Binh lính Lữ đoàn bộ binh cơ giới số 59 của Ukraine ở Donbass, ngày 19/9/2024. Ảnh: Getty Images
Ukraine có thể phải thừa nhận mất một số lãnh thổ về tay Nga để đạt được các đảm bảo về hòa bình và an ninh – ông Jens Stoltenberg cho biết trong cuộc phỏng vấn dài đầu tiên sau khi từ chức Tổng thư ký NATO.
Ông Stoltenberg đã kết thúc nhiệm kỳ 10 năm của mình với tư cách là người đứng đầu liên minh quân sự do Mỹ lãnh đạo vào ngày 1/10. Trong cuộc trò chuyện với tờ Financial Times được công bố ngày 4/10, cựu Tổng thư ký NATO cho biết Kiev có thể buộc phải xem xét lại quan điểm coi việc khôi phục biên giới năm 1991 là điều kiện tiên quyết cho bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào.
Ông Stoltenberg cho rằng "một loại động lực mới" sẽ đến sau cuộc bầu cử tổng thống Mỹ vào đầu tháng 11, có thể mở ra "những cách thức để cố gắng đạt được sự chuyển động trên chiến trường kết hợp với chuyển động xung quanh bàn đàm phán".
Phương Tây nên "đưa ra các điều kiện" cho phép Ukraine "ngồi xuống với người Nga và đạt được điều gì đó có thể chấp nhận được, điều gì đó để họ có thể tồn tại như một quốc gia độc lập".
Khi được hỏi ông sẽ đề xuất gì với nhà lãnh đạo Ukraine Volodymyr Zelensky, cựu Tổng thư ký NATO đã đưa ra so sánh với giải pháp cho cuộc chiến tranh Liên Xô - Phần Lan gần 85 năm trước.
Ông nói: "Phần Lan đã chiến đấu một cuộc chiến tranh dũng cảm chống lại Liên Xô vào năm 1939. Họ đã gây ra cho Hồng quân những tổn thất lớn hơn nhiều so với dự kiến. Cuộc chiến kết thúc khi Phần Lan từ bỏ 10% lãnh thổ. Nhưng họ đã có được một đường biên giới an toàn".
Theo hiệp ước tháng 3/1940, Phần Lan đã nhượng lại một phần lớn khu vực Karelia và Viipuri, thành phố lớn thứ hai của nước này vào thời điểm đó (được gọi là Vyborg ở Nga), cho Moskva.
Ông Stoltenberg lập luận rằng Ukraine có thể nhận được sự đảm bảo an ninh từ NATO ngay cả "nếu có một ranh giới không nhất thiết phải là biên giới được quốc tế công nhận". Ông lưu ý rằng hiệp ước quốc phòng của Mỹ với Nhật Bản không bao gồm yêu sách của Tokyo đối với Quần đảo Kuril, nơi Nga kiểm soát, và Tây Đức đã được kết nạp vào NATO bất chấp thực tế là Đông Đức khi đó nằm dưới quyền của một chính phủ riêng biệt liên kết với Liên Xô.
“Khi có ý chí, sẽ có cách để tìm ra giải pháp. Nhưng bạn cần một ranh giới xác định nơi Điều 5 được viện dẫn và Ukraine phải kiểm soát toàn bộ lãnh thổ cho đến ranh giới đó”, ông Stoltenberg nói, ám chỉ đến điều khoản quan trọng trong Hiệp ước NATO nêu rõ nghĩa vụ của các quốc gia thành viên là phải bảo vệ lẫn nhau.
Nga đã tuyên bố rằng họ sẽ không chấp nhận "công thức hòa bình" gồm 10 điểm của Zelensky và không từ bỏ quyền kiểm soát bán đảo Crimea và bốn khu vực khác, nơi mà Kiev và những người ủng hộ họ vẫn coi là lãnh thổ của Ukraine đang bị chiếm giữ bất hợp pháp.
Hy vọng về áp đặt các điều khoản của Kiev dường như ngày càng xa vời sau cuộc phản công thất bại năm 2023 và những chiến thắng mới của Nga ở Donbass, nơi quân đội của Moskva đã đạt được những tiến triển ổn định trong suốt năm 2024. Trong những đợt tiến công mới, quân đội Nga đã đẩy lực lượng Ukraine ra khỏi một số thị trấn được phòng thủ nghiêm ngặt, bao gồm Avdiivka, nơi đã thất thủ vào tháng 2 và Vuhledar (mà Nga gọi là Ugledar) vừa thất thủ trong tuần này.
Trong khi đó, Tổng thống Ukraine Zelensky đã không gây được ấn tượng với Washington bằng "kế hoạch chiến thắng" của mình khi ông thăm Mỹ trong tuần này.
Theo tờ Wall Street Journal (WSJ), con đường mà ông Zelensky vạch ra để giành chiến thắng trong cuộc xung đột với Nga được cho là bao gồm 4 điều khoản chính: đảm bảo an ninh của phương Tây cho Ukraine, Kiev tiếp tục xâm nhập vào tỉnh Kursk của Nga để làm con bài mặc cả về lãnh thổ, chuyển giao vũ khí tiên tiến "cụ thể" do phương Tây sản xuất và viện trợ tài chính quốc tế cho Ukraine. Các quan chức ở Kiev đã hứa sẽ công khai nội dung của kế hoạch cho công chúng, nhưng cho biết một số chi tiết sẽ được giữ bí mật.
Tuy nhiên, khi nhà lãnh đạo Ukraine trình bày lộ trình của mình tại Mỹ, ông đã phải đối mặt với "sự tiếp đón hờ hững". Tờ WSJ lưu ý rằng chính quyền của Tổng thống Joe Biden vẫn "cảnh giác với những động thái mà Moskva có thể coi là leo thang, bày tỏ sự hoài nghi và nói rằng họ muốn biết thêm thông tin chi tiết". Mặc dù Mỹ đã công bố một gói viện trợ quân sự mới cho Kiev, nhưng cho đến nay họ vẫn chưa cho phép Ukraine tấn công vào sâu lãnh thổ Nga bằng tên lửa tầm xa.