Châu Âu tìm cách thoát khỏi sự phụ thuộc vào vệ tinh của tỷ phú Musk

Theo Wall Street Journal ngày 14/4, trong bối cảnh địa chính trị đầy biến động, các chính phủ châu Âu đang ráo riết tìm kiếm một giải pháp thay thế nội địa cho hệ thống internet vệ tinh Starlink của tỷ phú Elon Musk. Nỗi lo ngại không chỉ xuất phát từ sự phụ thuộc vào một công ty Mỹ duy nhất mà còn từ tính cách khó đoán của chủ sở hữu, điều đã được thể hiện rõ qua những phát ngôn và hành động gần đây liên quan đến cuộc xung đột ở Ukraine.

Sự kiện khơi mào cho những lo ngại sâu sắc này có lẽ là dòng trạng thái trên mạng xã hội X của tỷ phú Musk, trong đó ông cảnh báo rằng "toàn bộ tiền tuyến của Ukraine sẽ sụp đổ" nếu ông tắt dịch vụ Starlink tại đây. Lời nói này, theo bà Eva Berneke, Giám đốc điều hành của Eutelsat, đối thủ cạnh tranh nhỏ hơn của Starlink tại châu Âu, đã gây ra một làn sóng chấn động trong giới an ninh châu Âu.

Thực tế, Starlink đã trở thành một hệ thống liên lạc không thể thiếu đối với quân đội Ukraine kể từ khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt vào năm 2022. Binh lính Ukraine dựa vào các thiết bị đầu cuối của Starlink để duy trì liên lạc, điều khiển thiết bị bay không người lái (UAV) và phối hợp pháo binh. Sự hiệu quả và độ phủ sóng rộng khắp của Starlink đã chứng minh vai trò quan trọng của nó trong việc hỗ trợ quốc phòng Ukraine.

Tuy nhiên, sự thống trị của Starlink cũng đồng thời làm nổi bật những rủi ro tiềm ẩn khi một quốc gia, đặc biệt là một khu vực địa chính trị phức tạp như châu Âu, phải phụ thuộc vào một công ty tư nhân của Mỹ và một cá nhân có tầm ảnh hưởng lớn nhưng khó đoán như Elon Musk.

Những lo ngại này càng gia tăng trong bối cảnh chính quyền Tổng thống Donald Trump từng có những động thái gây áp lực lên Ukraine và tìm cách xích lại gần Nga, khiến châu Âu nhận thức rõ hơn về sự cần thiết phải giảm bớt sự phụ thuộc vào cường quốc bên kia bờ Đại Tây Dương.

Trong bối cảnh đó, các nhà chức trách châu Âu đang đặt hy vọng vào Eutelsat, một công ty có trụ sở tại Pháp, để cung cấp một giải pháp dự phòng cho Starlink tại Ukraine thông qua dịch vụ internet vệ tinh OneWeb, công ty mà Eutelsat đã mua 24% cổ phần vào năm 2021. Về lâu dài, mục tiêu lớn hơn là xây dựng một mạng lưới liên lạc không gian độc lập, giúp châu Âu tự chủ hơn trong lĩnh vực này.

Tuy nhiên, việc Eutelsat có thể cạnh tranh sòng phẳng với Starlink trong tương lai gần vẫn còn là một dấu hỏi lớn. Hiện tại, Eutelsat chỉ có chưa đến 700 vệ tinh ở quỹ đạo Trái Đất thấp, trong khi Starlink sở hữu khoảng 7.000 vệ tinh, gấp mười lần con số của đối thủ cạnh tranh đến từ châu Âu. Bên cạnh đó, giá thành thiết bị đầu cuối của Starlink cũng rẻ hơn đáng kể, chỉ bằng khoảng một phần mười so với OneWeb.

Mặc dù vậy, Eutelsat đang nỗ lực tăng cường năng lực của mình. Công ty có kế hoạch phóng thêm 500 vệ tinh vào không gian trong vài năm tới và hiện đang nắm trong tay 5.000 thiết bị đầu cuối OneWeb có thể được chuyển giao cho Ukraine trong vòng vài tuần, cùng với khả năng cung cấp thêm 5.000 thiết bị khác trong vòng một năm nếu nhận được sự chấp thuận từ Liên minh châu Âu (EU). Bà Berneke tin rằng việc triển khai 5.000 đến 10.000 thiết bị đầu cuối sẽ tạo ra một giải pháp dự phòng đáng kể cho Ukraine.

Nhận định về khả năng cạnh tranh của Eutelsat, ông Christopher Baugh, chuyên gia trong ngành vệ tinh tại công ty tư vấn Analysys Mason, cho rằng OneWeb hiện tại không phải là một giải pháp thay thế phù hợp cho Starlink. Ông nhấn mạnh rằng việc phóng thêm nhiều vệ tinh là một quá trình đòi hỏi thời gian.

Tuy nhiên, sự thay đổi trong bối cảnh địa chính trị, đặc biệt là việc Tổng thống Trump sẽ tại nhiệm một thời gian dài nữa ở Nhà Trắng, đang tạo ra những lợi thế nhất định cho Eutelsat. Bà Berneke cho biết, việc Eutelsat là "chòm sao duy nhất không phải của Mỹ, không phải của Trung Quốc đang xuất hiện" đã trở thành một "lợi thế bán hàng mạnh mẽ hơn" trong tình hình hiện tại.

Những lo ngại về độ tin cậy với tỷ phú Musk thậm chí còn gây ảnh hưởng đến nỗ lực của Starlink trong việc giành được hợp đồng cung cấp dịch vụ liên lạc an toàn cho chính phủ Italy. Mặc dù Thủ tướng nước này Giorgia Meloni có mối quan hệ tốt với ông Musk và chính quyền Trump, nhưng sự phản ứng mạnh mẽ từ châu Âu đối với những phát ngôn của tỷ phú này đã khiến Rome phải cân nhắc kỹ lưỡng hơn, đồng thời xem xét các giải pháp thay thế, bao gồm cả Eutelsat.

Ông Christophe Grudler, một thành viên người Pháp của Nghị viện châu Âu, đã cảnh báo rằng việc "bỏ hết trứng vào một giỏ (Mỹ)" sẽ không tốt cho Italy, đồng thời đặt ra câu hỏi về việc liệu ông Musk có thể đơn phương cắt tín hiệu đến Italy hay không.

Lịch sử hình thành của Eutelsat cũng cho thấy rõ ý chí tự chủ của châu Âu trong lĩnh vực vệ tinh. Được thành lập vào năm 1977, mục tiêu ban đầu của công ty là phát triển và phóng vệ tinh một cách độc lập với Mỹ. Trong nhiều thập kỷ, Eutelsat tập trung vào việc vận hành các vệ tinh địa tĩnh phục vụ ngành truyền hình. Việc mua cổ phần của OneWeb vào năm 2021 đánh dấu một bước chuyển mình quan trọng, hướng tới việc xây dựng mạng lưới vệ tinh quỹ đạo thấp, tương tự như Starlink, nhằm cung cấp dịch vụ internet tốc độ cao với độ trễ thấp.

Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt trong lĩnh vực internet vệ tinh, với sự tham gia của Amazon (với dự án Kuiper) và Trung Quốc, châu Âu đang nhận thức rõ hơn bao giờ hết về tầm quan trọng của việc xây dựng một hệ thống vệ tinh độc lập và đáng tin cậy. Eutelsat, với sự hỗ trợ từ các cổ đông lớn là chính phủ Pháp, Anh và tập đoàn của tỷ phú Ấn Độ Sunil Bharti Mittal, đang nỗ lực hết mình để hiện thực hóa mục tiêu này.

Tuy nhiên, để thực sự cạnh tranh với "gã khổng lồ" Starlink, Eutelsat có lẽ sẽ cần đến hàng tỷ USD đầu tư để đổi mới và mở rộng đội vệ tinh của mình, đồng thời tận dụng lợi thế về sự ủng hộ chính trị và nhu cầu tự chủ chiến lược của châu Âu.