'Bà trùm Vàng đỏ’ Afghanistan đấu tranh cho phụ nữ dưới thời Taliban

Theo hãng tin AFP, kể từ khi tiến vào thủ đô Kabul và giành quyền kiểm soát Afghanistan, lực lượng Taliban vẫn duy trì quan điểm cứng rắn và có nhiều bằng chứng cho thấy họ đang loại trừ phụ nữ ra khỏi cuộc sống cộng đồng. Điều này khiến nhiều doanh nhân nữ phải bỏ trốn khỏi đất nước hoặc ở ẩn. Họ lo sợ chính quyền Taliban sẽ tái áp đặt chế độ hà khắc như giai đoạn 1996 -2000, khi trẻ em gái bị cấm đến trường, phụ nữ không được đi làm và chỉ được phép ra khỏi nhà khi có nam giới đi cùng.

Song không giống với những nữ doanh nhân khác, bà Shafiqeh Attai - chủ Công ty Pashton Zarghon Saffron Women, một doanh nghiệp lớn chuyên sản xuất nhụy hoa nghệ tây ở thành phố Herat - đã lựa chọn ở lại và tuyên bố đấu tranh vì quyền của phụ nữ.

“Chúng tôi sẽ nói lên tiếng nói đấu tranh. Bất kể điều gì xảy ra đi nữa, chúng tôi cũng sẽ không chỉ ngồi ở nhà, bởi vì chúng tôi đã làm việc rất chăm chỉ”, bà nói.  

Doanh nghiệp của bà Attai chuyên sản xuất, chế biến, đóng gói và xuất khẩu nhuỵ hoa nghệ tây, loại gia vị đắt đỏ nhất thế giới. Công ty có trên 1.000 lao động nữ, chuyên thu hái nhụy hoa nghệ tây trên cánh đồng rộng 25 hecta ở huyện Pashton Zarghon, thành phố Herat, giáp biên giới Iran. Bà Attai cũng lập ra một hợp tác xã do phụ nữ sở hữu và vận hành để sản xuất nhụy hoa nghệ tây từ cánh đồng rộng 55 hecta khác. Attai cho biết bà thuê lao động nữ để giúp họ có thu nhập cho con đi học, mua quần áo, vật dụng cần thiết và trở thành trụ cột gia đình.

“Tôi đã làm việc rất chăm chỉ để thành lập doanh nghiệp của mình”, người phụ nữ 40 tuổi nói.“Chúng tôi không muốn ngồi im và bị phớt lờ. Ngay cả khi họ phớt lờ chúng tôi, chúng tôi sẽ không giữ im lặng”.

Chính phủ vừa bị lật đổ của Afghanistan đã khuyến khích nông dân trồng hoa nghệ tây lấy nhuỵ trong nỗ lực triệt phá ngành công nghiệp thuốc phiện khổng lồ và nâng cao thu nhập cho người dân. Tuy nhiên, hiện nay, Afghanistan vẫn là nhà sản xuất thuốc phiện và heroin lớn nhất thế giới, cung cấp tới 80 – 90% sản lượng thuốc phiện toàn cầu. 

Việc trồng thuốc phiện đã tăng mạnh trong những năm gần đây do tình trạng nghèo đói và bất ổn gia tăng. Theo Liên hợp quốc, diện tích sản xuất của Afghanistan hiện nay lớn gấp 4 lần so với năm 2002.

Thành phố Herat là nơi sản xuất phần lớn nhụy hoa nghệ tây của Afghanistan. Doanh nghiệp của bà Attai sản xuất khoảng 200-500 kg nhụy hoa mỗi năm. Trong nhiều thế kỷ qua, nhụy hoa nghệ tây được sử dụng khắp thế giới trong nấu ăn, chiết xuất nước hoa, làm trà và thậm chí dùng làm thuốc. Với giá hơn 5.000 USD/kg, nhụy hoa nghệ tây đã trở thành loại gia vị đất nhất thế giới và được mệnh danh là “vàng đỏ”của Afghanistan.

Loài hoa này phát triển tốt nhất ở những nơi có khí hậu nắng nóng gay gắt, được thu hoạch vào tháng 10 và tháng 11 hàng năm. Đa số người làm nghề thu hái là phụ nữ khoảng 50-60 tuổi. Họ làm việc từ lúc trời còn mờ sáng tới lúc mặt trời lên cao trước khi hoa héo. Sau đó, họ tỉ mẩn tách nhụy hoa khỏi cánh hoa mỏng manh, công việc đòi hỏi kỹ năng khéo léo và sự tập trung.

Giờ đây, Attai không chỉ lo lắng về tương lai kinh doanh của mình mà còn lo lắng cho cuộc sống của những người phụ nữ trên khắp Afghanistan, những người đang phải đối mặt với tương lai bất định về việc làm, giáo dục. 

“Chính phủ của Tiểu vương quốc Hồi giáo đang nắm quyền. Chúng tôi vô cùng lo ngại rằng họ sẽ ngăn cản công việc của mình, Họ không cho nữ giới trở lại trường học, không cho phụ nữ nắm bất cứ vai trò nào trong chính quyền. Tôi lo ngại không biết điều gì sẽ xảy ra trong tương lai. Tôi không chỉ nghĩ về bản thân mình, tôi cũng lo rằng 20 năm nỗ lực của những phụ nữ trong doanh nghiệp sẽ uổng phí”, bà Attai nói và chia sẻ một số nhân viên của bà là trụ cột duy nhất trong gia đình của họ. 

Trong 20 năm kể từ khi Mỹ can thiệp quân sự vào Afghanistan kể từ năm 2001 nhiều phụ nữ ở Afghanistan đã trở thành lãnh đạo doanh nghiệp, đặc biệt ở các thành phố như Herat, nơi từ lâu đã là một trung tâm thương mại quan trọng gần biên giới Iran và Turkmenistan. Tuy vậy, những tháng gần đây, trước đà tiến công của Taliban, nhiều nữ doanh nhân ở Herat đã tìm cách trốn ra khỏi đất nước.

Younes Qazizadeh, người đứng đầu văn phòng thương mại của Herat, hy vọng Taliban sẽ đưa ra thông báo chính thức để xác nhận phụ nữ có thể quay lại và tiếp tục hoạt động kinh doanh dưới chính quyền này. “Chúng tôi hy vọng công việc kinh doanh của phụ nữ tại Afghanistan có thể bắt đầu lại”, Qazizadeh nói. 

Trong khi đó, số phận của những doanh nghiệp như của Attai đang như “chỉ mành treo chuông”. Nhưng bà trùm “vàng đỏ” Afghanistan cho biết bà sẽ bám trụ quê hương vì bà có hy vọng công việc kinh doanh của mình có thể tồn tại.

“Chúng tôi là một doanh nghiệp vận hành hoàn toàn bởi phụ nữ. Không một người đàn ông nào đủ can đảm để ngăn chặn điều này. Không thể phớt lờ một phụ nữ chăm chỉ ngày đêm trên đồng ruộng”, bà nhấn mạnh.