Cháy rừng do nắng nóng tại Izmir, Thổ Nhĩ Ky ngày 26/6/2025. Ảnh: THX/TTXVN
Cảnh báo trên được đưa ra trong Báo cáo Các điểm tới hạn toàn cầu, do 160 nhà khoa học quốc tế phối hợp thực hiện và công bố ngày 12/10, chỉ vài tuần trước Hội nghị lần thứ 30 Các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP30), dự kiến diễn ra tại Brazil.
Báo cáo tổng hợp các phân tích khoa học mới nhất cho thấy nhiều hệ sinh thái đang suy thoái nhanh chóng, báo hiệu thế giới đang tiến gần tới các "điểm không thể quay đầu" nếu không có hành động khí hậu kịp thời và mạnh mẽ.
Một trong những phát hiện đáng lo ngại nhất trong báo cáo là việc rừng mưa Amazon - lá phổi xanh của hành tinh - có thể sụp đổ nếu nhiệt độ toàn cầu tăng quá 1,5 độ C, mức thấp hơn so với ngưỡng ước tính trước đây. Nguyên nhân chính đến từ tốc độ phá rừng ngày càng nghiêm trọng. Bên cạnh đó, các nhà khoa học cảnh báo nguy cơ rối loạn dòng hải lưu Đại Tây Dương (AMOC), vốn đóng vai trò giữ khí hậu ôn hòa cho châu Âu.
Nhà khoa học môi trường Tim Lenton tại Đại học Exeter, tác giả chính của báo cáo, nhận định rằng khí hậu và sinh quyển đang trải qua những biến chuyển sâu sắc, diễn ra với tốc độ chóng mặt và dẫn đến nhiều hệ luỵ.
Dù tình hình đáng báo động, báo cáo cũng ghi nhận một số dấu hiệu tích cực. Theo dữ liệu từ tổ chức nghiên cứu Ember, năm nay, lần đầu tiên năng lượng tái tạo đã vượt qua than đá về tỷ trọng sản xuất điện toàn cầu.
Dữ liệu từ các cơ quan khoa học thuộc LHQ và Liên minh châu Âu cho thấy nhiệt độ trung bình toàn cầu đã tăng khoảng 1,3–1,4 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp. Hai năm qua được ghi nhận là nóng nhất trong lịch sử nhân loại, với các đợt sóng nhiệt trên đại dương ảnh hưởng tới 84% các rạn san hô trên thế giới, gây tẩy trắng và thậm chí khiến chúng chết hàng loạt.
San hô là nơi cư trú của khoảng 25% sinh vật biển, đóng vai trò then chốt trong hệ sinh thái đại dương. Theo các nhà khoa học, để các rạn san hô có thể phục hồi, thế giới cần quyết liệt đẩy mạnh hành động chống biến đổi khí hậu nhằm đưa nhiệt độ toàn cầu giảm xuống chỉ còn cao hơn 1 độ C so với mức trung bình thời kỳ tiền công nghiệp.
Theo nhà khoa học cấp cao Pep Canadell tại Trung tâm Khoa học Khí hậu CSIRO (Australia), báo cáo mới cho thấy tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu rõ ràng đang mở rộng cả về phạm vi lẫn mức độ nghiêm trọng qua từng năm. Trước thềm COP30, các nhà khoa học đồng loạt kêu gọi các quốc gia phải tăng cường nỗ lực để cắt giảm mạnh mẽ lượng khí thải carbon khiến Trái Đất ấm lên. Với chính sách hiện tại của các nước, thế giới vẫn đang hướng đến mức tăng nhiệt khoảng 3,1 độ C trong thế kỷ này.