Một nhà máy lọc dầu của Nga ở vùng Astrakhan. Ảnh: TASS/TTXVN
Ủy ban châu Âu (EC) ngày 3/5 đề xuất bản kế hoạch được coi là có thể tạo ra những thay đổi bước ngoặt lịch sử đối với dòng chảy năng lượng toàn cầu. Tuy nhiên, giá dầu trên thị trường không phản ứng quá mạnh trước thông tin này. Dầu Brent Biển Bắc tăng 3,8%, lên ngưỡng 109 USD/thùng sau khi xuất hiện thông tin EC đề xuất Liên minh châu Âu (EU) áp trừng phạt dầu thô và các sản phẩm lọc dầu xuất khẩu của Nga theo từng giai đoạn.
Giới phân tích và giao dịch nhận định phản ứng vừa phải của thị trường xuất phát từ việc dầu thô đã duy trì đà tăng vững do thông tin xuất hiện trước đó, cách tiếp cận theo giai đoạn của EC và xu thế suy giảm cầu tiêu thụ tại Trung Quốc do bùng phát dịch COVID-19 cũng như động thái Mỹ và nhiều đồng minh xuất dầu từ kho dự trữ chiến lược. Kể tử đầu tháng 4 đến nay, giá dầu Brent di chuyển trong biên độ từ 100-115 USD/thùng.
Theo Bjarne Schieldrop, chuyên gia phân tích trưởng về hàng hóa tại Ngân hàng SEB (Thụy Điển), mức tăng giá của dầu thô như vậy được coi là nhỏ so với một quyết định được đánh giá là chấn động EU. “Nếu không phải là do hiệu ứng từ các đợt phong tỏa tại Trung Quốc cũng như xuất dầu từ kho dự trữ, thị trường dầu mỏ sẽ có phản ứng mạnh hơn về giá’, chuyên gia này nhận định.
Sau thời điểm Nga can dự quân sự ở Ukraine, giới giao dịch cố tìm cách phán đoán mức độ đứt gãy dài hạn của dòng dầu thô xuất khẩu từ Nga cũng tác động của đứt gãy đối với thị trường dầu mỏ vốn rơi vào tình cảnh căng thẳng về nguồn cung.
Ngay sau khi Nga mở chiến dịch quân sự, dầu thô tăng bùng nổ, khi dầu Brent lên mức 139 USD/thùng - mức cao kỉ lục trong 14 năm. Đó là cách thị trường phản ứng trước thông tin Mỹ chuẩn bị áp dầu thô chống Nga. Giá dầu sau đó đi xuống, khi châu Âu, đi đầu là Đức, phản đối ý tưởng hạn chế nhập khẩu từ Nga, bất chấp việc một số đầu mối nhập khẩu tại châu Âu tự nguyện ngừng mua dầu của Nga.
Lo ngại về suy yếu nhu cầu tiêu thụ dầu thô liên quan đến lệnh phong tỏa tại Trung Quốc là nhân tố chi phối lớn nhất đối với giá dầu kể từ đầu tháng 4 - ông Amrita Sen, chuyên gia phân tích trưởng về dầu thô tại hãng tư vấn năng lượng Energy Aspects, nhìn nhận. Theo ông, trước thông tin kiểu như EC đề xuất cấm vận Nga, giá dầu có thể tăng từ 10-15%. Nhưng hiện tại, vấn đề nằm ở chỗ thị trường thực sự quan ngại về cầu dầu thô từ Trung Quốc, nước nhập khẩu dầu lớn nhất thế giới.
Tập đoàn tài chính-ngân hàng Standard Chartered ước tính tiêu thụ dầu thô của Trung Quốc giảm khoảng 1,1 triệu thùng/ngày trong tháng 4, tương đương với 1% cầu tiêu dùng toàn cầu. Suy giảm này bắt nguồn từ các quy định hạn chế, phong tỏa gần đây tại đại lục. Tuy nhiên, mức tiêu thụ dự kiến sẽ phục hồi trở lại vào tháng 7 tới.
Một số nhà giao dịch khác lo ngại cầu dầu thô của Trung Quốc thậm chí có thể giảm 3-4 triệu thùng/ngày, tương đương với tổn thất sản lượng khai thác của Nga do tác động của lệnh trừng phạt tiềm tàng. “Nhiều người nói với tôi Trung Quốc làm giảm hiệu quả trừng phạt Nga. Đó không phải là quan điểm của Energy Aspects, nhưng đó đúng là những gì mà thị trường đang nhìn nhận”, ông Amrita Sen nói.
Theo ông Sen, khi xem xét đến nhu cầu dầu mỏ toàn cầu, trước tiên phải xét đến Trung Quốc. Lệnh phong tỏa, hạn chế tại Trung Quốc không kéo dài, cầu tiêu thụ có thể phục hồi trong tháng 5 và gia tăng từ tháng 7 so với cùng kỳ năm ngoái. Đó sẽ là thời điểm dầu có được đà tăng mạnh trên thị trường.
Chưa cần đến quyết định cấm vận của EU theo đề xuất của EC, vòng trừng phạt gần đây nhất của EU dự kiến sẽ bắt đầu có hiệu lực từ ngày 15/5. Theo đó, các công ty tại châu Âu sẽ không được phép nhập khẩu dầu thô và các sản phẩm lọc dầu từ các tập đoàn thuộc sở hữu nhà nước tại Nga, như Rosneft, ngoại trừ số ít trường hợp “đặc biệt cần thiết”.
Hệ quả là Vitol – nhà giao dịch dầu thô độc lập lớn nhất thế giới, ước tính lượng dầu thô xuất khẩu của Nga sẽ giảm mạnh trong quý 2. “Suy giảm nguồn cung từ Nga đã xảy ra và đều đã được phản ánh vào giá dầu. Tuyên bố ngày hôm nay (của EC) giúp thị trường có được định hướng rõ ràng về việc giá dầu sẽ không thể sớm bùng nổ trong thời gian tới”, Paul Horsnell - trưởng bộ phận nghiên cứu hàng hóa tại Standard Chartered, bình luận.