nga, Ukraine và Thổ Nhĩ Kỳ, có nhiệm vụ kiểm tra an toàn cho các tàu chở hàng đi và đến các cảng của Ukraine. Tuy nhiên, trong bối cảnh nhiều tàu tham gia vận chuyển ngũ cốc từ Ukraine, nhiều nhóm kiểm tra và thủy thủ đoàn vẫn chưa thể hoàn tất thủ tục theo quy định, gây ra tình trạng nhiều tàu buộc phải neo đậu chờ tại Biển Marmara.
Trước tình hình này, ông Amir Abdulla cho biết ông đã đề xuất đẩy nhanh tiến độ kiểm tra các tàu xuất phát từ các cảng của Ukraine. Ông cho rằng cần có sự thay đổi và ông kỳ vọng các bên có thể thương lượng một phương án thực hiện tiến trình kiểm tra tàu vận chuyển hiệu quả hơn.
Hiện Nga, Ukraine, LHQ và Thổ Nhĩ Kỳ đang đàm phán về việc gia hạn thỏa thuận xuất khẩu ngũ cốc của Ukraine trước thỏa thuận hiện hành hết hiệu lực vào ngày 19/11 tới và việc nâng cao hiệu quả các tàu là một trong những nội dung của cuộc đàm phán lần này. Theo quan điểm của ông Abdulla, không cần thiết phải thực hiện kiểm tra toàn diện, thay vào đó JCC có thể kiểm tra đột xuất hoặc một số tàu đặc biệt.
Theo tính toán của JCC, các thành viên của trung tâm này đã thực hiện hơn 500 đợt kiểm tra trong tháng 9 và tháng 10, điều này có nghĩa là trung bình mỗi ngày JCC thực hiện từ 10 - 11 đợt kiểm tra. Tuy nhiên, các thanh sát viên cũng gặp nhiều cản trở do sự thiếu chuẩn bị của các tàu, khiến việc kiểm tra tàu bị kéo dài. Quan chức LHQ trên thừa nhận việc các tàu chưa thể xuất cảng là do khối lượng xuất khẩu gia tăng, một số tàu thiếu giấy tờ, chưa khử trùng và các thiết bị khác theo quy định.
Tình trạng kiểm tra tàu chậm trễ gia tăng từ giữa tháng 9 khi thời gian các tàu chờ để kiểm tra tăng gấp đôi, lên khoảng 10 ngày trước ngày 21/9. Khoảng 70% số tàu rời Ukraine sau thời điểm này vẫn đang chờ để thanh tra.