Người dân thăm quan Khu tưởng niệm các nạn nhân Do Thái bị Đức quốc xã tàn sát trong Thế chiến II tại Jerusalem. Ảnh tư liệu: THX/TTXVN
Theo phóng viên TTXVN tại Tel Aviv, thông báo được đưa ra trong bối cảnh số nhân chứng sống sót sau Holocaust ngày càng ít đi. Trong khoảng 200.000 người sống sót hiện nay, ước tính một nửa sẽ không còn nữa trong 7 năm tới.
Yad Vashem cho biết tên của khoảng 1 triệu nạn nhân còn lại có thể sẽ không bao giờ được biết đến, dù những công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI) và học máy (machine learning) có thể giúp xác định thêm danh tính của khoảng 250.000 người nữa. Chủ tịch Yad Vashem Dani Dayan nhấn mạnh “Việc đạt đến con số 5 triệu cái tên vừa là một cột mốc, vừa là lời nhắc nhở về nghĩa vụ vẫn chưa hoàn thành của chúng ta. Nghĩa vụ đạo đức của chúng ta là bảo đảm rằng từng nạn nhân đều được tưởng nhớ, để không ai bị bỏ quên trong bóng tối của sự vô danh”.
Chiến dịch toàn cầu của Yad Vashem nhằm khôi phục tên các nạn nhân được thực hiện nhờ sự hợp tác với các cộng đồng Do Thái, kho lưu trữ, hiệp hội phả hệ và các tổ chức nghiên cứu trên toàn thế giới. Nền tảng chính của nỗ lực này là dự án “Trang Tưởng niệm” (Pages of Testimony) — những mẫu biểu tưởng niệm dài một trang do người sống sót, thân nhân hoặc bạn bè của các nạn nhân điền. Đến nay, 2,8 triệu tên đã được thu thập thông qua những trang này, được viết bằng hơn 20 ngôn ngữ. Năm 2013, bộ sưu tập được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) công nhận trong Danh mục Ký ức Thế giới.
Các nhà nghiên cứu cũng dựa vào thư từ, nhật ký cá nhân, hồ sơ của Đức Quốc xã, danh sách trục xuất, dữ liệu điều tra dân số và hồ sơ pháp lý trong các vụ xét xử tội phạm chiến tranh để thu thập thông tin. Một số sáng kiến ít truyền thống hơn bao gồm khảo sát bia mộ trong các nghĩa trang Do Thái và bia tưởng niệm trong các giáo đường Do Thái.
Tiến sĩ Alexander Avram, Giám đốc Phòng Danh tính và Cơ sở Dữ liệu Trung tâm về Nạn nhân Holocaust, người đã dẫn dắt chương trình suốt 37 năm, cho biết: "Hầu hết nạn nhân Holocaust không có mộ phần, không còn dấu tích, giờ đây họ chỉ được tưởng nhớ qua những Trang Tưởng niệm mang tên họ. Việc xác định được 5 triệu tên tuổi là cách chúng tôi khôi phục nhân dạng con người của họ và bảo đảm rằng ký ức về họ sẽ tồn tại mãi mãi”.
Tất cả tên được lưu trữ trong Cơ sở dữ liệu Trung tâm về Nạn nhân Holocaust của Yad Vashem, hiện truy cập được trực tuyến bằng 6 ngôn ngữ. Nhờ các thuật toán đặc biệt và việc phân tích biến thể tên gọi và địa danh, cơ sở dữ liệu này tổng hợp hàng trăm nghìn hồ sơ cá nhân từ nhiều nguồn lưu trữ khác nhau, kể lại cuộc đời và số phận của từng nạn nhân.
Trong nhiều năm qua, cơ sở dữ liệu này đã giúp vô số gia đình tưởng niệm người thân, thậm chí tìm lại và đoàn tụ với họ hàng thất lạc.