Tác động từ việc tỷ phú Elon Musk phản ứng với triết lý thương mại của Tổng thống Trump

Theo Wall Street Journal ngày 8/4, doanh nhân công nghệ hàng đầu thế giới, Elon Musk, người đang là một trong những cố vấn có ảnh hưởng của Tổng thống Donald Trump, đã công khai bày tỏ sự không đồng tình với triết lý thương mại mà chính quyền Trump đang theo đuổi. Những bình luận của ông Musk không chỉ phơi bày những rạn nứt tiềm ẩn trong nội bộ chính quyền về vấn đề thuế quan mà còn đặt ra câu hỏi về hướng đi kinh tế mà nước Mỹ đang lựa chọn.

Mới nhất, tỷ phú đứng sau Tesla và SpaceX đã đăng tải một đoạn video nổi tiếng của nhà kinh tế học đoạt giải Nobel Milton Friedman, trong đó ông Friedman giải thích một cách sinh động về sự phức tạp của chuỗi cung ứng toàn cầu thông qua ví dụ về chiếc bút chì. Hành động này được xem như một lời chỉ trích ngầm về chủ trương bảo hộ mậu dịch và áp đặt thuế quan mà chính quyền Trump đang ráo riết thực hiện.

Trước đó, ông Musk cũng đã trực tiếp nhắm vào Peter Navarro, cố vấn thương mại hàng đầu của Tổng thống Trump. Trên mạng xã hội X (trước đây là Twitter), tỷ phú Musk đã không ngần ngại cho rằng việc ông Navarro ủng hộ các rào cản thương mại mạnh mẽ và trên diện rộng là một sai lầm. Vị tỷ phú này còn ngụ ý rằng ông Navarro thiếu kinh nghiệm thực tế trong việc xây dựng và phát triển kinh tế, khi viết: "Ông ấy không xây dựng được cái gì cả" - một dòng trạng thái sau đó đã bị ông Musk xóa.

Những động thái trên của ông Musk diễn ra trong bối cảnh chính quyền Trump vừa công bố hàng loạt chính sách thuế quan mới, gây ra những xáo trộn không nhỏ trên thị trường chứng khoán và làm dấy lên lo ngại về nguy cơ suy thoái kinh tế toàn cầu. Tổng thống Trump từng tuyên bố rằng người dân Mỹ nên chuẩn bị cho những "nỗi đau ngắn hạn" trong quá trình ông cố gắng định hình lại nền kinh tế Mỹ, hướng tới việc giảm sự phụ thuộc vào hàng hóa sản xuất ở nước ngoài. Tuần trước, một loạt các mức thuế quan mới đã được áp dụng đối với hầu hết các nền kinh tế trên thế giới, thậm chí còn cao hơn đối với một số quốc gia, dựng lên một "bức tường" thương mại cao xung quanh nước Mỹ.

Sự quyết liệt trong chính sách thương mại của ông Trump đã gây ra không ít hoang mang trong dư luận, đặc biệt là về việc liệu đây có phải là một chiến lược dài hạn nhằm thúc đẩy sản xuất trong nước hay chỉ là một "chiêu bài" đàm phán để buộc các quốc gia khác thay đổi chính sách của họ. Sự mơ hồ này càng trở nên rõ ràng hơn khi một bình luận lạc đề của Giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia Mỹ Kevin Hassett bị hiểu nhầm là ám chỉ việc Tổng thống Trump có thể tạm dừng áp thuế trong 90 ngày, khiến thị trường có một phiên tăng điểm ngắn ngủi trước khi quay trở lại xu hướng giảm sau khi Nhà Trắng làm rõ rằng không có sự thay đổi chính sách nào được lên kế hoạch.

Không chỉ tỷ phú Musk, mà còn có những dấu hiệu cho thấy một số thành viên trong liên minh ủng hộ Tổng thống Trump đang dần mất thiện cảm với Nhà Trắng về vấn đề thương mại. Bill Ackman, một nhà quản lý quỹ đầu cơ tỷ phú và là người ủng hộ ông Trump, đã kêu gọi tạm dừng việc áp thuế trong 90 ngày để có thời gian đàm phán với các quốc gia khác. Ông cảnh báo rằng nếu không, hậu quả sẽ là một "vụ nổ hạt nhân kinh tế tự gây ra". Trên mạng xã hội, ông Ackman bày tỏ lo ngại về việc chính sách hiện tại đang phá hủy niềm tin vào nước Mỹ như một đối tác thương mại đáng tin cậy, một địa điểm kinh doanh hấp dẫn và một thị trường đầu tư vốn an toàn. 

Trong khi đó, các trợ lý cấp cao của Nhà Trắng lại đưa ra nhiều lý lẽ khác nhau để giải thích mục đích của việc áp thuế. Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent cho rằng mục tiêu chung là để mở ra các cuộc đàm phán thương mại. Ông nói trên chương trình "Meet the Press" của NBC rằng việc áp thuế đã tạo ra "đòn bẩy tối đa" cho Tổng thống Trump, và hơn 50 quốc gia đã liên hệ với Nhà Trắng để thảo luận về việc hạ thấp các rào cản thương mại của họ. Về phần mình, Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick lại có một lập trường cứng rắn hơn khi phát biểu trên chương trình "Face the Nation" của CBS, cho rằng Mỹ cần phải chấm dứt tình trạng bị các quốc gia khác "lừa đảo".

Vào cuối tuần qua, ông Musk đã đưa ra một ý tưởng mang tính xây dựng hơn khi đề xuất về một khu vực thương mại tự do giữa Mỹ và châu Âu. Ông bày tỏ hy vọng rằng cả hai bên nên tiến tới việc xóa bỏ hoàn toàn thuế quan, tạo ra một khu vực thương mại tự do thực sự giữa Bắc Mỹ và châu Âu. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen đã phản hồi tích cực, cho biết châu Âu sẵn sàng đàm phán với Mỹ và đề xuất mức thuế "0 - 0" đối với hàng hóa công nghiệp. 

Đây không phải là lần đầu tiên tỷ phú Musk đưa ra những bình luận chỉ trích về các ưu tiên của chính quyền Trump. Trước đó, ông cũng đã bày tỏ sự nghi ngờ về một dự án trị giá 500 tỷ USD bao gồm OpenAI của tỷ phú Sam Altman để xây dựng các trung tâm dữ liệu tại Mỹ, cho rằng các công ty liên quan thực sự không có đủ nguồn lực tài chính. Tổng thống Trump đã gạt bỏ những lo ngại này, giải thích rằng đó chỉ là một phần của mối bất hòa cá nhân giữa tỷ phú Musk và ông Altman.

Tuy nhiên, lần này, sự chỉ trích của ông Musk về triết lý thương mại của Trump mang một ý nghĩa sâu sắc hơn. Với vai trò là một doanh nhân thành công và có tầm ảnh hưởng lớn, những ý kiến của ông Musk có thể tác động đến dư luận và gây áp lực lên chính quyền. Liệu những bất đồng này có làm thay đổi hướng đi chính sách thương mại của Tổng thống Trump hay không vẫn còn là một câu hỏi bỏ ngỏ. Nhưng rõ ràng, sự căng thẳng giữa một trong những người ủng hộ ban đầu của Tổng thống Trump và chính quyền của ông đang ngày càng trở nên rõ rệt, báo hiệu những thách thức không nhỏ cho chương trình nghị sự kinh tế của Nhà Trắng trong thời gian tới.