Cảnh sát Hà Lan trong một chiến dịch trấn áp tội phạm. Ảnh: ANP/TTXVN
Theo Đài phát thanh Quốc tế Đức Deutsche Welle, trong bối cảnh nhiều quốc gia như Mỹ, Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ và Brazil đang có số nhà tù gia tăng, thì Hà Lan lại là một câu chuyện hoàn toàn khác biệt. Nơi đây, không chỉ có những nhà tù trống rỗng mà một số còn được chuyển đổi thành khách sạn hoặc trung tâm văn hóa. Nhưng điều gì đã làm giảm số tù nhân ở quốc gia này?
Theo một nghiên cứu của Đại học Leiden (Hà Lan) và Đại học Portsmouth (Anh), số lượng tù nhân ở Hà Lan đã giảm từ tỷ lệ 94 trên 100.000 công dân vào năm 2005 xuống còn 51 trên 100.000 công dân vào năm 2016. Mặc dù không có sự giảm sút đáng kể từ đó, nhưng dữ liệu từ Cơ quan Thống kê châu Âu Eurostat cho thấy tỷ lệ này vẫn ổn định ở mức thấp, chỉ 54 trên 100.000 vào năm 2021 và 2022. Điều này khiến Hà Lan trở thành một trong số ít quốc gia có xu hướng giảm số người bị bỏ tù, bên cạnh một số nước châu Âu khác như Đức và Bulgaria.
Duy chỉ có Nga là quốc gia ghi nhận tỷ lệ giam giữ giảm mạnh hơn Hà Lan, với mức giảm 59% kể từ năm 2000. Trong khi đó, hầu hết các quốc gia khác trên thế giới đều ghi nhận sự gia tăng số nhà tù, đặc biệt là ở Nam Mỹ, Châu Á và Châu Đại Dương.
Có nhiều yếu tố tác động đến sự giảm sút số tù nhân ở Hà Lan. Một trong những nguyên nhân chính là chính sách tuyên án tại tòa án. Trong khoảng thời gian từ năm 2005 đến 2015, số lượng án tù được áp dụng ở Hà Lan đã giảm mạnh, từ 8.305 án xuống chỉ còn 4.540 án. Sự giảm sút này được ghi nhận trên nhiều loại tội phạm, từ tội phạm xâm phạm tài sản cho đến tội phạm bạo lực và tình dục.
Hà Lan cũng có thời gian trung bình giam giữ tù nhân ngắn, khi một nửa số tù nhân được thả ra trong vòng một tháng sau khi bị giam giữ. Theo báo cáo của Đại học Lausanne, chỉ có 5,2% tù nhân ở châu Âu phải chịu án tù dưới 6 tháng, trong khi con số này ở Hà Lan lại thấp hơn rất nhiều.
Một yếu tố khác góp phần vào sự giảm số lượng tù nhân là tỷ lệ tạm giam trước khi xét xử. Số lượng người bị tạm giam ở Hà Lan đã giảm từ 21.029 vào năm 2005 xuống còn 13.350 vào năm 2016, tương ứng với mức giảm 37%. Trong cùng thời gian đó, tỷ lệ tội phạm cũng giảm từ 1,35 triệu xuống còn 930.000 vụ. Tội phạm tài sản đã giảm 27% và tội phạm bạo lực giảm 26%. Tỷ lệ tội phạm ở Hà Lan đã đạt mức thấp kỷ lục vào năm 2018, nhưng sau đó đã tăng nhẹ, ở mức 798.000 vụ vào năm 2022.
Một yếu tố quan trọng khác là sự thay đổi trong quy trình xét xử, cho phép công tố viên xử lý một số vụ án mà không cần phải đưa ra tòa. Thay vào đó, họ có thể áp dụng các hình phạt không giam giữ, chẳng hạn như tiền phạt hoặc các hình thức phục vụ cộng đồng. Điều này không chỉ giúp giảm áp lực cho hệ thống tư pháp mà còn giảm tổng số tù nhân.
Giáo sư Francis Pakes tại Đại học Portsmouth nhận xét rằng số liệu đề cập ở trên không phản ánh toàn bộ tình hình. Ông chỉ ra rằng việc giảm số lượng tù nhân có thể do ít vụ án bị điều tra hoặc truy tố, thay vì tội phạm thực sự giảm.