Binh sĩ Israel tiến hành chiến dịch quân sự tại Dải Gaza. Ảnh: THX/TTXVN
Một cuộc điều tra của Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF), công bố vào ngày 28/2, đã chỉ ra những sai sót nghiêm trọng về tình báo và chiến thuật đánh lừa chiến lược của Hamas, góp phần dẫn đến cuộc tấn công ngày 7/10/2023.
Báo cáo nhấn mạnh những lỗ hổng mang tính hệ thống, cảnh báo bị phớt lờ và cảm giác an toàn giả tạo khiến Israel không kịp chuẩn bị.
Báo cáo điều tra chỉ ra rằng Yahya Sinwar, cựu thủ lĩnh Hamas, tin rằng yếu tố quyết định thành công là sự bất ngờ tuyệt đối. Chiến lược này được củng cố sau khi Sinwar cùng các quan chức Hamas, bao gồm Marwan Issa và Mohammed Deif, kiểm soát hoàn toàn Dải Gaza từ năm 2017.
Mặc dù những sai sót nghiêm trọng đã được xác định, báo cáo không chỉ ra cá nhân nào phải chịu trách nhiệm và quyết định kỷ luật được giao cho tân Tổng Tham mưu trưởng IDF, Thiếu tướng Eyal Zamir.
Cuộc điều tra cho thấy Hamas đã thực hiện chiến thuật đánh lừa trong nhiều năm trước cuộc tấn công. Nhóm này công khai thể hiện thiện chí ngừng bắn, trong khi bí mật chuẩn bị kế hoạch xâm nhập vào tuyến phòng thủ của IDF tại Gaza. Cơ quan tình báo quân sự Israel không nhận diện được chiến lược hai mặt này.
Sau chiến dịch “Vành đai Bảo vệ” năm 2014, Hamas lần đầu tiên thành lập tổng hành dinh quân sự, với chỉ huy Raad Saad phát triển kế hoạch xâm nhập mang tên "Bức tường Jericho", nhằm đối phó với hệ thống rào chắn ngầm của Israel. Kế hoạch này đã lọt vào tay tình báo Israel từ năm 2018 nhưng bị bác bỏ vì bị cho là không thực tế.
Đến năm 2019, Hamas đã thành lập các tiểu đoàn Nukhba tinh nhuệ và hoàn tất lực lượng dự bị. Thông tin tình báo thu thập trong các chiến dịch năm 2022 cho thấy kế hoạch tấn công của Hamas, bắt đầu từ năm 2017, bao gồm phát sóng trực tiếp từ các khu định cư Israel bị chiếm giữ, bao vây mang tính biểu tượng các địa điểm chiến lược và tấn công các thành phố như Be’er Sheva và Ashkelon. Mục tiêu ban đầu của Hamas là sát hại 600 dân thường tại thị trấn Ofakim, nhưng vào ngày 7/10, 33 người đã thiệt mạng tại đây.
Các tay súng Hamas bên cạnh một con tin người Israel. Ảnh: REUTERS/TTXVN
Báo cáo cũng nhấn mạnh rằng đại dịch COVID-19 đã khiến kế hoạch tấn công bị trì hoãn hai năm, khi Hamas chuyển nguồn lực sang kiểm soát dịch bệnh. Điều này càng khiến Israel chủ quan và mất cảnh giác. Các dấu hiệu cảnh báo đã bị bỏ qua, bao gồm cả một bộ phim truyền hình do Hamas sản xuất mang tên Nắm đấm Tự do, trong đó có những cảnh giống hệt cuộc tấn công ngày 7/10.
“Hamas biết rằng đến cuối năm 2022, họ đã sẵn sàng chiến đấu đến 85%. Chúng tôi sau đó phát hiện Hamas coi năm 2022 là thời điểm lý tưởng để hành động”, báo cáo nêu rõ.
Quyết định chiến lược của Sinwar rút phần lớn lực lượng Hamas về phía Nam Gaza đã giúp bảo toàn lực lượng quân sự và kho vũ khí, đồng thời dự đoán trước phản ứng mạnh mẽ từ Israel. Đến ngày 6/10/2023, Hamas đã khôi phục lực lượng lên hơn 10.000 tay súng. Trong tháng trước cuộc tấn công, Hamas khởi động lại các cuộc biểu tình tại biên giới như một chiến thuật đánh lừa. Đặc biệt, 24 giờ trước cuộc xâm nhập, khu vực này hoàn toàn yên ắng, nhưng tình báo Israel không coi đó là dấu hiệu đáng ngờ.
Báo cáo kết luận rằng thất bại cốt lõi nằm ở khoảng cách ngày càng lớn giữa nhận thức và thực tế. “Cục Tình báo Quân sự (MID) đã không giúp các nhà hoạch định chính sách nhận ra rằng quan điểm của họ là sai lầm”, báo cáo viết.
“Đây là một thất bại tình báo kinh điển, giống như những gì từng được viết trong các cuốn sách về Trân Châu Cảng, Chiến dịch Barbarossa và Chiến tranh Yom Kippur”, báo cáo mô tả.
Phương pháp nghiên cứu sai lầm và văn hóa tổ chức của MID đã tạo ra định kiến sai lệch, với ảo tưởng về sự vượt trội và khả năng kiểm soát Hamas. “Israel coi Hamas là một phong trào thực dụng mà họ có thể thương lượng. MID đã đánh giá thấp Hamas, tập trung chủ yếu vào hệ thống tên lửa của nhóm này”, báo cáo nêu.
Báo cáo cũng chỉ trích MID vì thiếu sự hoài nghi, khi cơ quan này cố gắng tìm kiếm các lời giải thích phù hợp với quan điểm sẵn có, thay vì thách thức chúng. “Một ảo tưởng về sự chắc chắn đã được tạo ra”, báo cáo viết. Đó là một cảm giác ưu thế tình báo giả tạo.
Báo cáo cũng chỉ ra những lỗ hổng trong việc hiểu văn hóa và ngôn ngữ của Hamas, điều quan trọng đối với tính chuyên nghiệp trong nghiên cứu. “Họ ưu tiên sự đồng thuận trong nội bộ MID, thay vì tranh luận và đối thoại”, báo cáo lưu ý.
Cuộc điều tra kêu gọi cải cách toàn diện trong MID, thay vì chỉ thay thế lãnh đạo cấp cao hay thành lập đơn vị mới. Tân Giám đốc MID, Thiếu tướng Shlomi Binder, đã chấp nhận các khuyến nghị để sửa đổi mô hình cảnh báo và mở rộng các đơn vị thu thập tình báo.
Thiếu tướng Binder kết luận rằng hệ thống tình báo của IDF đã làm trầm trọng thêm các định kiến và khoảng trống chuyên môn, trong khi thiếu sự nghiên cứu quân sự đúng mức về Hamas dù nhóm này được phân loại là một lực lượng quân sự.
“Sự hiểu biết sâu sắc về đối phương đã bị xói mòn”, ông nói. Những sai lầm này bắt nguồn từ nhận thức sai lầm, một trong những lỗi lâu đời nhất trong ngành tình báo.