Thỏa thuận ngừng bắn Gaza: Dấu ấn ngoại giao có thể định hình di sản của Tổng thống Trump

Theo The Guardian (Anh), chi tiết và lộ trình của thỏa thuận chấm dứt xung đột tại Dải Gaza hiện vẫn chưa được công bố, song những tuyên bố thể hiện thiện chí từ cả Israel lẫn Hamas được đánh giá là bước tiến quan trọng. Với sự ủng hộ chính trị từ một số quốc gia Arab và các cường quốc trong khu vực, đây được xem là cơ hội rõ ràng nhất để chấm dứt chiến sự kể từ sau khi thỏa thuận ngừng bắn hồi tháng 3 đổ vỡ, khiến Gaza rơi trở lại vòng xoáy bạo lực, làm gần 68.000 người thiệt mạng, phần lớn là dân thường.

Từ tháng 3 đến nay, đã có nhiều tín hiệu về khả năng đạt được một thỏa thuận, song chưa khi nào tiến trình này tiến xa như hiện nay. Theo mô tả của ông Trump trên mạng xã hội Truth Social ngày 8/10, trong giai đoạn đầu của kế hoạch hòa bình, dự kiến Hamas sẽ trả tự do cho các con tin để đổi lấy việc quân đội Israel rút bớt lực lượng khỏi Gaza. Tuy nhiên, việc xác định vị trí toàn bộ con tin và giám sát quá trình rút quân được đánh giá là rất phức tạp.

Trong bài đăng, ông Trump khẳng định: “Tất cả con tin sẽ sớm được trả tự do, Israel sẽ rút quân về ranh giới đã thỏa thuận, như bước đầu hướng tới một nền hòa bình bền vững và lâu dài. Tất cả các bên sẽ được đối xử công bằng”.

Tuy nhiên, giới quan sát nhận định, còn nhiều vấn đề cần được thương lượng. Kế hoạch hòa bình gồm 20 điểm do Mỹ đề xuất hướng tới việc dung hòa giữa lệnh ngừng bắn tạm thời và mục tiêu chấm dứt xung đột lâu dài. Những câu hỏi then chốt như tương lai của Hamas, khả năng lực lượng này giải giáp hay không, cũng như tầm nhìn của Israel đối với Gaza, vẫn chưa có lời giải rõ ràng.

Thực tế, nỗ lực này không phải là mới. Trước đó, ngay từ khi chuẩn bị nhậm chức, chính quyền ông Trump đã nỗ lực thúc đẩy một thỏa thuận chấm dứt chiến sự tại Gaza. Tuy nhiên, lệnh ngừng bắn đạt được hồi tháng 1 nhanh chóng sụp đổ do bất đồng liên quan đến việc trao trả con tin.

Tình hình hiện nay được xem là bước ngoặt. Trong cuộc họp ngày 8/10, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio đã gửi cho Tổng thống Trump một mẩu ghi chú với nội dung: “Rất gần rồi. Chúng tôi cần ông phê duyệt bài đăng trên Truth Social sớm để có thể công bố thỏa thuận”.

Nhiều chuyên gia cho rằng không nhất thiết cuộc xung đột tại Gaza phải kết thúc bằng một tiến trình hòa bình quy mô như Hiệp định Oslo trước đây. Đây là một giai đoạn khác biệt, khi Tổng thống Mỹ tận dụng chính yếu tố đó để gây sức ép ngoại giao với cả đồng minh lẫn đối thủ.

Theo một số nguồn tin, ông Trump cũng có động lực cá nhân khi muốn trở thành tổng thống Mỹ đầu tiên nhận giải Nobel Hòa bình kể từ thời ông Barack Obama. Giải thưởng này dự kiến được công bố ngày 10/10 và mong muốn mang lại một “thành công ngoại giao” cho Nhà Trắng được cho là có ảnh hưởng nhất định đến các tính toán chính trị tại Washington và Trung Đông.

Tuy nhiên, căng thẳng vẫn còn hiện hữu. Hamas kêu gọi Mỹ và các bên liên quan đảm bảo Israel tuân thủ đầy đủ các điều khoản của thỏa thuận, đồng thời bày tỏ lo ngại Tel Aviv có thể nối lại chiến dịch quân sự sau khi con tin được thả.

“Chúng tôi sẽ không từ bỏ quyền dân tộc của mình cho đến khi đạt được tự do, độc lập và quyền tự quyết”, đại diện Hamas tuyên bố, ám chỉ mục tiêu thành lập nhà nước Palestine – điều mà Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu phản đối và không còn nằm trong ưu tiên của Nhà Trắng.

Về phần mình, ông Netanyahu cũng đối mặt với sức ép chính trị trong nước. Ngày 9/10, ông cho biết sẽ triệu tập nội các để thông qua thỏa thuận và đưa tất cả con tin trở về. Tuy nhiên, nhà lãnh đạo Israel được dự báo sẽ gặp phải sự phản đối mạnh mẽ từ các thành viên cánh hữu trong chính phủ, như Bộ trưởng Tài chính Bezalel Smotrich và Bộ trưởng An ninh quốc gia Itamar Ben-Gvir, những người dọa sẽ rút khỏi liên minh nếu thỏa thuận ngừng bắn được thông qua.

Để vượt qua trở ngại này, ông Trump được cho là đã dùng những lời lẽ cứng rắn, cảnh báo rằng “địa ngục sẽ mở ra ở Gaza” nếu mong muốn hòa bình của ông không được đáp ứng. Theo trang tin Axios, khi ông Netanyahu tỏ ra hoài nghi, Tổng thống Mỹ nói thẳng: “Tôi không hiểu sao lúc nào ông cũng bi quan như vậy… Đây là một thắng lợi. Hãy nắm lấy”.

Ông Trump dự kiến sẽ tới Trung Đông vào cuối tuần này để ký kết thỏa thuận. Giới phân tích nhận định đây là thời khắc mang tính quyết định và kết quả của nỗ lực này có thể định hình di sản ngoại giao của Chính quyền Tổng thống Trump.