Với hành động đơn phương và ngang ngược của Trung Quốc ở Biển Đông, Mỹ có thể bị kéo vào cuộc.Abraham M. Denmark, Phó Chủ tịch Các vấn đề Chính trị và An ninh tại Văn phòng Quốc gia Nghiên cứu châu Á và từng là người đừng đầu Ủy ban Các vấn đề về Trung Quốc tại Bộ Quốc phòng Mỹ cho rằng, trên Biển Đông, tuyên bố chủ quyền đầy tham vọng về "đường 9 đoạn" mơ hồ và phi lý cùng với hành động bất chấp luật pháp quốc tế của Trung Quốc sau khi đưa giàn khoan Hải Dương 981 vào vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam đã khiến căng thẳng trong khu vực đã tăng lên một cấp độ mới đầy nguy hiểm.
Với toan tính của riêng mình, Bắc Kinh đã có những động thái gây hấn với một loạt các nước láng giềng, tạo ra nguy cơ lớn hơn cho một cuộc khủng hoảng và xung đột tiềm năng. Trong khi một số nước như Việt Nam có hành động hết sức kiềm chế và hữu nghị, mong muốn giải quyết vấn đề bằng biện pháp hòa bình, thì hành động của Trung Quốc lại rất hung hăng và hiếu chiến.
Và thực tế là Philippines, một đồng minh của Mỹ cũng đã cảnh báo về một thảm họa và xung đột Mỹ-Trung tiềm năng.
Chỉ vài ngày sau chuyến thăm của Tổng thống Obama tới châu Á, Bắc Kinh đã đưa một giàn khoan dầu trị giá hàng tỉ USD vào thềm lục địa của Việt Nam một cách có tính toán. Đồng thời, Trung Quốc phái hàng trăm tàu các loại, trong đó có cả tàu chiến và máy bay chiến đấu để bảo vệ giàn khoan phi pháp này. Gần đây nhất, Trung Quốc đã cho tàu đâm chìm một tàu cá của Việt Nam gần khu vực giàn khoan trên. Sự kiện này đã khiến dư luận quốc tế chú ý và lên án trong suốt tháng qua.
Tàu chiến Mỹ hiện diện ở Biển Đông. |
Sự cố tương tự cũng đã diễn ra giữa Trung Quốc và Philippines, như lời Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Chuck Hagel mô tả là Bắc Kinh hạn chế Manila tiếp cận bãi Scarborough (Trung Quốc gọi là Hoàng Nham), gây sức ép lên sự hiện diện lâu nay của Manila ở bãi Second Thomas (bãi Cỏ Mây, Trung Quốc gọi là bãi Nhân Ái), bắt đầu cải tạo đất đai ở nhiều vị trí khác nhau.
Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Chuck Hagel đã cáo buộc Trung Quốc có những hành động gây bất ổn ở Biển Đông và cảnh báo rằng Washington sẽ không tiếp tục bị động nếu trật tự quốc tế bị đe dọa, đồng thời nhấn mạnh: “Trong những tháng gần đây, Trung Quốc đã thực hiện các hành động đơn phương, gây mất ổn định, đòi hỏi chủ quyền ở Biển Đông. Mỹ sẽ không làm ngơ khi các nguyên tắc cơ bản của trật tự quốc tế bị thách thức”.
Trước đó, trong bài phát biểu trước các sĩ quan tốt nghiệp Học viện Quân sự Mỹ tại West Point ngày 28/5, Tổng thống Mỹ Obama nói: "Các hành vi xâm lược diễn ra ngoài sự kiểm soát... sẽ ảnh hưởng tới các đồng minh của chúng ta, và có thể lôi kéo quân đội của chúng ta vào cuộc". Ông Obama đã bày tỏ sự sẵn sàng sử dụng lực lượng quân sự khi cần thiết nếu an ninh của các đồng minh của Mỹ bị đe dọa.
Theo ông Denmark, một vấn đề mới đặt ra mới đây là liệu Bắc Kinh sẽ phản ứng thế nào sau khi Philippines vừa tuyên bố phạt tù với 9 ngư dân Trung Quốc bị cáo buộc bắt cá trộm trong vùng biển của nước này. Bắc Kinh chắc chắn sẽ phản ứng và tìm cách trừng phạt Manila, đồng thời tiếp tục củng cố tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc trong quá trình này. Nếu Trung Quốc sử dụng vũ lực chống lại Philippines, bất kể Bắc Kinh tìm cách ngụy biện về hành động này là phòng thủ hay phản ứng, Mỹ sẽ bị lôi kéo vào cuộc khủng hoảng này, ít nhất là bằng các biện pháp ngoại giao, thậm chí là quân sự.
Mỹ sẽ không lùi bước trong một tình huống như vậy, khi mà độ tin cậy về sự sẵn sàng can thiệp ở nước ngoài của Mỹ đã suy giảm sau cuộc khủng hoảng ở Ukraine và sự kiện “giới hạn đỏ” mà Tổng thống Obama vạch ra ở Syria năm 2013. Trong khi Washington cố gắng làm giảm leo thang căng thẳng và loại bỏ việc sử dụng vũ lực, họ cũng sẽ thể hiện ý chí và quyết tâm trong việc ngăn chặn tình trạng đối đầu và trấn an các đồng minh của mình.
Mặc dù Mỹ không phải là một bên trong các tranh chấp ở Biển Đông, nước này có một quan tâm khác lớn hơn đó là: Một cuộc xung đột ở Biển Đông sẽ là thảm hoạ đối với các hoạt động thương mại trong khu vực và mối quan hệ Trung - Mỹ, cả hai điều này đều rất quan trọng đối với Washington.
Đối với một quốc gia bên ngoài, tưởng chừng những sự cố liên quan đến bãi đá, giàn khoan, ngư dân… là không có gì để nói, nhưng thực tế, nó là vấn đề hết sức nghiêm trọng. Nếu xâu chuỗi lại các hành động gần đây của Bắc Kinh ở Biển Đông, những sự cố đó đặt ra những câu hỏi nghiêm túc về lịch sử, quyền lực và tham vọng của Trung Quốc.
Vũ Thanh Xem kỳ cuối "Chiến thuật nhằm thay đổi nguyên trạng của Trung Quốc"