Kế hoạch tinh chế kim loại
Trụ sở Lầu Năm Góc. Ảnh: AFP/TTXVN
Theo hãng tin Reuters ngày 11/3, động thái này là một trong số những sắc lệnh hành pháp mà ông Trump có thể ký sớm nhất vào ngày 12/3, không lâu sau khi ông phát biểu trước Quốc hội Mỹ rằng ông sẽ thực hiện hành động mang tính lịch sử để mở rộng đáng kể sản xuất khoáng sản quan trọng và đất hiếm ngay tại Mỹ.
Theo sắc lệnh dự kiến, Lầu Năm Góc sẽ phối hợp với các cơ quan liên bang khác để xây dựng các cơ sở chế biến tại các căn cứ quân sự của mình.
Sử dụng các căn cứ quân sự để chế biến khoáng sản cho thấy ông Trump coi trọng tầm quan trọng của khoáng sản thiết yếu đối với an ninh quốc gia. Máy bay chiến đấu, tàu ngầm, đạn dược và các loại vũ khí khác do quân đội Mỹ sử dụng đều được chế tạo từ các khoáng sản do Trung Quốc tinh chế.
Ông Trump cũng có kế hoạch bổ nhiệm một đặc phái viên khoáng sản quan trọng, tương tự các biện pháp mà các tổng thống trước đây đã thực hiện để điều phối trọng tâm của Mỹ vào các lĩnh vực khác. Theo các nguồn tin, các kế hoạch vẫn đang được thảo luận và có thể thay đổi trước khi ông Trump ký sắc lệnh.
Một số quan chức trong chính quyền Tổng thống Trump đã lo ngại về những dấu hiệu ban đầu cho thấy Trung Quốc có thể hạn chế xuất khẩu khoáng sản quan trọng để trả đũa thuế quan của ông Trump hoặc vì các lý do khác.
Lầu Năm Góc kiểm soát hơn 12 triệu ha đất nên kế hoạch này sẽ đảm bảo có sẵn đất để xây dựng các cơ sở tinh luyện, tránh được tranh cãi đôi khi xảy ra tại các cộng đồng địa phương. Ngoài ra, còn tránh phải mua đất và không cần sử dụng đất do các bộ khác quản lý.
Giảm phụ thuộc Trung Quốc
Công nhân kiểm tra các cuộn thép tại cảng sông Trường Giang, Trung Quốc. Ảnh minh họa: AFP/TTXVN
Một kế hoạch ưu tiên chế biến kim loại thay vì cải tổ quy trình cấp phép khai thác mỏ tại Mỹ có thể khiến các công ty khai khoáng Mỹ không hài lòng, nhưng lại giải quyết được mối quan ngại lâu nay của các nhà sản xuất rằng Trung Quốc kiểm soát quá nhiều ngành chế biến kim loại toàn cầu.
Trung Quốc là nhà sản xuất hàng đầu thế giới đối với 30 trong số 50 loại khoáng sản được Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ coi là quan trọng.
Hiện chưa rõ kế hoạch của ông Trump về các cơ sở chế biến tại căn cứ Lầu Năm Góc sẽ vận hành thế nào từ góc độ pháp lý. Đạo luật Không khí Sạch và Đạo luật Nước Sạch của Mỹ vẫn áp dụng đối với các căn cứ này, trong khi những quy định đó trước đây đã cản trở các dự án chế biến do tư nhân phát triển.
Trước đây, ông Trump từng thể hiện sẵn sàng sử dụng đất do chính phủ kiểm soát cho các mục đích thay thế. Khi còn là ứng cử viên tổng thống, ông cam kết mở một phần đất liên bang để xây dựng nhà ở quy mô lớn, với các khu vực có thuế cực thấp và quy định cực thấp.
Ông Trump không có kế hoạch thiết lập một kho dự trữ khoáng sản quan trọng của Mỹ theo mô hình Dự trữ Dầu mỏ Chiến lược theo đề xuất của một số người trong chính quyền và ngành khai khoáng.
Trái lại, Trung Quốc tích trữ một số khoáng sản quan trọng, bao gồm cobalt. Năm 2024, chính phủ Mỹ đã cân nhắc dự trữ kim loại này, vốn được sử dụng trong tên lửa, linh kiện hàng không vũ trụ, nam châm cho hệ thống liên lạc, radar và hệ thống dẫn đường.
Ông Trump cũng không có kế hoạch yêu cầu Lầu Năm Góc hoặc các cơ quan Mỹ khác buộc nhà cung cấp chỉ sử dụng khoáng sản của Mỹ.
Sắc lệnh dự kiến trên cũng sẽ không thay đổi quy trình cấp phép khai thác mỏ của Mỹ, vốn được thiết lập theo Đạo luật Chính sách Môi trường Quốc gia năm 1970, chủ yếu vì một thay đổi như vậy sẽ cần Quốc hội Mỹ phê duyệt.
Tuy nhiên, sắc lệnh sẽ mở rộng quy trình cấp phép FAST-41 cho các mỏ, dựa trên một bước mà ông Trump đã thực hiện trong nhiệm kỳ đầu tiên.
Quy trình cấp phép FAST-41 đề cập đến quy trình cấp phép theo Đạo luật FAST (Fixing America’s Surface Transportation Act - Đạo luật Cải thiện Hệ thống Giao thông Bề mặt Mỹ) năm 2015, trong đó Tiêu đề 41 (FAST-41) được thiết lập để đẩy nhanh quy trình cấp phép liên bang đối với các dự án cơ sở hạ tầng quy mô lớn, bao gồm khai thác khoáng sản.
Trong khi đó, theo trang economictimes.indiatimes.com, hồi tháng 2, Trung Quốc đã hạn chế xuất khẩu 5 kim loại quan trọng được sử dụng trong quốc phòng, năng lượng sạch và nhiều ngành công nghiệp khác. Quyết định này được công bố ngay sau khi Mỹ áp thuế bổ sung 10% lên hàng hóa Trung Quốc theo lệnh của Tổng thống Donald Trump.
Năm kim loại bị Trung Quốc hạn chế xuất khẩu gồm vonfram, indi, bitmut, telua và molypden.
Kiểm soát xuất khẩu kim loại có thể ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt tác động mạnh đến các ngành công nghiệp công nghệ cao và năng lượng tái tạo. Trung Quốc là nguồn cung cấp chủ chốt các kim loại quan trọng này cho thế giới, do đó động thái mới có thể gây xáo trộn thị trường.